وَ كَمْ أَهْلَكْنا مِنَ الْقُرُونِ مِنْ بَعْدِ نُوحٍ وَ كَفى بِرَبِّكَ بِذُنُوبِ عِبادِهِ خَبِيراً بَصِيراً ﴿۱۷﴾
چه بسیار نسلها(1) را که پس از نوح [به همین شیوه] هلاک کردیم؛ و صاحب‌اختیارت در مورد گناهان بندگانش به عنوان آگاه و بینا کافی است(2).282
اسراء (17)
17
قرون: جمع قرن: مردمان یک عصر و زمان.
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیات 11 انبیاء(21) ، 45 حج(22) و 8 طلاق(65) آمده است.
مَنْ كانَ يُرِيدُ الْعاجِلَةَ عَجَّلْنا لَهُ فِيها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِيدُ ثُمَّ جَعَلْنا لَهُ جَهَنَّمَ يَصْلاها مَذْمُوماً مَدْحُوراً ﴿۱۸﴾
هر که [فقط] طالب [لذّات] زودگذر [دنیا(1)] است، به هر که مصلحت بدانیم، به تشخیص خود به زودی در اختیارش قرار می‌دهیم، آنگاه دوزخ را نصیب او کنیم(2) که نکوهیده و مطرود به آن درآید.283
اسراء (17)
18
برای توجیه افزوده‌ها، به آیه 15 هود(11) توجّه فرمایید.
برای روشن شدن مضمون این آیه، به آیه 16 هود(11) و زیرنویس مربوطه مراجعه فرمایید.
وَ مَنْ أَرادَ الْآخِرَةَ وَ سَعى لَها سَعْيَها وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ كانَ سَعْيُهُمْ مَشْكُوراً ﴿۱۹﴾
و کسانی که [بهره] آخرت را بخواهند و چنان که شایسته آن است، با داشتن ایمان برای آن تلاش کنند، تلاش آنان مورد نظر [خدا] است(1).283
اسراء (17)
19
چگونگی این قدردانی در آیه 97 نحل(16) توضیح داده شده است.
كُلاًّ نُمِدُّ هؤُلاءِ وَ هَؤُلاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّكَ وَ ما كانَ عَطاءُ رَبِّكَ مَحْظُوراً ﴿۲۰﴾
به هر یک از این دو گروه از بخشش صاحب‌اختیارت کمک خواهیم کرد؛ و بخشش صاحب‌اختیار تو [از هیچ کس] بازداشته نیست.283
اسراء (17)
20
انْظُرْ كَيْفَ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ وَ لَلْآخِرَةُ أَكْبَرُ دَرَجاتٍ وَ أَكْبَرُ تَفْضِيلاً ﴿۲۱﴾
ببین چگونه مردم را [در دنیا] بر یکدیگر برتری بخشیده‌ایم؛ درجات آخرت و برتریهایش بزرگتر و بیشتر است.283
اسراء (17)
21
لا تَجْعَلْ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ فَتَقْعُدَ مَذْمُوماً مَخْذُولاً ﴿۲۲﴾
در کنار خدا معبود دیگری قرار مده، که نکوهیده و فروگذاشته خواهی ماند(1).2283
اسراء (17)
22
به آیه 41 عنکبوت(29) توجّه فرمایید.
وَ قَضى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِيَّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً كَرِيماً ﴿۲۳﴾
صاحب‌اختیار تو فرمان داده است که جز خودش را بندگی نکنید و به پدر و مادر [به شایستگی] نیکی کنید(1)؛ هر گاه یکی از آنان(2) یا هر دو در کنار تو به سالخوردگی رسند، به آنان مگو رنجیده‌ام از شما(3)، و درشتی مکن و با آنان با اکرام صحبت کن.283
اسراء (17)
23
احسان به پدر و مادر، در کنار فرمان توحید در عبادت خدا، اهمیت آن را نشان می‌دهد؛ به آیه بعد هم توجّه فرمایید. ضمناً علاوه بر این مورد، در چند آیه دیگر نیز احسان به پدر و مادر بلافاصله بعد از دستور توحید و ترک شرک آمده است مثل آیات 83 بقره(2) ، 36 نساء(4) ، 151 انعام(6) ، 23 اسراء(17) و 13 و 14 لقمان(31).
واژه «امّا» مرکب از «اِن» شرطیه و «ما»ی زائده است که برای تأکید بدان افزوده می‌شود.
کلمه «افٍ» اسم فعل است با همین معنی که در متن آمده است.
وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما كَما رَبَّيانِي صَغِيراً ﴿۲۴﴾
و با مهربانی بالهای فروتنی در برابرشان بگستران و بگو: صاحب‌اختیارا، به پاس آنکه مرا در کودکی پرورانده‌اند، بر آنان رحمت آور.283
اسراء (17)
24
رَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِما فِي نُفُوسِكُمْ إِنْ تَكُونُوا صالِحِينَ فَإِنَّهُ كانَ لِلْأَوَّابِينَ غَفُوراً ﴿۲۵﴾
صاحب‌اختیارتان به اندیشه‌های درونی شما آگاه‌تر است؛ اگرشایستگی داشته باشید، در برابر توبه آوران آمرزگار است(1).283
اسراء (17)
25
به آیه 53 زمر(39) توجّه فرمایید.
وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ وَ الْمِسْكِينَ وَ ابْنَ السَّبِيلِ وَ لا تُبَذِّرْ تَبْذِيراً ﴿۲۶﴾
حقوق خویشاوند و بینوا و درراه مانده را بپرداز، و[لی] باددستی مکن.283
اسراء (17)
26