يا عِبادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِي واسِعَةٌ فَإِيَّايَ فَاعْبُدُونِ ﴿۵۶﴾
ای بندگان با ایمان من، زمین من فراخ است، تنها مرا بندگی کنید [و بندگی نااهلان را با ذلّت تحمّل نکنید(1)].403
عنکبوت (29)
56
برای روشن‌تر شدن منظور آیه، به آیات 97 و 100 نساء(4) و نیز به بخشی از دو آیه 2 و 3 طلاق(65) و من یتق اللّه یجعل له مخرجا و یرزقه من حیث لا یحتسبتوجّه فرمایید؛ ضمناً مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 10 زمر(39) آمده است.
كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنا تُرْجَعُونَ ﴿۵۷﴾
هر کس طعم مرگ را خواهد چشید(1)، آنگاه به پیشگاه ما بازگردانده می‌شوید.403
عنکبوت (29)
57
مفهوم عبارت به بیان دیگر در نیمه اوّل آیه 78 نساء(4) آمده است.
وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَنُبَوِّئَنَّهُمْ مِنَ الْجَنَّةِ غُرَفاً تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها نِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِينَ ﴿۵۸﴾
و مسلّماً مؤمنانِ نیک‌رفتار را در قصرهایی از بهشت جای می‌دهیم که نهرها در دامن آن جاری است و جاودانه در آن به سر برند؛ [به راستی] پاداش اهل عمل نیکوست.403
عنکبوت (29)
58
الَّذِينَ صَبَرُوا وَ عَلى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ﴿۵۹﴾
همانان که شکیبایی ورزیدند و تنها بر صاحب‌اختیارشان توکل می‌کنند(1).403
عنکبوت (29)
59
برای روشن شدن معنی و مفهوم «توکل»، به زیرنویس آیه 217 شعراء(26) مراجعه فرمایید.
وَ كَأَيِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُها وَ إِيَّاكُمْ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴿۶۰﴾
چه بسیار موجودات زنده که عهده دار روزی خود نیستند، خدا آنها و شما را روزی می‌دهد و او شنوا و داناست(1).403
عنکبوت (29)
60
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 6 هود(11) آمده است.
وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّى يُؤْفَكُونَ ﴿۶۱﴾
اگر از آنان بپرسی: آسمانها و زمین را چه کسی آفرید و آفتاب و ماه را در خدمت [شما(1)] گماشت؟ قطعاً می‌گویند: خدا؛ پس چگونه [از راه بندگی او] بازگردانده می‌شوند!403
عنکبوت (29)
61
برای توجیه افزوده، به آیات 33 ابراهیم(14) و 12 نحل(16) توجّه فرمایید.
اللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ يَقْدِرُ لَهُ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿۶۲﴾
خداست که روزی را بر هر کس از بندگانش که بخواهد، فراخی بخشد و یا محدود گرداند، که خدا به هر چیزی داناست.403
عنکبوت (29)
62
وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ نَزَّلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَحْيا بِهِ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِ مَوْتِها لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْقِلُونَ ﴿۶۳﴾
و اگر از آنان بپرسی: چه کسی از آسمان بارانی فرستاد که زمین را پس از خزان و خشکی‌اش بدان حیات بخشید؟ قطعاً می‌گویند: خدا؛ بگو: ستایش و سپاس خاصّ خداست [نه معبودهای خیالی شما] ولی بیشترشان بی‌خردند.404
عنکبوت (29)
63
وَ ما هذِهِ الْحَياةُ الدُّنْيا إِلاَّ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوانُ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ ﴿۶۴﴾
این زندگی دنیا جز سرگرمی و بازیچه نیست؛ و سرای آخرت زندگی [واقعی] است، کاش می‌دانستند(1).404
عنکبوت (29)
64
به آیات 7 روم(30) ، 20 حدید(57) ، 24 فجر(89) و 1 و 2 تکاثر(102) توجّه فرمایید.
فَإِذا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذا هُمْ يُشْرِكُونَ ﴿۶۵﴾
وقتی بر کشتی سوار می‌شوند، خدا را با خلوصِ اعتقاد [به نیایش] می‌خوانند؛ و چون آنان را به خشکی برساند، به ناگاه [خدای را فراموش و] غیر خدا را [در نجات خود] مؤثّر می‌دانند(1)؛404
عنکبوت (29)
65
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیات 22 و 23 یونس(10) و 67-69 اسراء(17) آمده است.