اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكاةٍ فِيها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ فِي زُجاجَةٍ الزُّجاجَةُ كَأَنَّها كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لا شَرْقِيَّةٍ وَ لا غَرْبِيَّةٍ يَكادُ زَيْتُها يُضِيءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ نُورٌ عَلى نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشاءُ وَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿۳۵﴾
خدا روشنی [بخشِ] آسمانها و زمین است؛ مَثَل نورش چون چراغدانی است حاوی چراغ، در حبابی بلورین همچون ستاره‌ای درخشان که از [عصاره] درخت مبارک(1) زیتونی فروغ می‌گیرد که نه خاوری است و نه باختری، و عصاره‌اش [از شدّت صفا] نزدیک است روشنی دهد، گرچه آتشی به آن نرسیده باشد؛ نوری است افزون بر نوری(2)؛ خدا هر که را خواهد، به نور خود(3) هدایت می‌کند(4)؛ و برای مردم مَثَلها می‌زند؛ و خدا به هر چیزی داناست؛354
نور (24)
35
به آیات 14 و 15 نجم(53) توجّه فرمایید.
تاکنون مفسّران در مورد جملات مبهم این آیه توضیح روشنی که به صورت دقیق مفهوم آن را بیان کند، ارائه نداده‌اند. به ترجمه و توضیح و زیرنویس آیه 7 آل‌عمران(3) توجّه فرمایید.
اشاره به همان نوری است که در آیات 122 انعام(6) و 22 زمر(39) و 28 حدید(57) آمده است.
به زیرنویس سوّم آیه 142 بقره(2) مراجعه فرمایید.
فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ ﴿۳۶﴾
[نور آن چراغ] در خانه‌هایی است که خدا مقرّر داشته است که رفعت [مقام] یابد و نامش در آنها یاد شود، در آن [خانه]ها هر بامداد و شبانگاه او را تقدیس می‌کنند(1)،354
نور (24)
36
ذکر نام خدا در دو طرف روز صبح و شب در موارد مختلف دیگری نیز در قرآن مورد تأکید قرار گرفته است، مثل آیات 52 انعام(6) ، 205 اعراف(7) ، 28 کهف(18) ، 42 احزاب(33) ، 55 غافر(40) ، 9 فتح(48) و 25 انسان(76).
رِجالٌ لا تُلْهِيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِيتاءِ الزَّكاةِ يَخافُونَ يَوْماً تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ ﴿۳۷﴾
افرادی(1) که هیچ تجارت و داد و ستدی آنان را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و پرداخت زکات بازنمی‌دارد و از [محاسبه در] روزی که دلها و دیدگان، دگرگون شوند(2)، ترسانند.355
نور (24)
37
کلمه «رجال» در اینجا بنا به قاعده تغلیب به کار رفته است و اعم از زنان و مردان است.
منظور اضطراب است، مثل آیات 10 احزاب(33) و 18 غافر(40) ؛ ضمناً عبارت اخیر به بیان دیگر در آیات 8 و 9 نازعات(79) آمده است.
لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ ما عَمِلُوا وَ يَزِيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ ﴿۳۸﴾
تا خدا به قیاس بهترین اعمالشان آنان را پاداش دهد و از افزون‌بخشی خود بر پاداش آنان بیفزاید؛ و خدا هر که را بخواهد، بی‌دریغ روزی می‌بخشد.355
نور (24)
38
وَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَعْمالُهُمْ كَسَرابٍ بِقِيعَةٍ يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ ماءً حَتَّى إِذا جاءَهُ لَمْ يَجِدْهُ شَيْئاً وَ وَجَدَ اللَّهَ عِنْدَهُ فَوَفَّاهُ حِسابَهُ وَ اللَّهُ سَرِيعُ الْحِسابِ ﴿۳۹﴾
اعمال انکارورزان همچون سرابی است در هامونی هموار که تشنه کام آن را آب می‌پندارد و چون بدان نزدیک شود، آن را چیزی نمی‌یابد(1) و آنگاه [که نتیجه اعمالش تباه می‌شود،] خدای را نزد خویش [ناظر] می‌بیند که حسابش را تمام می‌دهد؛ و خدا سریع‌الحساب است.355
نور (24)
39
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 18 ابراهیم(14) و 23 فرقان(25) آمده است.
أَوْ كَظُلُماتٍ فِي بَحْرٍ لُجِّيٍّ يَغْشاهُ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ سَحابٌ ظُلُماتٌ بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ إِذا أَخْرَجَ يَدَهُ لَمْ يَكَدْ يَراها وَ مَنْ لَمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُوراً فَما لَهُ مِنْ نُورٍ ﴿۴۰﴾
یا [اعمالشان] همچون تاریکیهاست در دریایی ژرف که امواجی پی در پی آن را پوشانده و بر فراز آن، انبوه ابرهایی [تیره و] تاریکیهایی [وسیع] روی یکدیگر قرار گرفته است، [به گونه‌ای] که اگر دست خویش بیرون آرد، به دشواری آن را می‌بیند(1)؛ و هر که را خدا چراغ [توفیق] فرا راهش قرار ندهد، هیچ روشنی [دیگری] نخواهد داشت.355
نور (24)
40
معنی و مفهوم آیه، از ابتدا تا اینجا، همان است که به سادگی در آیه 14 مطففین(83) آمده است.
أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الطَّيْرُ صَافَّاتٍ كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبِيحَهُ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ بِما يَفْعَلُونَ ﴿۴۱﴾
آیا توجّه نکرده‌ای هر که [و هر چه(1)] در آسمانها و زمین است، و [از جمله] پرندگانِ بال گشوده [در سینه آسمان، با تبعیتِ گریزناپذیر خود از قوانین عمومی جهان] خدای را تقدیس می‌کنند؟ هر یک [از پدیده‌ها] نیایش و ستایش خود را می‌دانند؛ و خدا به آنچه می‌کنند داناست.355
نور (24)
41
برای توجیه افزوده، به آیه 44 اسراء(17) توجّه فرمایید.
وَ لِلَّهِ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ إِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ ﴿۴۲﴾
فرمانروایی آسمانها و زمین خاصّ خداست، و سرانجام [همه، حضور] در پیشگاه اوست.355
نور (24)
42
أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُزْجِي سَحاباً ثُمَّ يُؤَلِّفُ بَيْنَهُ ثُمَّ يَجْعَلُهُ رُكاماً فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلالِهِ وَ يُنَزِّلُ مِنَ السَّماءِ مِنْ جِبالٍ فِيها مِنْ بَرَدٍ فَيُصِيبُ بِهِ مَنْ يَشاءُ وَ يَصْرِفُهُ عَنْ مَنْ يَشاءُ يَكادُ سَنا بَرْقِهِ يَذْهَبُ بِالْأَبْصارِ ﴿۴۳﴾
آیا توجّه نکرده‌ای که خداست که ابرها را به آرامی می‌راند، آنگاه آنها را به هم می‌پیوندد و توده انبوهی پدید می‌آورد و باران را مشاهده می‌کنی که از خلال ابر تراوش می‌کند؛ و از کوههایی [از انبوه ابرها] که در آسمان است(1)، تگرگ می‌فرستد و آن را به هر که بخواهد، فرو می‌ریزد و از هر که بخواهد، بازمی‌دارد؛ نزدیک است درخشش برقش دیدگان را از بین ببرد.355
نور (24)
43
شباهت کوهها و ابرها را کسانی می‌توانند درک کنند که با هواپیما بر فراز توده‌های عظیم ابر، پرواز کرده باشند؛ و آورنده این آیات چنین سفری نداشته است.
يُقَلِّبُ اللَّهُ اللَّيْلَ وَ النَّهارَ إِنَّ فِي ذلِكَ لَعِبْرَةً لِأُولِي الْأَبْصارِ ﴿۴۴﴾
خدا شب و روز را می‌گرداند؛ در این [پدیده] برای اهل بصیرت(1)، مسلّماً عبرتی است.356
نور (24)
44
منظور از «ابصار» به معنی چشمها، همانست که در آیات 46 حج(22) و 179 اعراف(7) به آن اشاره شده است.