لِيَحْمِلُوا أَوْزارَهُمْ كامِلَةً يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ مِنْ أَوْزارِ الَّذِينَ يُضِلُّونَهُمْ بِغَيْرِ عِلْمٍ أَلا ساءَ ما يَزِرُونَ ﴿۲۵﴾
[نتیجه گفتارشان این است] که روز رستاخیز همه بار گناه(1) خویش و سهمی از گناه کسانی که ناآگاهانه آنان را گمراه میکنند، بر دوش کشند(2)؛ آگاه باشید که بار بدی بر دوش دارند(3).269
نحل (16)
25
اوزار: جمع وِزر: بار سنگین.
بیآنکه ذرّهای از بار پیروان گمراه کاسته شود، به نیمه دوّم آیه 38 اعراف(7) توجّه فرمایید.
مفهوم این آیه به بیان روشنتر در آیات 12 و 13 عنکبوت(29) آمده است.
قَدْ مَكَرَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَأَتَى اللَّهُ بُنْيانَهُمْ مِنَ الْقَواعِدِ فَخَرَّ عَلَيْهِمُ السَّقْفُ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ أَتاهُمُ الْعَذابُ مِنْ حَيْثُ لا يَشْعُرُونَ ﴿۲۶﴾
پیشینیانشان نیز دسیسه کردند، خدا هم به ریشه آنان زد و سقف از فرازشان بر آنان فرو افتاد و از جایی که فکر نمیکردند، مجازات دامنگیرشان شد(1).269
نحل (16)
26
به آیه 43 فاطر(35) و لا یحیق المکر السیئ الاّ باهله توجّه فرمایید.
ثُمَّ يَوْمَ الْقِيامَةِ يُخْزِيهِمْ وَ يَقُولُ أَيْنَ شُرَكائِيَ الَّذِينَ كُنْتُمْ تُشَاقُّونَ فِيهِمْ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ إِنَّ الْخِزْيَ الْيَوْمَ وَ السُّوءَ عَلَى الْكافِرِينَ ﴿۲۷﴾
آنگاه به روز رستاخیز رسوایشان خواهد کرد(1) و خواهد گفت: [افرادی که در قدرت] شرکای من [تصوّر میکردید] که به خاطر آنان [با یکتاپرستان] مخالفت میکردید، کجا هستند؟ اهل دانش میگویند: امروز رسوایی و بد[بخت]ی نصیب انکارورزان است؛270
نحل (16)
27
به آیات 9 طارق(86) و 9 و 10 عادیات(100) توجّه فرمایید.
الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ ما كُنَّا نَعْمَلُ مِنْ سُوءٍ بَلى إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۲۸﴾
همانان که فرشتگان جانشان را در حالی میگیرند(1)، که نسبت به خویش ستمکار(2) بودهاند؛ پس [ناگزیر] از در تسلیم درمیآیند(3) [و میگویند] که ما خلافی نمیکردیم؛ آری، خدا از رفتارتان آگاه است.270
نحل (16)
28
به زیرنویس اوّل آیه 32 نحل(همین سوره) نحل توجّه فرمایید.
واژه «ظالمی» در آیه، در اصل «ظالمین» بوده که «نون» جمع طبق قاعده، به علت اضافه شدن به کلمه «انفس» حذف شده است.
به آیه 18 نساء(4) توجّه فرمایید.
فَادْخُلُوا أَبْوابَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها فَلَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ ﴿۲۹﴾
از درهای دوزخ وارد شوید، در حالی که جاودانه در آن به سر برید؛ و به راستی جایگاه متکبّران بد [جایگاهی] است.270
نحل (16)
29
وَ قِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا ما ذا أَنْزَلَ رَبُّكُمْ قالُوا خَيْراً لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ وَ لَدارُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ وَ لَنِعْمَ دارُ الْمُتَّقِينَ ﴿۳۰﴾
و از پرواپیشگان پرسیده میشود: صاحباختیار شما چه چیز نازل کرده است؟ گویند: بهترین [اندرزها] را(1)؛ نیکوکاران در این جهان پاداش نیک دارند؛ و بیگمان سرای آخرت بهتر است؛ و به راستی جایگاه پرواپیشگان نیکوست.270
نحل (16)
30
حالت مقابل آن، آیه 24 نحل(همین سوره) است که روحیه متضاد را در مورد انکارورزان توضیح میدهد.
جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَها تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ لَهُمْ فِيها ما يَشاؤُنَ كَذلِكَ يَجْزِي اللَّهُ الْمُتَّقِينَ ﴿۳۱﴾
در باغهای جاویدان بهشت وارد خواهند شد که نهرها در دامن آن جاری است؛ هر چه در آنجا اراده کنند، [در اختیار] دارند(1)؛ خدا پرواپیشگان را این گونه پاداش خواهد داد؛270
نحل (16)
31
و حتّی علاوه بر آن؛ به آیه 35 ق(50) توجّه فرمایید.
الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلامٌ عَلَيْكُمْ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۳۲﴾
هم آنان که فرشتگان جانشان را در حالی میگیرند(1)، که پاکند، [و به آنان] میگویند: سلام بر شما، به پاداش رفتارتان به بهشت درآیید(2).270
نحل (16)
32
با آیات 11 سجده(32) و 42 زمر(39) تناقضی ندارد. (چرا ؟)
به آیه 127 انعام(6) توجّه فرمایید؛ ضمناً وضعیت هنگام مرگ افرادی که نقطه مقابل این گروه هستند، در آیات 50 انفال(8) و 27 محمّد(47) آمده است.
هَلْ يَنْظُرُونَ إِلاَّ أَنْ تَأْتِيَهُمُ الْمَلائِكَةُ أَوْ يَأْتِيَ أَمْرُ رَبِّكَ كَذلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ ما ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ﴿۳۳﴾
آیا [ستمگران] جز این انتظار میبرند که فرشتگان [مرگ] به سراغشان آیند [و مهلتی نداشته باشند(1)]، یا فرمانِ [مجازاتِ] صاحباختیارت فرا رسد؛ پیشینیانشان نیز همین گونه رفتار کردند؛ خدا بر آنان ستمی نکرد، بلکه خود در حق خویش ستم میکردند.270
نحل (16)
33
برای توجیه افزوده، به آیه 8 حجر(15) توجّه فرمایید.
فَأَصابَهُمْ سَيِّئاتُ ما عَمِلُوا وَ حاقَ بِهِمْ ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ ﴿۳۴﴾
[سرانجام] کیفرِ رفتارِ زشتشان آنان را فرا گرفت و مجازاتی که استهزایش میکردند، دامنگیرشان شد.270
نحل (16)
34