ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَ لْيُوفُوا نُذُورَهُمْ وَ لْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ ﴿۲۹﴾
آنگاه [همه] باید [هرگونه] آلودگی را از خود برطرف سازند و به نذرهای خویش وفا کنند و بر آن خانه کهن(1) طواف برند.335
حج (22)
29
منظور از «خانه عتیق» همان خانه کعبه و اولین معبد عمومی است که برای مردم روی زمین وضع شده؛ به آیه 96 آل‌عمران(3) توجه فرمایید. ضمناً توجه داریم که این آیات خطاب به ابراهیم است و دلیل دیگری است بر اینکه خانه کعبه قبل از ابراهیم وجود داشته و ابراهیم مأمور تجدید بنای آن شده است. در این مورد به زیرنویس اول آیه 37 ابراهیم(14) نیز توجه فرمایید.
ذلِكَ وَ مَنْ يُعَظِّمْ حُرُماتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَ أُحِلَّتْ لَكُمُ الْأَنْعامُ إِلاَّ ما يُتْلى عَلَيْكُمْ فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ ﴿۳۰﴾
[حکم خدا] این است و هر که اموری را که خدا حرمت نهاده است، بزرگ [و محترم] شمارد، نزد صاحب‌اختیارش برای خودش بهتر است. دامها برای شما حلال گردید، به جز آنچه توضیح داده می‌شود(1)، پس، از پلیدی بتها و گفتار ناحق بپرهیزید؛335
حج (22)
30
مواردی که استفاده از گوشت حیوان حرام شمرده شده، در آیات 3 مائده(5) و 145 انعام(6) آمده است.
حُنَفاءَ لِلَّهِ غَيْرَ مُشْرِكِينَ بِهِ وَ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَكَأَنَّما خَرَّ مِنَ السَّماءِ فَتَخْطَفُهُ الطَّيْرُ أَوْ تَهْوِي بِهِ الرِّيحُ فِي مَكانٍ سَحِيقٍ ﴿۳۱﴾
در حالی که برای خدا حقگرا باشید نه شرک‌زده؛ و هر که [دیگری را] در [قدرت] خدا شریک بداند، [و از او به جای خدا بترسد] گویی از آسمان [عزّت] افتاده است و عقابها[ی فرصت‌طلب] او را بربایند، و یا طوفان [حوادث] او را [زیان‌زده] به کناری اندازد.336
حج (22)
31
ذلِكَ وَ مَنْ يُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ ﴿۳۲﴾
[حکم خدا] این است و هر که سمبلهای [دین] خدا را بزرگ و محترم شمارد، نشانه تقوای دلهاست.336
حج (22)
32
لَكُمْ فِيها مَنافِعُ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى ثُمَّ مَحِلُّها إِلَى الْبَيْتِ الْعَتِيقِ ﴿۳۳﴾
شما در آن [چارپایان] تا مدتی معین سودهایی دارید و زمان قربانی آنها [هنگام رسیدن به] خانه کهنِ [کعبه] است.336
حج (22)
33
وَ لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَكاً لِيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلى ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ فَإِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ ﴿۳۴﴾
برای هر امّتی رسم قربانی کردن قرار داده‌ایم تا نام خدای را [به هنگام ذبح] بر چارپایان که روزیشان کرده است، یاد کنند(1). معبود [همه] شما معبودی است یگانه، پس تنها در برابر او تسلیم باشید؛ و خاشعان را بشارت ده؛336
حج (22)
34
یکی از دلایلی است که مفاد آیه 5 مائده(5) را در مورد حلیت طعام و ذبیحه اهل‌کتاب تأیید می‌کند.
الَّذِينَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ الصَّابِرِينَ عَلى ما أَصابَهُمْ وَ الْمُقِيمِي الصَّلاةِ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ ﴿۳۵﴾
همانان که چون یاد خدا به میان آید، دلهاشان [از تصوّر نافرمانی او] هراسان گردد، و در برابر مصایب پایدارند، و نیز نمازگزاران و [آنان که] از آنچه روزیشان کرده‌ایم، انفاق می‌کنند.336
حج (22)
35
وَ الْبُدْنَ جَعَلْناها لَكُمْ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ لَكُمْ فِيها خَيْرٌ فَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْها صَوافَّ فَإِذا وَجَبَتْ جُنُوبُها فَكُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْقانِعَ وَ الْمُعْتَرَّ كَذلِكَ سَخَّرْناها لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ﴿۳۶﴾
[قربانی] شتران فربه(1) را از سمبلهای [دین] خدا مقرّر داشته‌ایم که متضمّن خیر [و صلاح] شماست؛ نام خدا را بر آن شتران، در حالی که به پا ایستاده‌اند(2)، یاد کنید(3) و چون به خاک افتادند(4)، از [گوشتِ] آن بخورید و مستمند و سائل(5) را نیز اطعام کنید؛ این چارپایان را در خدمت شما گماشتیم، بسا که سپاس دارید.336
حج (22)
36
بُدن: جمع بَدَنَه: شتر یا گاو فربه.
صوافّ: جمع صافّه: برپا ایستاده.
دستور ذکر نام خدا در موارد ذبح، خاصّ مسلمانان نیست، به پیروان سایر مذاهب نیز داده شده است؛ با آیه 34 حج(همین سوره) مقایسه فرمایید.
جنوب: جمع جنب: پهلوها.
«قانع» فقیری است که عفیف است و دست تکدّی دراز نمی‌کند، «معتّر» فقیری است که دست تکدّی دراز می‌کند.
لَنْ يَنالَ اللَّهَ لُحُومُها وَ لا دِماؤُها وَ لكِنْ يَنالُهُ التَّقْوى مِنْكُمْ كَذلِكَ سَخَّرَها لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلى ما هَداكُمْ وَ بَشِّرِ الْمُحْسِنِينَ ﴿۳۷﴾
هرگز خدا [به] گوشت و خون این قربانیها [نیاز ندارد و] به او نمی‌رسد، ولی تقوای شما به او می‌رسد؛ چارپایان را این گونه در خدمت شما گماشت، تا خدا را به پاس اینکه شما را هدایت کرده است، به عظمت یاد کنید؛ و نیکوکاران را بشارت ده.336
حج (22)
37
إِنَّ اللَّهَ يُدافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ كُلَّ خَوَّانٍ كَفُورٍ ﴿۳۸﴾
خدا از مؤمنان دفاع خواهد کرد(1)؛ و هر خیانتگر ناسپاس را دوست ندارد.336
حج (22)
38
به آیه 11 محمّد(47) توجّه فرمایید.