وَ قالَ الشَّيْطانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَ وَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ وَ ما كانَ لِي عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطانٍ إِلاَّ أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلا تَلُومُونِي وَ لُومُوا أَنْفُسَكُمْ ما أَنَا بِمُصْرِخِكُمْ وَ ما أَنْتُمْ بِمُصْرِخِيَّ إِنِّي كَفَرْتُ بِما أَشْرَكْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ ﴿۲۲﴾
همین که کار [داوری] انجام شد، شیطان [به گناهکاران] گوید: خدا به شما وعده داد، وعده درست، من هم به شما وعده [بیجا] دادم و خلف وعده کردم؛ و[لی] هیچ سلطهای بر شما نداشتم(1)، جز اینکه دعوتتان کردم و پذیرا شدید؛ پس مرا ملامت نکنید، خود را ملامت کنید(2)؛ نه من فریادرس شما هستم و نه شما فریادرس من(3)؛ به مشارکتی که در گذشته برای من [در کارِ خدا] قائل شده بودید [و به جای تسلیم در برابر او، در برابر من تسلیم شدید]، بیاعتقاد بودم؛ به راستی ستمگران مجازاتی دردناک [در انتظار] دارند.258
ابراهیم (14)
22
به آیات 99 و 100 نحل(16) توجّه فرمایید.
به آیه 27 ق(50) توجّه فرمایید.
مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیات 48 انفال(8) و 16 حشر(59) آمده است؛ به آیه 120 نساء(4) هم توجّه فرمایید.
وَ أُدْخِلَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ تَحِيَّتُهُمْ فِيها سَلامٌ ﴿۲۳﴾
و مؤمنانِ نیکرفتار به باغهایی از [بهشت] درآورده میشوند که نهرها در دامن آن جاری است و طبق قانونمندی صاحباختیارشان جاودانه در آن به سر برند، [در حالی که] درودشان در آنجا سلام است(1).258
ابراهیم (14)
23
به آیات 23 و 24 رعد(13) و 73 زمر(39) توجّه فرمایید.
أَ لَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِي السَّماءِ ﴿۲۴﴾
آیا توجّه نکردی که خدا چگونه سخن نیکو را به درخت زیبایی تشبیه کرده که ریشهاش [در زمین] استوار و شاخههایش در فضا [سر کشیده] است؛258
ابراهیم (14)
24
تُؤْتِي أُكُلَها كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّها وَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ ﴿۲۵﴾
در هر دورهای طبق قانونمندی صاحباختیارش به بار نشیند؛ و خدا برای مردم مَثَلها میزند، بسا که پند پذیرند.259
ابراهیم (14)
25
وَ مَثَلُ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبِيثَةٍ اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الْأَرْضِ ما لَها مِنْ قَرارٍ ﴿۲۶﴾
و مَثَل سخن ناشایست همچون نهال هرزهای است که از زمین کنده شده و قرار ندارد.259
ابراهیم (14)
26
يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ فِي الْآخِرَةِ وَ يُضِلُّ اللَّهُ الظَّالِمِينَ وَ يَفْعَلُ اللَّهُ ما يَشاءُ ﴿۲۷﴾
خدا افراد با ایمان را با گفتار [و اعتقاد] ثابت در زندگی دنیا و آخرت استوار میدارد؛ و ستمگران را گمراه میکند، و هر چه خواهد به انجام میرساند.259
ابراهیم (14)
27
أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللَّهِ كُفْراً وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ ﴿۲۸﴾
آیا به [داستانِ] کسانی که [شکرِ] نعمت خدا را به ناسپاسی بدل کردند و قوم خود را به گرداب هلاکت کشاندند، توجّه نکردهای؟259
ابراهیم (14)
28
جَهَنَّمَ يَصْلَوْنَها وَ بِئْسَ الْقَرارُ ﴿۲۹﴾
که به دوزخ درآیند؛ و بدقرارگاهی است.259
ابراهیم (14)
29
وَ جَعَلُوا لِلَّهِ أَنْداداً لِيُضِلُّوا عَنْ سَبِيلِهِ قُلْ تَمَتَّعُوا فَإِنَّ مَصِيرَكُمْ إِلَى النَّارِ ﴿۳۰﴾
[طاغوتها و پیشوایان را] همتایانی(1) برای خدا قرار دادند تا [مردم را] از راه او گمراه سازند؛ بگو: [چندصباحی] برخوردار باشید که سرانجامتان به سوی آتش است(2).259
ابراهیم (14)
30
انداد: جمع ندّ: شبیه، نظیر.
معنی و مفهوم این عبارت به بیان دیگر در آیات 23 و 24 لقمان(31) و 196 و 197 آلعمران(3) آمده است.
قُلْ لِعِبادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا يُقِيمُوا الصَّلاةَ وَ يُنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِيَةً مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لا بَيْعٌ فِيهِ وَ لا خِلالٌ ﴿۳۱﴾
به بندگان با ایمان من بگو: نماز برپا دارند و از آنچه روزیشان کردهایم، در نهان و آشکار(1) انفاق کنند(2)، قبل از آنکه روزی فرا رسد که در آن نه داد و ستدی است و نه دوستی.259
ابراهیم (14)
31
انفاق نهان در مواردی که حفظ حرمت شخص ضروری است و انفاق آشکار در مواردی که موجب تشویق و ترغیب دیگران گردد.
دو فعل «یقیموا» و «ینفقوا» مجزومند به لام امری که محذوف است و در اصل «لِیقیموا» و «لِینفقوا» بوده است، ضمناً در مورد انفاق آشکار و نهان، به آیات 271 و 274 بقره(2) و از جهت دیگر به آیه 254 بقره(2) توجّه فرمایید.