فَإِذا جاءَ وَعْدُ أُولاهُما بَعَثْنا عَلَيْكُمْ عِباداً لَنا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّيارِ وَ كانَ وَعْداً مَفْعُولاً ﴿۵﴾
چون وعده [کیفر] نخستین آن فرا رسد، بندگان جنگاور خویش را بر شما برانگیزیم که حتّی درون خانه‌ها(1) را جستجو کنند؛ و این وعده‌ای انجام یافتنی است(2)281
اسراء (17)
5
دیار: جمع دار: خانه.
بعضی از مفسّران گفته‌اند که این وعده هنگام حمله بخت النصر پادشاه بابل بود و دومین کسی که بر آنها هجوم برد، قیصر روم اسپیانوس بود و این حدود یکصد سال قبل از میلاد بود؛ واللّه اعلم.
ثُمَّ رَدَدْنا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ وَ أَمْدَدْناكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ جَعَلْناكُمْ أَكْثَرَ نَفِيراً ﴿۶﴾
آنگاه اقتدار بر آنان را برای شما بازمی‌گردانیم و شما را با اموال و فرزندان یاری می‌کنیم و بر شمار [نیروهای] شما بیفزاییم(1).281
اسراء (17)
6
این تغییر احوال به وسیله کورش، پادشاه ایران، انجام شد که یهود را از اسارت بخت‌النصر نجات داد. و پس از آن دودمان یعقوب مجددا به قدرت رسیدند و این وضع ادامه داشت تا بار دیگر قیصر روم به آنها حمله برد و حکومتشان را متلاشی کرد و پراکنده شدند، تا در نیمه قرن بیستم با کمک دولتهای استعماری به حکومت رسیدند.
إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَها فَإِذا جاءَ وَعْدُ الْآخِرَةِ لِيَسُوؤُا وُجُوهَكُمْ وَ لِيَدْخُلُوا الْمَسْجِدَ كَما دَخَلُوهُ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ لِيُتَبِّرُوا ما عَلَوْا تَتْبِيراً ﴿۷﴾
اگر نیکویی کنید، به سود خود کرده‌اید و اگر بدی کنید نیز به زیان خویش کرده‌اید(1)؛ و چون وعده [کیفر] آخری فرا رسد، [دشمنان هجوم می‌آورند] تا چهره‌های شما را اندوهگین سازند و همچون بار اوّل به مسجد [شما] وارد شوند و به هر چه دست یابند، نابود کنند(2).281
اسراء (17)
7
معنی و مفهوم این عبارت به بیان دیگری در آیات 44 روم(30) و 46 فصلت(41) آمده است.
این وعده پس از قتل یحیی با سلطه بخت النصر تحقّق یافت؛ واللّه اعلم.
عَسى رَبُّكُمْ أَنْ يَرْحَمَكُمْ وَ إِنْ عُدْتُمْ عُدْنا وَ جَعَلْنا جَهَنَّمَ لِلْكافِرِينَ حَصِيراً ﴿۸﴾
چه بسا صاحب‌اختیارتان بر شما رحمت آورد؛ و اگر [به تبهکاری] بازگردید، [به کیفر شما] بازمی‌گردیم و دوزخ را زندانی برای انکارورزان مقرّر داشته‌ایم(1).282
اسراء (17)
8
به آیه 13 فرقان(25) توجّه فرمایید.
إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَ يُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً كَبِيراً ﴿۹﴾
این قرآن به بهترین راه هدایت می‌کند و به مؤمنانِ نیک‌رفتار بشارت می‌دهد که پاداشی بزرگ خواهند داشت؛282
اسراء (17)
9
وَ أَنَّ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَلِيماً ﴿۱۰﴾
و این که برای کسانی که به آخرت باور ندارند، مجازاتی دردناک آماده کرده‌ایم.282
اسراء (17)
10
وَ يَدْعُ الْإِنْسانُ بِالشَّرِّ دُعاءَهُ بِالْخَيْرِ وَ كانَ الْإِنْسانُ عَجُولاً ﴿۱۱﴾
انسان شرّ خود را می‌طلبد(1)، همان‌گونه که در طلب خیر است؛ و انسان همواره شتابزده بوده است.282
اسراء (17)
11
کلمه «یدعُ» در اصل «یدعو» است که «واو» آن در رسم الخط قرآن برای تخفیف، حذف شده است. کلمه «یدعُ» در آیه 6 قمر(54) نیز از همین مقوله است.
وَ جَعَلْنَا اللَّيْلَ وَ النَّهارَ آيَتَيْنِ فَمَحَوْنا آيَةَ اللَّيْلِ وَ جَعَلْنا آيَةَ النَّهارِ مُبْصِرَةً لِتَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّكُمْ وَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِينَ وَ الْحِسابَ وَ كُلَّ شَيْءٍ فَصَّلْناهُ تَفْصِيلاً ﴿۱۲﴾
شب و روز را دو نشانه [از تدبیر و قدرت خود] قرار دادیم، شب را محو کرده، روز را روشنی‌بخش ساختیم، تا در جستجوی افزون‌بخشی صاحب‌اختیار خود باشید و شمار سنوات و حساب [ایام] را بدانید؛ و هر چیزی را به وضوح بیان کرده‌ایم(1).282
اسراء (17)
12
مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیه 5 یونس(10) آمده است.
وَ كُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ فِي عُنُقِهِ وَ نُخْرِجُ لَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ كِتاباً يَلْقاهُ مَنْشُوراً ﴿۱۳﴾
اعمال هر انسانی را الزاماً به گردنش آویخته‌ایم؛ و روز رستاخیز کارنامه‌ای بر او عرضه می‌کنیم که آن را در برابر خود گشوده می‌بیند(1).282
اسراء (17)
13
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 49 کهف(18) ، 80 زخرف(43) ، 29 جاثیه(45) و 18 ق(50) آمده است.
اقْرَأْ كِتابَكَ كَفى بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسِيباً ﴿۱۴﴾
کارنامه‌ات را بخوان(1)؛ امروز شخص تو به عنوان حسابرس بر [کار] خودت کافی است.282
اسراء (17)
14
به آیه 30 آل‌عمران(3) توجّه فرمایید.