فَقَضاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ فِي يَوْمَيْنِ وَ أَوْحى فِي كُلِّ سَماءٍ أَمْرَها وَ زَيَّنَّا السَّماءَ الدُّنْيا بِمَصابِيحَ وَ حِفْظاً ذلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ ﴿۱۲﴾
سپس آن توده گاز را [به صورت] هفت آسمان(1) در دو دوران(2) تقدیر کرد و به هر آسمانی برنامه‌اش را وحی کرد؛ و آسمان نزدیکتر را با چراغها [یی] آراستیم(3) و محفوظ داشتیم؛ این است تقدیر [خدای] فرادست و دانا.478
فصلت (41)
12
منظور کثرت آسمانهاست؛ عدد «هفت» در قرآن به عنوان عدد تکثیر نیز به کار رفته است؛ به آیه 27 لقمان(31) توجّه فرمایید.
واژه «بومین» تثنیه «یوم»، برخلاف «نهار» که فقط به معنی «روز» در برابر «لیل» به معنی شب می‌باشد، در قرآن به معنی مرحله و دوره زمانی نیز به کار رفته است؛ برای نمونه به آیات 54 اعراف(7) ، 47 حج(22) و 4 معارج(70) توجّه فرمایید.
منظور از «مصابیح» را در آیه 6 صافات(37) و فایده آن را در آیه 97 انعام(6) ملاحظه فرمایید.
فَإِنْ أَعْرَضُوا فَقُلْ أَنْذَرْتُكُمْ صاعِقَةً مِثْلَ صاعِقَةِ عادٍ وَ ثَمُودَ ﴿۱۳﴾
اگر روی گرداندند، بگو: شما را به صاعقه‌ای نظیر [آنچه] قوم عاد و ثمود [را از پای درآورد] هشدار می‌دهم.478
فصلت (41)
13
إِذْ جاءَتْهُمُ الرُّسُلُ مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ وَ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ اللَّهَ قالُوا لَوْ شاءَ رَبُّنا لَأَنْزَلَ مَلائِكَةً فَإِنَّا بِما أُرْسِلْتُمْ بِهِ كافِرُونَ ﴿۱۴﴾
آنگاه که رسولانِ گذشته و رسولانِ وقت به سراغشان آمدند [با این پیام] که جز خدای را بندگی نکنید؛ گفتند: اگر صاحب‌اختیار ما می‌خواست [پیامی بفرستد] فرشتگانی نازل می‌کرد؛ ما پیامی را که مأمور [ابلاغ] آن شده‌اید، انکار می‌کنیم(1).478
فصلت (41)
14
مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیات 24 مؤمنون(23) و 7 فرقان(25) آمده و پاسخ تصوّرات جاهلانه آنان در آیات 43 نحل(16) و 8 انبیاء(21) آمده است.
فَأَمَّا عادٌ فَاسْتَكْبَرُوا فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ قالُوا مَنْ أَشَدُّ مِنَّا قُوَّةً أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَهُمْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ كانُوا بِآياتِنا يَجْحَدُونَ ﴿۱۵﴾
امّا قوم عاد به ناحق در زمین سروری‌خواهی کردند و گفتند: چه کسی نیرومندتر از ماست؟ مگر نمی‌دانستند خدایی که آنان را آفریده، نیرومندتر از آنان است؟ [ولی با خیره‌سری] آیات ما را دانسته انکار می‌کردند.478
فصلت (41)
15
فَأَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ رِيحاً صَرْصَراً فِي أَيَّامٍ نَحِساتٍ لِنُذِيقَهُمْ عَذابَ الْخِزْيِ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ لَعَذابُ الْآخِرَةِ أَخْزى وَ هُمْ لا يُنْصَرُونَ ﴿۱۶﴾
سرانجام تندبادی سرد و سخت در روزهایی شوم(1) بر آنان فرستادیم تا مجازاتِ رسوایی را در زندگی دنیا به آنان بچشانیم؛ ولی مجازات آخرت رسواکننده‌تر است و [از هیچ سو] یاری نمی‌شوند.478
فصلت (41)
16
چگونگی باد و مدّت این ایام را در آیات 41 و 42 ذاریات(51) ، 19 و 20 قمر(54) و 7 حاقه(69) ملاحظه فرمایید.
وَ أَمَّا ثَمُودُ فَهَدَيْناهُمْ فَاسْتَحَبُّوا الْعَمى عَلَى الْهُدى فَأَخَذَتْهُمْ صاعِقَةُ الْعَذابِ الْهُونِ بِما كانُوا يَكْسِبُونَ ﴿۱۷﴾
و امّا قوم ثمود، آنان را نیز هدایت کردیم، ولی کور [دل] ی(1) را بر هدایت ترجیح دادند(2) و به [سزای] دستاوردشان صاعقه مجازات ذلّت‌بار آنان را فرا گرفت(3)؛478
فصلت (41)
17
از مقایسه این آیه با آیه 23 توبه(9) معلوم می‌شود که منظور از «عمی» یا «کوردلی» همان انکار است.
به آیه 3 انسان(76) توجّه فرمایید.
بلایی را که این صاعقه بر سرشان آورد، در آیات 67 و 68 هود(11) و 31 قمر(54) ملاحظه فرمایید.
وَ نَجَّيْنَا الَّذِينَ آمَنُوا وَ كانُوا يَتَّقُونَ ﴿۱۸﴾
و کسانی را که ایمان آورده و پروا می‌کردند نجات دادیم(1).478
فصلت (41)
18
به بخش انتهایی آیه 128 اعراف(7) و العاقبة للمتقین توجّه فرمایید.
وَ يَوْمَ يُحْشَرُ أَعْداءُ اللَّهِ إِلَى النَّارِ فَهُمْ يُوزَعُونَ ﴿۱۹﴾
و [به یاد آر] روزی که دشمنان خدا را به سوی آتشِ دوزخ احضار می‌کنند(1) و [از پراکندگی] بازداشته می‌شوند،478
فصلت (41)
19
برای توجیه ترجمه «حشر» به بخش آخر آیه 61 قصص(28) توجّه فرمایید.
حَتَّى إِذا ما جاؤُها شَهِدَ عَلَيْهِمْ سَمْعُهُمْ وَ أَبْصارُهُمْ وَ جُلُودُهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۲۰﴾
تا چون به دوزخ رسند، گوش و دیدگان و پوستهای تنشان اعمالشان را گواهی دهند(1).478
فصلت (41)
20
در مورد گواهی اندام انسان در روز قیامت، نسبت به اعمالی که تحت فرمان وی مرتکب شده‌اند، آیات 24 نور(24) و 65 یس(36) را ملاحظه فرمایید.
وَ قالُوا لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدْتُمْ عَلَيْنا قالُوا أَنْطَقَنَا اللَّهُ الَّذِي أَنْطَقَ كُلَّ شَيْءٍ وَ هُوَ خَلَقَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿۲۱﴾
به پوستهایشان گویند: چرا بر ضدّ ما گواهی دادید؟! پاسخ می‌دهند: خدایی که همه موجودات را گویا کرده، ما را نیز به سخن درآورده است. و اوست که نخستین بار شما را آفرید و به پیشگاه او بازگردانده می‌شوید.479
فصلت (41)
21