وَ لْيَسْتَعْفِفِ الَّذِينَ لا يَجِدُونَ نِكاحاً حَتَّى يُغْنِيَهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ الَّذِينَ يَبْتَغُونَ الْكِتابَ مِمَّا مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ فَكاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِيهِمْ خَيْراً وَ آتُوهُمْ مِنْ مالِ اللَّهِ الَّذِي آتاكُمْ وَ لا تُكْرِهُوا فَتَياتِكُمْ عَلَى الْبِغاءِ إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّناً لِتَبْتَغُوا عَرَضَ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ مَنْ يُكْرِهْهُنَّ فَإِنَّ اللَّهَ مِنْ بَعْدِ إِكْراهِهِنَّ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۳۳﴾
کسانی که امکان ازدواج ندارند، باید خویشتنداری کنند تا خدا از افزونبخشی خود بینیازشان گرداند؛ و از اسیران جنگی که در اختیار دارید، آنان که خواستار بازخرید و آزادی خویشند، اگر در وجودشان شایستگی سراغ دارید، بپذیرید و از مال خدا که به شما ارزانی داشته است، [برای تسهیل آزادیشان] به آنان ببخشید(1)؛ و زنان اسیری که در اختیار شما هستند، اگر پاکدامنی خواهند آنان را به زشتی سوق ندهید، تا بدین وسیله خواهان بهره زندگی دنیا باشید؛ و [اگر] کسی ایشان را برخلاف میلشان به زشتی سوق دهد، خدا پس از وادار شدنِ آنان، آمرزگاری است مهربان.354
نور (24)
33
اشاره به همان موضوع است که با عنوان «و فی الرقاب» در آیه 60 توبه(9) آمده است.
وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَيْكُمْ آياتٍ مُبَيِّناتٍ وَ مَثَلاً مِنَ الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِينَ ﴿۳۴﴾
به سوی شما آیاتی روشن و داستانی از زندگی پیشینیان شما و اندرزی برای پرواپیشگان نازل کردیم.354
نور (24)
34
اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكاةٍ فِيها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ فِي زُجاجَةٍ الزُّجاجَةُ كَأَنَّها كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لا شَرْقِيَّةٍ وَ لا غَرْبِيَّةٍ يَكادُ زَيْتُها يُضِيءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ نُورٌ عَلى نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشاءُ وَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿۳۵﴾
خدا روشنی [بخشِ] آسمانها و زمین است؛ مَثَل نورش چون چراغدانی است حاوی چراغ، در حبابی بلورین همچون ستارهای درخشان که از [عصاره] درخت مبارک(1) زیتونی فروغ میگیرد که نه خاوری است و نه باختری، و عصارهاش [از شدّت صفا] نزدیک است روشنی دهد، گرچه آتشی به آن نرسیده باشد؛ نوری است افزون بر نوری(2)؛ خدا هر که را خواهد، به نور خود(3) هدایت میکند(4)؛ و برای مردم مَثَلها میزند؛ و خدا به هر چیزی داناست؛354
نور (24)
35
به آیات 14 و 15 نجم(53) توجّه فرمایید.
تاکنون مفسّران در مورد جملات مبهم این آیه توضیح روشنی که به صورت دقیق مفهوم آن را بیان کند، ارائه ندادهاند. به ترجمه و توضیح و زیرنویس آیه 7 آلعمران(3) توجّه فرمایید.
اشاره به همان نوری است که در آیات 122 انعام(6) و 22 زمر(39) و 28 حدید(57) آمده است.
به زیرنویس سوّم آیه 142 بقره(2) مراجعه فرمایید.
فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ ﴿۳۶﴾
[نور آن چراغ] در خانههایی است که خدا مقرّر داشته است که رفعت [مقام] یابد و نامش در آنها یاد شود، در آن [خانه]ها هر بامداد و شبانگاه او را تقدیس میکنند(1)،354
نور (24)
36
ذکر نام خدا در دو طرف روز صبح و شب در موارد مختلف دیگری نیز در قرآن مورد تأکید قرار گرفته است، مثل آیات 52 انعام(6) ، 205 اعراف(7) ، 28 کهف(18) ، 42 احزاب(33) ، 55 غافر(40) ، 9 فتح(48) و 25 انسان(76).
رِجالٌ لا تُلْهِيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِيتاءِ الزَّكاةِ يَخافُونَ يَوْماً تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ ﴿۳۷﴾
افرادی(1) که هیچ تجارت و داد و ستدی آنان را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و پرداخت زکات بازنمیدارد و از [محاسبه در] روزی که دلها و دیدگان، دگرگون شوند(2)، ترسانند.355
نور (24)
37
کلمه «رجال» در اینجا بنا به قاعده تغلیب به کار رفته است و اعم از زنان و مردان است.
منظور اضطراب است، مثل آیات 10 احزاب(33) و 18 غافر(40) ؛ ضمناً عبارت اخیر به بیان دیگر در آیات 8 و 9 نازعات(79) آمده است.
لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ ما عَمِلُوا وَ يَزِيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ ﴿۳۸﴾
تا خدا به قیاس بهترین اعمالشان آنان را پاداش دهد و از افزونبخشی خود بر پاداش آنان بیفزاید؛ و خدا هر که را بخواهد، بیدریغ روزی میبخشد.355
نور (24)
38
وَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَعْمالُهُمْ كَسَرابٍ بِقِيعَةٍ يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ ماءً حَتَّى إِذا جاءَهُ لَمْ يَجِدْهُ شَيْئاً وَ وَجَدَ اللَّهَ عِنْدَهُ فَوَفَّاهُ حِسابَهُ وَ اللَّهُ سَرِيعُ الْحِسابِ ﴿۳۹﴾
اعمال انکارورزان همچون سرابی است در هامونی هموار که تشنه کام آن را آب میپندارد و چون بدان نزدیک شود، آن را چیزی نمییابد(1) و آنگاه [که نتیجه اعمالش تباه میشود،] خدای را نزد خویش [ناظر] میبیند که حسابش را تمام میدهد؛ و خدا سریعالحساب است.355
نور (24)
39
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 18 ابراهیم(14) و 23 فرقان(25) آمده است.
أَوْ كَظُلُماتٍ فِي بَحْرٍ لُجِّيٍّ يَغْشاهُ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ سَحابٌ ظُلُماتٌ بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ إِذا أَخْرَجَ يَدَهُ لَمْ يَكَدْ يَراها وَ مَنْ لَمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُوراً فَما لَهُ مِنْ نُورٍ ﴿۴۰﴾
یا [اعمالشان] همچون تاریکیهاست در دریایی ژرف که امواجی پی در پی آن را پوشانده و بر فراز آن، انبوه ابرهایی [تیره و] تاریکیهایی [وسیع] روی یکدیگر قرار گرفته است، [به گونهای] که اگر دست خویش بیرون آرد، به دشواری آن را میبیند(1)؛ و هر که را خدا چراغ [توفیق] فرا راهش قرار ندهد، هیچ روشنی [دیگری] نخواهد داشت.355
نور (24)
40
معنی و مفهوم آیه، از ابتدا تا اینجا، همان است که به سادگی در آیه 14 مطففین(83) آمده است.
أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الطَّيْرُ صَافَّاتٍ كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبِيحَهُ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ بِما يَفْعَلُونَ ﴿۴۱﴾
آیا توجّه نکردهای هر که [و هر چه(1)] در آسمانها و زمین است، و [از جمله] پرندگانِ بال گشوده [در سینه آسمان، با تبعیتِ گریزناپذیر خود از قوانین عمومی جهان] خدای را تقدیس میکنند؟ هر یک [از پدیدهها] نیایش و ستایش خود را میدانند؛ و خدا به آنچه میکنند داناست.355
نور (24)
41
برای توجیه افزوده، به آیه 44 اسراء(17) توجّه فرمایید.
وَ لِلَّهِ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ إِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ ﴿۴۲﴾
فرمانروایی آسمانها و زمین خاصّ خداست، و سرانجام [همه، حضور] در پیشگاه اوست.355
نور (24)
42