وَ لَوْ تَرى إِذِ الْمُجْرِمُونَ ناكِسُوا رُؤُسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنا أَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا فَارْجِعْنا نَعْمَلْ صالِحاً إِنَّا مُوقِنُونَ ﴿۱۲﴾
کاش بزهکاران را مشاهده می‌کردی آنگاه که در پیشگاه صاحب‌اختیارشان سر به زیرند(1) [و می‌گویند:] صاحب‌اختیارا، دیدیم و شنیدیم، ما را بازگردان تا به شایستگی عمل کنیم(2) که ما به مرحله یقین رسیده‌ایم(3).416
سجده (32)
12
«ناکسوا رءوسهم» در اصل «ناکسون رءوسهم» بوده که نون آن به علّت مضاف بودن حذف شده است.
معنی و مفهوم این آیه، به بیان دیگر در آیه 27 انعام(6) آمده است.
به آیات 10 و 11 ملک(67) توجّه فرمایید.
وَ لَوْ شِئْنا لَآتَيْنا كُلَّ نَفْسٍ هُداها وَ لكِنْ حَقَّ الْقَوْلُ مِنِّي لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ ﴿۱۳﴾
اگر می‌خواستیم، هر کسی را [در مسیر] هدایتش [قرار] می‌دادیم(1)، ولی [به حکمت خود پدیده اختیار را مقرّر داشتیم(2) و بر این اساس] قضای حتمی از جانب من رانده شده است که دوزخ را از جنّ و آدمیان[ی که از اختیار سوء استفاده می‌کنند] انباشته خواهم کرد.416
سجده (32)
13
به آیه 99 یونس(10) توجّه فرمایید.
به آیه 3 انسان(76) توجّه فرمایید.
فَذُوقُوا بِما نَسِيتُمْ لِقاءَ يَوْمِكُمْ هذا إِنَّا نَسِيناكُمْ وَ ذُوقُوا عَذابَ الْخُلْدِ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۱۴﴾
به سزای غفلت از دیدارِ این روزتان [مجازات را] بچشید؛ ما هم شما را از یاد برده‌ایم و [اینک] مجازات جاودان را به کیفر رفتارتان بچشید(1).416
سجده (32)
14
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 126 طه(20) و 34 جاثیه(45) آمده است.
إِنَّما يُؤْمِنُ بِآياتِنَا الَّذِينَ إِذا ذُكِّرُوا بِها خَرُّوا سُجَّداً وَ سَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ هُمْ لا يَسْتَكْبِرُونَ ﴿۱۵﴾
تنها کسانی آیات ما را باور دارند که چون به آن آیات یادآور شوند، سجده کنان(1) به روی می‌افتند و صاحب‌اختیارشان را با ستایش تقدیس می‌کنند و گردنکشی نمی‌کنند.416
سجده (32)
15
سُجّد: جمع ساجد: سجده کننده.
تَتَجافى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ ﴿۱۶﴾
[در دلِ شب] پهلوهاشان از بسترها(1) کناره می‌گیرد و صاحب‌اختیارشان را با ترس و امید [به نیایش] می‌خوانند(2) و از آنچه روزیشان کرده‌ایم انفاق می‌کنند.416
سجده (32)
16
مضاجع: جمع مضجع: بستر.
اشاره به نماز شب است که فضیلت والای آن در آیه 79 اسراء(17) مطرح شده.
فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۱۷﴾
هیچ کس نمی‌داند چه [بسیار] مایه روشنی چشمها به پاداش رفتارشان برای آنان پیش‌بینی شده است(1).416
سجده (32)
17
مفاد این آیه، در رابطه با آیه قبلی است و پاداش عظیم نیایش‌‌های نیمه شب را نشان می‌دهد.
أَ فَمَنْ كانَ مُؤْمِناً كَمَنْ كانَ فاسِقاً لا يَسْتَوُونَ ﴿۱۸﴾
آیا آن کس که ایمان دارد، همچون کسی است که منحرف است؟ [هرگز] یکسان نیستند(1).416
سجده (32)
18
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 28 ص(38) ، 21 جاثیه(45) و 20 حشر(59) آمده است.
أَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوى نُزُلاً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۱۹﴾
ولی مؤمنانِ نیک‌رفتار به سبب رفتارشان، آرامشگاههای بهشتی برای پذیرایی شدن دارند.416
سجده (32)
19
وَ أَمَّا الَّذِينَ فَسَقُوا فَمَأْواهُمُ النَّارُ كُلَّما أَرادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْها أُعِيدُوا فِيها وَ قِيلَ لَهُمْ ذُوقُوا عَذابَ النَّارِ الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ ﴿۲۰﴾
امّا کسانی که منحرف شدند، جایگاهشان آتش است؛ هر گاه بخواهند از آن خارج شوند، بدان بازگردانده شوند و به آنان خطاب شود: مجازات آتشی را که دروغ می‌شمردید، بچشید.416
سجده (32)
20
وَ لَنُذِيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَدْنى دُونَ الْعَذابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ﴿۲۱﴾
مجازات نزدیکترِ [دنیا] را قبل از مجازات بزرگترِ [آخرت(1)] به آنان می‌چشانیم، بسا که بازگردند.417
سجده (32)
21
برای توجیه افزوده‌ها، با آیات 34 رعد(13) و 26 زمر(39) مقایسه فرمایید.