وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضى لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئاً وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ ﴿۵۵﴾
خدا به مؤمنانِ نیک‌رفتار از میان شما وعده داده است که در [بهره‌مندی‌های] زمین، آنان را همچون پیشینیانشان جانشین [دیگران] کند(1) و دینشان را که برای آنان پسندیده است، استقرار دهد و ترسشان [از دشمنان] را به امنیت بدل کند(2)؛ در حالی که مرا بندگی کنند و چیزی را [در قدرت و تدبیر] با من سهیم تلقّی نکنند؛ و آنان که بعد از این [عنایات] انکار ورزند، منحرفند.
سوره نور (24) آیه 55
صفحه
357
سوره
نور (24)
آیه
55
1
مفهوم این بخش از آیه به بیان دیگر در آیه 105 انبیاء(21) آمده است؛ ضمناً مصداق آن را در آیات 26 انفال(8) و 5 و 6 قصص(28) ملاحظه فرمایید؛ مفهوم آیه به بیان دیگر نیز در آیات 13 و 14 ابراهیم(14) آمده است.
2
به آیه 26 انفال(8) توجّه فرمایید.
وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ﴿۵۶﴾
و نماز برپا دارید و زکات بدهید و از رسول اطاعت کنید، بسا که مورد رحمت قرار گیرید.
سوره نور (24) آیه 56
صفحه
357
سوره
نور (24)
آیه
56
لا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَ مَأْواهُمُ النَّارُ وَ لَبِئْسَ الْمَصِيرُ ﴿۵۷﴾
هرگز مپندار که انکارورزان در زمین [خدای را] به تنگ آورند(1)؛ جایگاهشان دوزخ است؛ و بد سرانجامی است.
سوره نور (24) آیه 57
صفحه
357
سوره
نور (24)
آیه
57
1
برای توجیه افزوده، به آیه 2 توبه(9) توجّه فرمایید؛ ضمناً مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 4 عنکبوت(29) آمده است.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِيَسْتَأْذِنْكُمُ الَّذِينَ مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ وَ الَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْكُمْ ثَلاثَ مَرَّاتٍ مِنْ قَبْلِ صَلاةِ الْفَجْرِ وَ حِينَ تَضَعُونَ ثِيابَكُمْ مِنَ الظَّهِيرَةِ وَ مِنْ بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاءِ ثَلاثُ عَوْراتٍ لَكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ وَ لا عَلَيْهِمْ جُناحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَيْكُمْ بَعْضُكُمْ عَلى بَعْضٍ كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴿۵۸﴾
ای ایمان‌آوردگان(1)، اسیرانی که در اختیار شما قرار گرفته‌اند و کودکان نابالغ باید در سه هنگام از شما اجازه [ورود] بگیرند: قبل از نماز بامداد، هنگام نیمروز که [برای استراحت] جامه از تن فرو نهاده‌اید و بعد از نمازِ شامگاه. [این] سه هنگام، [اوقات] خلوت و استراحت شماست؛ در غیر این سه هنگام ایرادی بر شما و آنان نیست که آزادانه با یکدیگر معاشرت کنید؛ خدا آیات را این گونه برای شما به روشنی بیان می‌کند؛ و خدا دانایی است فرزانه.
سوره نور (24) آیه 58
صفحه
357
سوره
نور (24)
آیه
58
1
به زیرنویس آیه 29 نساء(4) و زیرنویس اول آیه 267 بقره(2) مراجعه فرمایید.
وَ إِذا بَلَغَ الْأَطْفالُ مِنْكُمُ الْحُلُمَ فَلْيَسْتَأْذِنُوا كَمَا اسْتَأْذَنَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آياتِهِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴿۵۹﴾
چون کودکان شما به حدّ بلوغ رسند، باید مثل کسانی که قبل از آنان اجازه می‌گرفتند(1)، [همه مواقع برای ورود به اطاق شما] اجازه بخواهند(2)؛ خدا آیات خود را این گونه برای شما به روشنی بیان می‌کند؛ و خدا دانایی است فرزانه.
سوره نور (24) آیه 59
صفحه
358
سوره
نور (24)
آیه
59
1
قید «من قبلهم» در آیه، ناظر به افراد عادی است که ذکر اجازه گرفتن آنها در آیه 27 نور(همین سوره) گذشت.
2
این آیه عطف بر آیه 27 نور(همین سوره) است که به همگان توصیه شده است برای ورود به خانه‌های یکدیگر ابتدا باید اجازه بگیرند.
وَ الْقَواعِدُ مِنَ النِّساءِ اللاَّتِي لا يَرْجُونَ نِكاحاً فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ جُناحٌ أَنْ يَضَعْنَ ثِيابَهُنَّ غَيْرَ مُتَبَرِّجاتٍ بِزِينَةٍ وَ أَنْ يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَهُنَّ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ﴿۶۰﴾
زنان سالخورده(1) که انتظار زناشویی ندارند، اگر بدون خودآرایی، پوشش‌های خویش را از تن برگیرند، گناهی بر آنان نیست؛ و[لی] حفظ عفاف برایشان بهتر است؛ و خدا شنوایی داناست.
سوره نور (24) آیه 60
صفحه
358
سوره
نور (24)
آیه
60
1
قواعد: جمع قاعد: زنان مسن که نازا شده و تمایل جنسی ندارند.
لَيْسَ عَلَى الْأَعْمى حَرَجٌ وَ لا عَلَى الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَ لا عَلَى الْمَرِيضِ حَرَجٌ وَ لا عَلى أَنْفُسِكُمْ أَنْ تَأْكُلُوا مِنْ بُيُوتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ آبائِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أُمَّهاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ إِخْوانِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخَواتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَعْمامِكُمْ أَوْ بُيُوتِ عَمَّاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخْوالِكُمْ أَوْ بُيُوتِ خالاتِكُمْ أَوْ ما مَلَكْتُمْ مَفاتِحَهُ أَوْ صَدِيقِكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَأْكُلُوا جَمِيعاً أَوْ أَشْتاتاً فَإِذا دَخَلْتُمْ بُيُوتاً فَسَلِّمُوا عَلى أَنْفُسِكُمْ تَحِيَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبارَكَةً طَيِّبَةً كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ﴿۶۱﴾
بر افراد نابینا و لنگ و بیمار گناهی نیست [که از غذای دیگران مصرف کنند]، و شما نیز اگر از خانه‌های [فرزندان] خودتان یا خانه‌های پدران، مادران، برادران، خواهران، عموها، عمّه‌ها، دایی‌ها، خاله‌ها و دوستان نزدیک یا خانه‌هایی که کلید(1) آنها در اختیار شماست، به اتّفاق یا جداگانه غذایی بخورید، گناهی نیست؛ وقتی وارد منازل می‌شوید، بر یکدیگر(2) سلام کنید، به عنوان درودی مبارک و پاک از سوی خدا؛ خدا آیات را این گونه برای شما به روشنی بیان می‌کند، بسا که خردورزی کنید.
سوره نور (24) آیه 61
صفحه
358
سوره
نور (24)
آیه
61
1
مفاتح: جمع مِفتَح: کلیدها.
2
از نظر معنی و مفهوم «انفسکم» در این آیه، به آیه 84 بقره(2) و 11 حجرات(49) توجّه فرمایید؛ ضمناً آیه 27 نور(همین سوره) نیز مؤید همین معنی است که آورده‌ایم.
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِذا كانُوا مَعَهُ عَلى أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوهُ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ أُولئِكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ فَإِذَا اسْتَأْذَنُوكَ لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمُ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۶۲﴾
مؤمنان [حقیقی] کسانی هستند که خدا و رسولش را باور دارند و چون با پیامبر در اجرای امری اجتماعی گرد آیند، بدون اجازه او نروند؛ کسانی که از تو اجازه می‌خواهند [و بدون اذن تو خارج نمی‌شوند]، به راستی به خدا و رسولش ایمان آورده‌اند؛ در این صورت هر گاه برای پاره‌ای از کارهای خصوصی خود اجازه [مرخّصی] بخواهند، به هر که خواستی اجازه بده و از خدا برایشان آمرزش بخواه، که خدا آمرزگاری است مهربان.
سوره نور (24) آیه 62
صفحه
359
سوره
نور (24)
آیه
62
لا تَجْعَلُوا دُعاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضاً قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الَّذِينَ يَتَسَلَّلُونَ مِنْكُمْ لِواذاً فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ ﴿۶۳﴾
فراخوان رسول را [از شما برای مشارکت در تلاشهای جمعی] میان خودتان مانند فراخوان [عادی] یکدیگر تلقّی نکنید [و به آن بها بدهید]. خدا کسانی از شما را که در پناه [یکدیگر] رخ پنهان می‌دارند و خارج می‌شوند، می‌شناسد؛ پس کسانی که از فرمان او سرپیچی می‌کنند، باید از رسیدن بلیه [دنیا] یا مجازات دردناک [آخرت] برحذر باشند.
سوره نور (24) آیه 63
صفحه
359
سوره
نور (24)
آیه
63
أَلا إِنَّ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ قَدْ يَعْلَمُ ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ وَ يَوْمَ يُرْجَعُونَ إِلَيْهِ فَيُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿۶۴﴾
آگاه باشید که هر چه در آسمانها و زمین است متعلّق به خداست؛ می‌داند که شما در چه حالید(1)؛ و روزی که به پیشگاه او بازگردانده می‌شوند، آنان را از [حقیقت] اعمالشان آگاه می‌سازد(2)؛ و خدا به هر چیزی داناست.
سوره نور (24) آیه 64
صفحه
359
سوره
نور (24)
آیه
64
1
مفهوم عبارت اخیر به بیان کاملتر در آیه 61 یونس(10) آمده است.
2
به آیه 22 ق(50) توجّه فرمایید.