وَ لَقَدْ كانُوا عاهَدُوا اللَّهَ مِنْ قَبْلُ لا يُوَلُّونَ الْأَدْبارَ وَ كانَ عَهْدُ اللَّهِ مَسْؤُلاً ﴿۱۵﴾
در حالی که قبل از این با خدا عهد بسته بودند که [در جنگ] به عقب بازنگردند؛ و پیمان خدا همواره بازخواست دارد.
سوره احزاب (33) آیه 15
صفحه
419
سوره
احزاب (33)
آیه
15
قُلْ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الْفِرارُ إِنْ فَرَرْتُمْ مِنَ الْمَوْتِ أَوِ الْقَتْلِ وَ إِذاً لا تُمَتَّعُونَ إِلاَّ قَلِيلاً ﴿۱۶﴾
بگو: اگر از مرگ یا کشته شدن فرار کنید، هرگز سودی به حالتان نخواهد داشت و در آن صورت، جز اندک زمانی [از زندگی] بهره‌مند نخواهید شد(1).
سوره احزاب (33) آیه 16
صفحه
420
سوره
احزاب (33)
آیه
16
1
به بخش اوّل آیه 78 نساء(4) توجّه فرمایید.
قُلْ مَنْ ذَا الَّذِي يَعْصِمُكُمْ مِنَ اللَّهِ إِنْ أَرادَ بِكُمْ سُوءاً أَوْ أَرادَ بِكُمْ رَحْمَةً وَ لا يَجِدُونَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِيًّا وَ لا نَصِيراً ﴿۱۷﴾
بگو: اگر خدا مصیبت یا رحمتی برای شما اراده کند، چه کسی قادر است مانع شما از خواسته او شود؛ و [نابکاران] برای خود در برابر خدا هیچ کارساز و یاوری نخواهند یافت(1).
سوره احزاب (33) آیه 17
صفحه
420
سوره
احزاب (33)
آیه
17
1
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 107 یونس(10) و 2 فاطر(35) آمده است.
قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الْمُعَوِّقِينَ مِنْكُمْ وَ الْقائِلِينَ لِإِخْوانِهِمْ هَلُمَّ إِلَيْنا وَ لا يَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلاَّ قَلِيلاً ﴿۱۸﴾
خدا از حال آنان که از بین شما [در مورد جنگ] کارشکنی می‌کنند و نیز کسانی که به برادران خود می‌گویند: به ما بپیوندید(1)، آگاه است؛ [آنان مردمی ضعیفند] و جز عدّه کمی به کارزار نمی‌آیند،
سوره احزاب (33) آیه 18
صفحه
420
سوره
احزاب (33)
آیه
18
1
واژه «هَلُمَّ» اسم فعل است و برای مفرد و مثنی و جمع، و مذکر و مؤنث یکسان به کار می‌رود.
أَشِحَّةً عَلَيْكُمْ فَإِذا جاءَ الْخَوْفُ رَأَيْتَهُمْ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ تَدُورُ أَعْيُنُهُمْ كَالَّذِي يُغْشى عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَإِذا ذَهَبَ الْخَوْفُ سَلَقُوكُمْ بِأَلْسِنَةٍ حِدادٍ أَشِحَّةً عَلَى الْخَيْرِ أُولئِكَ لَمْ يُؤْمِنُوا فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ وَ كانَ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيراً ﴿۱۹﴾
در حالی که نسبت به شما بخل می‌ورزند(1)؛ و چون ترس [جنگ] فرا رسد، می‌بینی [چنان] به تو می‌نگرند که چشمانشان [از ترس در حدقه] می‌چرخد؛ همچون کسی که از [سختی] مرگ دستخوش بیهوشی شده باشد؛ و هنگامی که [بحران و] ترس فرونشست - در حالی که نسبت به غنایم حرص می‌ورزند - با زبانهای تندِ(2) خود، شما را مورد طعن قرار می‌دهند؛ آنان ایمان نیاورده‌اند و خدا [هم] تلاششان را بر باد داد(3)؛ و این بر خدا آسان است.
سوره احزاب (33) آیه 19
صفحه
420
سوره
احزاب (33)
آیه
19
1
اشحّه: جمع شحیح: آزمند و بخیل.
2
حداد: جمع حدید: تند و تیز.
3
به آیه 23 فرقان(25) و نیز به مثالهایی در این زمینه در آیات 18 ابراهیم(14) و 39 نور(24) توجّه فرمایید.
يَحْسَبُونَ الْأَحْزابَ لَمْ يَذْهَبُوا وَ إِنْ يَأْتِ الْأَحْزابُ يَوَدُّوا لَوْ أَنَّهُمْ بادُونَ فِي الْأَعْرابِ يَسْئَلُونَ عَنْ أَنْبائِكُمْ وَ لَوْ كانُوا فِيكُمْ ما قاتَلُوا إِلاَّ قَلِيلاً ﴿۲۰﴾
می‌پندارند هنوز [لشگریان] احزاب [از اطراف مدینه] نرفته‌اند؛ و اگر بازآیند، [این دورویان] دوست دارند کاش در میان بادیه‌نشینان(1) [پنهان] باشند [و از آنجا] جویای اخبار [درگیری] شما شوند؛ و اگر هم در میانِ [سپاه] شما بودند، جز عدّه کمی به جنگ نمی‌پرداختند.
سوره احزاب (33) آیه 20
صفحه
420
سوره
احزاب (33)
آیه
20
1
به زیرنویس آیه 90 توبه(9) مراجعه فرمایید. بادون: جمع بادی: صحرانشین.
لَقَدْ كانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كانَ يَرْجُوا اللَّهَ وَ الْيَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَكَرَ اللَّهَ كَثِيراً ﴿۲۱﴾
در [روش] رسول خدا سرمشقِ نیکویی برای شماست، برای کسی که به خدا و روز واپسین امید دارد و خدا را فراوان یاد کند.
سوره احزاب (33) آیه 21
صفحه
420
سوره
احزاب (33)
آیه
21
وَ لَمَّا رَأَ الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزابَ قالُوا هذا ما وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ صَدَقَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ ما زادَهُمْ إِلاَّ إِيماناً وَ تَسْلِيماً ﴿۲۲﴾
و چون مؤمنان [راستین، سپاه دشمن در جنگ] احزاب را [به چشم] دیدند، گفتند: این [بحران و پیروزی نهایی‌اش] همان است که خدا و رسولش به ما وعده داده‌اند و راست گفته‌اند(1)، و [مشاهده انبوه دشمن] جز بر ایمان و تسلیمشان [در مقابل خدا] نیفزود(2).
سوره احزاب (33) آیه 22
صفحه
420
سوره
احزاب (33)
آیه
22
مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِيلاً ﴿۲۳﴾
بعضی از مؤمنان، [بزرگ] مردانی هستند که بر سر آنچه با خدا پیمان بستند، صادقانه ایستادند(1)؛ پاره‌ای از آنان [عهد خود را] تا پایان ادا کردند [و جان باختند] و پاره‌ای دیگر [با مقاومت مردانه خود] در انتظارِ [شهادت] ند و [عهد خود را] هرگز تغییر ندادند؛
سوره احزاب (33) آیه 23
صفحه
421
سوره
احزاب (33)
آیه
23
1
به بخش پایانی آیه 10 فتح(48) توجّه فرمایید.
لِيَجْزِيَ اللَّهُ الصَّادِقِينَ بِصِدْقِهِمْ وَ يُعَذِّبَ الْمُنافِقِينَ إِنْ شاءَ أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ كانَ غَفُوراً رَحِيماً ﴿۲۴﴾
[این صحنه‌های آزمایش پیش می‌آید] تا خدا راستگویان را به خاطر صداقت [در عهد]شان پاداش دهد و دورویان را اگر بخواهد، مجازات کند(1) و یا [اگر به توبه درآمدند، به رحمت خود] بر آنان بازگردد، که خدا آمرزگاری است مهربان.
سوره احزاب (33) آیه 24
صفحه
421
سوره
احزاب (33)
آیه
24
1
سیوطی نویسنده «الاتقان» توضیح داده است که «عذاب» در قرآن غالبا به معنی مجازات است؛ آیات 18 و 118 مائده(5) و بسیاری آیات دیگر، مؤید نظر اوست.