قالَ فَإِنَّا قَدْ فَتَنَّا قَوْمَكَ مِنْ بَعْدِكَ وَ أَضَلَّهُمُ السَّامِرِيُّ ﴿۸۵﴾
[خدای] گفت: پس از [رفتن] تو، قومت را به آزمون گرفتیم، و سامری گمراهشان کرد(1).
سوره طه (20) آیه 85
صفحه
317
سوره
طه (20)
آیه
85
1
چگونگی گمراه کردن سامری را در آیه 51 بقره(2) و توضیح بیشتر را در آیات 87-88 طه(همین سوره) ملاحظه فرمایید.
فَرَجَعَ مُوسى إِلى قَوْمِهِ غَضْبانَ أَسِفاً قالَ يا قَوْمِ أَ لَمْ يَعِدْكُمْ رَبُّكُمْ وَعْداً حَسَناً أَ فَطالَ عَلَيْكُمُ الْعَهْدُ أَمْ أَرَدْتُمْ أَنْ يَحِلَّ عَلَيْكُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّكُمْ فَأَخْلَفْتُمْ مَوْعِدِي ﴿۸۶﴾
موسی با خشم و تأسف نزد قوم خود بازگشت و گفت: ای قوم من، مگر صاحب‌اختیارتان به شما وعده[های] نیکو نداده بود؟ آیا مدّت [سفرم] به نظر شما طولانی شده بود، یا می‌خواستید خشم صاحب‌اختیارتان شما را فراگیرد که با من خلف وعده کردید؟
سوره طه (20) آیه 86
صفحه
317
سوره
طه (20)
آیه
86
قالُوا ما أَخْلَفْنا مَوْعِدَكَ بِمَلْكِنا وَ لكِنَّا حُمِّلْنا أَوْزاراً مِنْ زِينَةِ الْقَوْمِ فَقَذَفْناها فَكَذلِكَ أَلْقَى السَّامِرِيُّ ﴿۸۷﴾
گفتند: ما به میل و اختیار خود وعده تو را خلاف نکردیم، بلکه محموله‌هایی(1) از زر و زیور فرعونیان بر ما بار شده بود و آنها را [به تحریک سامری در آتش] ریختیم [تا ذوب شود] و سامری چنین القا کرد؛
سوره طه (20) آیه 87
صفحه
317
سوره
طه (20)
آیه
87
1
اَوزار: جمع وِزر: بار سنگین.
فَأَخْرَجَ لَهُمْ عِجْلاً جَسَداً لَهُ خُوارٌ فَقالُوا هذا إِلهُكُمْ وَ إِلهُ مُوسى فَنَسِيَ ﴿۸۸﴾
بدین قرار او برای قوم، مجسّمه گوساله‌ای را ساخت که صدایی داشت، و [همدستانش] گفتند: این معبود شما و موسی است که [موسی او را] فراموش کرده است.
سوره طه (20) آیه 88
صفحه
318
سوره
طه (20)
آیه
88
أَ فَلا يَرَوْنَ أَلاَّ يَرْجِعُ إِلَيْهِمْ قَوْلاً وَ لا يَمْلِكُ لَهُمْ ضَرًّا وَ لا نَفْعاً ﴿۸۹﴾
مگر نمی‌دیدند که [گوساله] هیچ پاسخی به آنان نمی‌دهد، و ضرر و نفعی به حالشان ندارد؟
سوره طه (20) آیه 89
صفحه
318
سوره
طه (20)
آیه
89
وَ لَقَدْ قالَ لَهُمْ هارُونُ مِنْ قَبْلُ يا قَوْمِ إِنَّما فُتِنْتُمْ بِهِ وَ إِنَّ رَبَّكُمُ الرَّحْمنُ فَاتَّبِعُونِي وَ أَطِيعُوا أَمْرِي ﴿۹۰﴾
هارون قبلاً به آنان گفته بود: ای قوم من، شما به این وسیله مورد آزمایش قرار گرفته‌اید، و صاحب‌اختیار شما همان خدای رحمان است؛ مرا پیروی کنید و از من اطاعت کنید.
سوره طه (20) آیه 90
صفحه
318
سوره
طه (20)
آیه
90
قالُوا لَنْ نَبْرَحَ عَلَيْهِ عاكِفِينَ حَتَّى يَرْجِعَ إِلَيْنا مُوسى ﴿۹۱﴾
[ولی آنان] گفتند: ما همچنان بر [عبادت] این [گوساله] باقی خواهیم ماند تا موسی نزد ما بازگردد.
سوره طه (20) آیه 91
صفحه
318
سوره
طه (20)
آیه
91
قالَ يا هارُونُ ما مَنَعَكَ إِذْ رَأَيْتَهُمْ ضَلُّوا ﴿۹۲﴾
[موسی چون بازآمد] گفت: ای هارون، وقتی دیدی آنان گمراه شده‌اند، چه چیز تو را از پیروی من بازداشت(1)؟ چرا از دستور من(2) نافرمانی کردی؟
سوره طه (20) آیه 92
صفحه
318
سوره
طه (20)
آیه
92
1
واژه «اَلاّ» خلاصه «اَن لا» است. حرف «لا» در اینجا زاید و برای تأکید است. مورد مشابه در آیه 12 اعراف(7) آمده است.
2
دستور موسی به برادرش هنگام عزیمت به طور در آیه 142 اعراف(7) آمده است.
أَلاَّ تَتَّبِعَنِ أَ فَعَصَيْتَ أَمْرِي ﴿۹۳﴾
ترجمه این آیه، در آیه قبل ادغام شده است.
سوره طه (20) آیه 93
صفحه
318
سوره
طه (20)
آیه
93
قالَ يَا بْنَ أُمَّ لا تَأْخُذْ بِلِحْيَتِي وَ لا بِرَأْسِي إِنِّي خَشِيتُ أَنْ تَقُولَ فَرَّقْتَ بَيْنَ بَنِي إِسْرائِيلَ وَ لَمْ تَرْقُبْ قَوْلِي ﴿۹۴﴾
گفت: برادرم(1)، موی سر و صورت مرا مگیر(2)؛ من ترس داشتم که بگویی: میان دودمان یعقوب تفرقه انداختی و رعایت گفتار مرا نکردی(3).
سوره طه (20) آیه 94
صفحه
318
سوره
طه (20)
آیه
94
1
موسی و هارون برادران تنی بودند و این تعبیر ای پسر مادرم به منظور برانگیختن حس رأفت و مهربانی طرف آورده می‌شود. ضمناً کلمه «یابن امّ» در اصل «یابن امّی» بوده است.
2
پاسخ حرکت خشم‌آلود موسی است که در اواسط آیه 150 اعراف(7) آمده است.
3
در اینجا موسی‌ع متقاعد شد و گفت...؛ به آیه 151 اعراف(7) توجّه فرمایید.