لَوْ يَعْلَمُ الَّذِينَ كَفَرُوا حِينَ لا يَكُفُّونَ عَنْ وُجُوهِهِمُ النَّارَ وَ لا عَنْ ظُهُورِهِمْ وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ ﴿۳۹﴾
اگر انکارورزان از زمانی آگاه بودند که نتوانند آتش را از چهره و پشت خویش بازدارند(1)، و مورد یاری نیز قرار نگیرند، [مجازات را به شتاب نمی‌خواستند].325
انبیاء (21)
39
معنی و مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 41 اعراف(7) ، 50 ابراهیم(14) و 104 مؤمنون(23) آمده است؛ ضمناً به آیه 44 یونس(10) هم توجّه فرمایید.
بَلْ تَأْتِيهِمْ بَغْتَةً فَتَبْهَتُهُمْ فَلا يَسْتَطِيعُونَ رَدَّها وَ لا هُمْ يُنْظَرُونَ ﴿۴۰﴾
ولی [رستاخیز] ناگهان بر آنان فرا می‌رسد، و مبهوتشان کند، به گونه‌ای که نه قدرتی بر بازگرداندن آن دارند و نه مهلتی یابند.325
انبیاء (21)
40
وَ لَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِنْ قَبْلِكَ فَحاقَ بِالَّذِينَ سَخِرُوا مِنْهُمْ ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ ﴿۴۱﴾
قبل از تو نیز رسولانی مورد استهزاء قرار گرفتند و [سرانجام] مجازاتی که استهزایش می‌کردند دامنگیر تمسخرکنندگان شد(1).325
انبیاء (21)
41
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 34 انعام(6) ، 25 و 26 فاطر(35) و 43 فصلت(41) آمده است.
قُلْ مَنْ يَكْلَؤُكُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ مِنَ الرَّحْمنِ بَلْ هُمْ عَنْ ذِكْرِ رَبِّهِمْ مُعْرِضُونَ ﴿۴۲﴾
بگو: چه کسی شب و روز، شما را از [قهر] خدای رحمان نگاه می‌دارد [جز رحمت عام خودش(1)]؟ با این همه از یاد صاحب‌اختیارشان رویگردانند!325
انبیاء (21)
42
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیه 17 احزاب(33) آمده است.
أَمْ لَهُمْ آلِهَةٌ تَمْنَعُهُمْ مِنْ دُونِنا لا يَسْتَطِيعُونَ نَصْرَ أَنْفُسِهِمْ وَ لا هُمْ مِنَّا يُصْحَبُونَ ﴿۴۳﴾
مگر معبودهایی دارند که در برابر ما مدافع آنان باشند؟ [آن معبودان] نه می‌توانند یکدیگر را یاری کنند و نه از جانب ما مورد حمایت قرار گیرند.325
انبیاء (21)
43
بَلْ مَتَّعْنا هؤُلاءِ وَ آباءَهُمْ حَتَّى طالَ عَلَيْهِمُ الْعُمُرُ أَ فَلا يَرَوْنَ أَنَّا نَأْتِي الْأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها أَ فَهُمُ الْغالِبُونَ ﴿۴۴﴾
[نه،] بلکه اینان و پدرانشان را برخوردار کردیم تا عمرشان طولانی [و موجب غرور و طغیانشان] شد؛ مگر نمی‌بینند که ما به [تمهید امر] زمین می‌پردازیم، و از همه طرف [قدرتهای مستقر در] آن را از میان برمی‌داریم [و نظم تازه‌ای جایگزین آن می‌کنیم(1)]؛ آیا آنان پیروزند [یا ما]؟325
انبیاء (21)
44
برای روشن‌تر شدن مفهوم این آیه، به آیات 6 انعام(6) ، 82 غافر(40) و 27 احقاف(46) توجّه فرمایید. منظور، جابه جا شدن قدرت و ثروت گروههاست و چون آیه در مقام تهدید است، تنها به نابود کردن و کاستن آن اشاره شده است.
قُلْ إِنَّما أُنْذِرُكُمْ بِالْوَحْيِ وَ لا يَسْمَعُ الصُّمُّ الدُّعاءَ إِذا ما يُنْذَرُونَ ﴿۴۵﴾
بگو: من فقط به وحی [خدا] شما را هشدار می‌دهم، و[لی] آنان که گوش شنوا ندارند، آنگاه که هشدار داده می‌شوند، صدا را نمی‌شنوند.326
انبیاء (21)
45
وَ لَئِنْ مَسَّتْهُمْ نَفْحَةٌ مِنْ عَذابِ رَبِّكَ لَيَقُولُنَّ يا وَيْلَنا إِنَّا كُنَّا ظالِمِينَ ﴿۴۶﴾
اگر اندکی از مجازات(1) صاحب‌اختیارت آنان را فرا گیرد، گویند: وای بر ما که ستمگر بودیم.326
انبیاء (21)
46
سیوطی نویسنده «الاتقان» توضیح داده است که «عذاب» در قرآن غالبا به معنی مجازات است؛ آیات 18 و 118 مائده(5) و بسیاری آیات دیگر، مؤید نظر اوست.
وَ نَضَعُ الْمَوازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيامَةِ فَلا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئاً وَ إِنْ كانَ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنا بِها وَ كَفى بِنا حاسِبِينَ ﴿۴۷﴾
میزانهای(1) عدالت را در روز رستاخیز مستقر خواهیم کرد، و هیچ کس مطلقاً مورد ستم قرار نخواهد گرفت(2)؛ اگر [اعمال نیک و بد] همسنگ دانه خردلی باشد، آن را [به حساب] می‌آوریم؛ و کافی است که ما حسابرس باشیم.326
انبیاء (21)
47
موازین: جمع میزان: ترازو.
توضیح بیشتر را در آیات 8 و 9 اعراف(7) ملاحظه فرمایید.
وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسى وَ هارُونَ الْفُرْقانَ وَ ضِياءً وَ ذِكْراً لِلْمُتَّقِينَ ﴿۴۸﴾
به موسی و هارون [تورات را که] معیار تمیز [حق از باطل] و روشنی [راه] و پندی برای پرواپیشگان [بود] عطا کردیم؛326
انبیاء (21)
48