قالَ اهْبِطا مِنْها جَمِيعاً بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً فَمَنِ اتَّبَعَ هُدايَ فَلا يَضِلُّ وَ لا يَشْقى ﴿۱۲۳﴾
[و] گفت: [با انبوه نسل خود] همگی از بهشت فرود آیید، در حالی که دشمن یکدیگرید؛ و هر گاه از جانب من رهنمودی برای شما آمد، هر که از هدایت من پیروی کند، گمراه و تیره بخت نخواهد شد.320
طه (20)
123
وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمى ﴿۱۲۴﴾
و هر که از یاد من روی گرداند، زندگی سختی خواهد داشت(1) و روز رستاخیز نابینا احضارش کنیم(2).320
طه (20)
124
در عین حال همین افراد در صورت توبه و استغفار، امیدواری دارند؛ به نیمه اوّل آیه 3 هود(11) توجّه فرمایید.
این آیه و آیه 72 اسراء(17) به ظاهر در تناقض با آیات 38 مریم(19) و 22 ق(50) می‌باشد. برای توجیه آن به مثال زیر توجه کنیم: کسانی که از آموزش در مدرسه غفلت کرده‌اند و علمی کسب نکرده‌اند، در آینده از دیدن راههای رشد و پیشرفت کور می‌مانند، ولی به خوبی می‌بینند که هشدارها درست بوده.
قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمى وَ قَدْ كُنْتُ بَصِيراً ﴿۱۲۵﴾
می گوید: صاحب‌اختیارا، من که بینا بوده‌ام، چگونه نابینا احضارم کرده‌ای؟320
طه (20)
125
قالَ كَذلِكَ أَتَتْكَ آياتُنا فَنَسِيتَها وَ كَذلِكَ الْيَوْمَ تُنْسى ﴿۱۲۶﴾
[خدا] گوید: همان‌گونه که آیات ما بر تو عرضه شد و به دست فراموشی سپردی، امروز هم همان‌گونه فراموش می‌شوی(1).321
طه (20)
126
مفهوم آیه به بیان کامل‌تر در آیات 34 جاثیه(45) و 14 سجده(32) آمده است؛ به آیات 51 اعراف(7) و 19 حشر(59) هم در همین زمینه توجّه فرمایید. ضمناً سیاق این آیه، از باب صنعت مشاکله است.
وَ كَذلِكَ نَجْزِي مَنْ أَسْرَفَ وَ لَمْ يُؤْمِنْ بِآياتِ رَبِّهِ وَ لَعَذابُ الْآخِرَةِ أَشَدُّ وَ أَبْقى ﴿۱۲۷﴾
هر که را زیاده‌روی کرده و آیات صاحب‌اختیار خویش را باور نداشته باشد، این گونه کیفر می‌دهیم(1)؛ و مجازات آخرت سخت‌تر و پاینده‌تر است.321
طه (20)
127
این گروه هم می‌توانند امیدوار باشند؛ به آیه 53 زمر(39) توجّه فرمایید.
أَ فَلَمْ يَهْدِ لَهُمْ كَمْ أَهْلَكْنا قَبْلَهُمْ مِنَ الْقُرُونِ يَمْشُونَ فِي مَساكِنِهِمْ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِأُولِي النُّهى ﴿۱۲۸﴾
آیا [سرگذشت] آن همه نسلها که قبل از آنان هلاک کردیم و اکنون ایشان در مساکن آنان گام می‌زنند، موجب هدایتشان نشده است؟ مسلّماً در این [داستان] برای خردمندان(1) نشانه‌هایی است.321
طه (20)
128
نُهی: جمع نُهیه: خِرد.
وَ لَوْ لا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ لَكانَ لِزاماً وَ أَجَلٌ مُسَمًّى ﴿۱۲۹﴾
اگر فرمانی از صاحب‌اختیارت [در مورد مهلت(1)] از قبل مقرّر نشده بود و مدّتی معین نداشت، [بی‌درنگ] مجازات محقّق می‌شد.321
طه (20)
129
برای توجیه افزوده، این آیه را با آیات 42 ابراهیم(14) و 45 فاطر(35) مقایسه فرمایید.
فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّكَ تَرْضى ﴿۱۳۰﴾
پس در برابر گفتار [ناهنجارِ]شان صبور باش و قبل از برآمدن آفتاب و قبل از فروشدنش و ساعاتی(1) از شب و کناره‌های روز، صاحب‌اختیارت را با ستایش تقدیس کن، بسا که خشنود شوی.321
طه (20)
130
آناء: جمع اِنی: ساعت ها، بخش‌‌هایی از زمان.
وَ لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَياةِ الدُّنْيا لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ وَ رِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَ أَبْقى ﴿۱۳۱﴾
به نعمتهایی که برخی از منکران را به منظور آزمایش، بدان برخوردار کرده‌ایم و تجمّل زندگی دنیاست، هرگز چشم مدوز(1)؛ روزی صاحب‌اختیارت بهتر و پاینده‌تر است.321
طه (20)
131
به آیه 85 توبه(9) که روشن‌تر بیان کرده است، توجّه فرمایید.
وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها لا نَسْئَلُكَ رِزْقاً نَحْنُ نَرْزُقُكَ وَ الْعاقِبَةُ لِلتَّقْوى ﴿۱۳۲﴾
خانواده خود را به نماز سفارش کن و خود نیز بر آن شکیبا [و پای بند] باش؛ روزی [کسی را] از تو نمی‌خواهیم، که روزی تو را نیز ما می‌دهیم؛ و سرانجام نیک خاصّ پروا [پیشگان] است.321
طه (20)
132