وَ قالُوا رَبَّنا إِنَّا أَطَعْنا سادَتَنا وَ كُبَراءَنا فَأَضَلُّونَا السَّبِيلاَ ﴿۶۷﴾
و می‌گویند: صاحب‌اختیارا، ما از بزرگان و سران(1) خود اطاعت کردیم که ما را از راه به در بردند.427
احزاب (33)
67
سادة: جمع سید: آقا، بزرگ، رئیس.
رَبَّنا آتِهِمْ ضِعْفَيْنِ مِنَ الْعَذابِ وَ الْعَنْهُمْ لَعْناً كَبِيراً ﴿۶۸﴾
صاحب‌اختیارا، مجازاتشان را دوبرابر گردان(1) و به سختی مورد نفرین خود قرارشان بده.427
احزاب (33)
68
پاسخ این درخواستشان در آیه 38 اعراف(7) آمده و می‌فرماید لَکلٍ ضِعفٌ همه مجازات مضاعف دارید زیرا به قدرت رسیدن و در قدرت ماندن دیکتاتورها نیز نتیجه حمایت و اطاعت کورکورانه پیروان ایشان است.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ آذَوْا مُوسى فَبَرَّأَهُ اللَّهُ مِمَّا قالُوا وَ كانَ عِنْدَ اللَّهِ وَجِيهاً ﴿۶۹﴾
ای ایمان‌آوردگان، مانند کسانی نباشید که موسی را [با اتهام ناروا] آزردند(1) و خدا از آنچه گفتند، مبرّایش ساخت(2)؛ و او نزد خدا آبرومند است.427
احزاب (33)
69
به آیه 5 صف(61) توجّه فرمایید، ضمناً موارد این آزار و افترا در قرآن تصریح نشده، روایات هم مختلف است.
به آیه 38 حج(22) توجّه فرمایید.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ قُولُوا قَوْلاً سَدِيداً ﴿۷۰﴾
ای ایمان‌آوردگان، در برابر خدا پروا کنید و سنجیده و استوار سخن گویید،427
احزاب (33)
70
يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمالَكُمْ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظِيماً ﴿۷۱﴾
تا خدا هم کارهای شما را به سامان آرد و گناهان شما را ببخشاید؛ و هر که از خدا و رسولش اطاعت کند، به کامیابی بزرگی دست یافته است.427
احزاب (33)
71
إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ كانَ ظَلُوماً جَهُولاً ﴿۷۲﴾
ما [موهبت اختیار و حق انتخاب را به صورتِ] امانت(1) بر آسمانها و زمین و کوهساران عرضه داشتیم، [بنا به عدم استعداد،] جملگی از تحمّل آن [عاجز مانده و] سر باز زدند و از آن هراس داشتند(2) و انسان بار آن را بر عهده گرفت، ولی [با سوء استفاده از اختیار] به راستی ستم‌پیشه و جهالت‌پیشه است؛427
احزاب (33)
72
پدیده اختیار و حق انتخاب فقط مخصوص دوران کوتاه زندگی دنیاست و در لحظه مرگ برای همیشه از انسان سلب می‌گردد، بدون اینکه به هنگام رستاخیز و حیات آخرت بازگشت کند. در دوران کوتاه زندگی دنیا هم فرصت انتخاب و استفاده بهینه از اختیار، محدود به مقاطع خاصّی از پیشامدهای مختلف زندگی است؛ لذا واژه امانت نام بامسمایی است برای اختیار. همه موجودات جهان در برابر خدا به صورت گریزناپذیر خاضع و ساجدند، به این معنی که در مقابل قوانین طبیعی به طور مطلق تسلیمند و در راستای وظایفی که برای آنها تعیین شده انجام وظیفه می‌کنند؛ به جز انسان که در دنیا اراده و اختیار دارد ولی نه به طور مطلق، زیرا از بسیاری پدیده‌ها مثل مرگ، زلزله و سرنگونی ناشی از ظلم و غیره گریزی ندارد. این نظریه را که منظور از امانت در آیه، اختیار است، دکتر علی شریعتی و مهندس مهدی بازرگان، قرآن پژوهان بزرگ معاصر مطرح کرده‌اند؛ واللّه اعلم.
«اشفاق» به معنی مهربانی است، امّا وقتی با حرف «مِن» همراه باشد، مفهوم ترسیدن پیدا می‌کند.
لِيُعَذِّبَ اللَّهُ الْمُنافِقِينَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ الْمُشْرِكِينَ وَ الْمُشْرِكاتِ وَ يَتُوبَ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً ﴿۷۳﴾
سرانجام خدا دورویان و شرک‌زدگان را اعمّ از مرد و زن [مشخّص و] مجازات کند و [به رحمت خویش] بر مردان و زنان مؤمن بازگردد؛ و خدا همواره آمرزگاری است مهربان.427
احزاب (33)
73