أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِالْحَقِّ إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَ يَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ ﴿۱۹﴾
آیا توجّه نکردی که خدا آسمانها و زمین را به حق [و باهدف] آفریده است؟ اگر بخواهد، شما را [از میان] می‌برد و خلق جدیدی می‌آورد(1)،
سوره ابراهیم (14) آیه 19
صفحه
258
سوره
ابراهیم (14)
آیه
19
1
عبارت اخیر به بیان دیگر در آیه 133 انعام(6) آمده است.
وَ ما ذلِكَ عَلَى اللَّهِ بِعَزِيزٍ ﴿۲۰﴾
و این [کار] بر خدا دشوار نیست.
سوره ابراهیم (14) آیه 20
صفحه
258
سوره
ابراهیم (14)
آیه
20
وَ بَرَزُوا لِلَّهِ جَمِيعاً فَقالَ الضُّعَفاءُ لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا كُنَّا لَكُمْ تَبَعاً فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذابِ اللَّهِ مِنْ شَيْءٍ قالُوا لَوْ هَدانَا اللَّهُ لَهَدَيْناكُمْ سَواءٌ عَلَيْنا أَ جَزِعْنا أَمْ صَبَرْنا ما لَنا مِنْ مَحِيصٍ ﴿۲۱﴾
همه در پیشگاه خدا ظاهر خواهند شد(1) و ضعیفان [دنباله رو] به سروری‌خواهان گویند: ما پیرو شما بودیم، آیا ممکن است بخشی از مجازات خدا را از ما بازدارید؟ گویند: اگر خدا راهی [برای گریز] به ما نشان می‌داد، ما نیز شما را راهنمایی می‌کردیم(2)؛ [اکنون] یکسان است که بیتابی کنیم یا شکیبا باشیم، راه گریزی نیست(3).
سوره ابراهیم (14) آیه 21
صفحه
258
سوره
ابراهیم (14)
آیه
21
1
واژه «بَرَزوا» که فعل ماضی است. در بیان احوال قیامت به کار رفته، علتش این است که در زبان عرب در موارد محقّق الوقوع، فعل ماضی به کار می‌برند.
2
این محاجّه در موارد دیگری از قرآن، از جمله در آیات 38 و 39 اعراف(7) ، 31-33 سبأ(34) و 47 و 48 غافر(40) هم آمده است.
3
مفاد آیه می‌رساند که در آخرت، پیشوایان گمراه قادر به کمکی برای پیروانشان نخواهند بود و پیروی کورکورانه از اشخاص، رفع مسؤولیت از انسان نمی‌کند.
وَ قالَ الشَّيْطانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَ وَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ وَ ما كانَ لِي عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطانٍ إِلاَّ أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلا تَلُومُونِي وَ لُومُوا أَنْفُسَكُمْ ما أَنَا بِمُصْرِخِكُمْ وَ ما أَنْتُمْ بِمُصْرِخِيَّ إِنِّي كَفَرْتُ بِما أَشْرَكْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ ﴿۲۲﴾
همین که کار [داوری] انجام شد، شیطان [به گناهکاران] گوید: خدا به شما وعده داد، وعده درست، من هم به شما وعده [بی‌جا] دادم و خلف وعده کردم؛ و[لی] هیچ سلطه‌ای بر شما نداشتم(1)، جز اینکه دعوتتان کردم و پذیرا شدید؛ پس مرا ملامت نکنید، خود را ملامت کنید(2)؛ نه من فریادرس شما هستم و نه شما فریادرس من(3)؛ به مشارکتی که در گذشته برای من [در کارِ خدا] قائل شده بودید [و به جای تسلیم در برابر او، در برابر من تسلیم شدید]، بی‌اعتقاد بودم؛ به راستی ستمگران مجازاتی دردناک [در انتظار] دارند.
سوره ابراهیم (14) آیه 22
صفحه
258
سوره
ابراهیم (14)
آیه
22
1
به آیات 99 و 100 نحل(16) توجّه فرمایید.
2
به آیه 27 ق(50) توجّه فرمایید.
3
مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیات 48 انفال(8) و 16 حشر(59) آمده است؛ به آیه 120 نساء(4) هم توجّه فرمایید.
وَ أُدْخِلَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ تَحِيَّتُهُمْ فِيها سَلامٌ ﴿۲۳﴾
و مؤمنانِ نیک‌رفتار به باغهایی از [بهشت] درآورده می‌شوند که نهرها در دامن آن جاری است و طبق قانونمندی صاحب‌اختیارشان جاودانه در آن به سر برند، [در حالی که] درودشان در آنجا سلام است(1).
سوره ابراهیم (14) آیه 23
صفحه
258
سوره
ابراهیم (14)
آیه
23
1
به آیات 23 و 24 رعد(13) و 73 زمر(39) توجّه فرمایید.
أَ لَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِي السَّماءِ ﴿۲۴﴾
آیا توجّه نکردی که خدا چگونه سخن نیکو را به درخت زیبایی تشبیه کرده که ریشه‌اش [در زمین] استوار و شاخه‌هایش در فضا [سر کشیده] است؛
سوره ابراهیم (14) آیه 24
صفحه
258
سوره
ابراهیم (14)
آیه
24
تُؤْتِي أُكُلَها كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّها وَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ ﴿۲۵﴾
در هر دوره‌ای طبق قانونمندی صاحب‌اختیارش به بار نشیند؛ و خدا برای مردم مَثَلها می‌زند، بسا که پند پذیرند.
سوره ابراهیم (14) آیه 25
صفحه
259
سوره
ابراهیم (14)
آیه
25
وَ مَثَلُ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبِيثَةٍ اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الْأَرْضِ ما لَها مِنْ قَرارٍ ﴿۲۶﴾
و مَثَل سخن ناشایست همچون نهال هرزه‌ای است که از زمین کنده شده و قرار ندارد.
سوره ابراهیم (14) آیه 26
صفحه
259
سوره
ابراهیم (14)
آیه
26
يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ فِي الْآخِرَةِ وَ يُضِلُّ اللَّهُ الظَّالِمِينَ وَ يَفْعَلُ اللَّهُ ما يَشاءُ ﴿۲۷﴾
خدا افراد با ایمان را با گفتار [و اعتقاد] ثابت در زندگی دنیا و آخرت استوار می‌دارد؛ و ستمگران را گمراه می‌کند، و هر چه خواهد به انجام می‌رساند.
سوره ابراهیم (14) آیه 27
صفحه
259
سوره
ابراهیم (14)
آیه
27
أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللَّهِ كُفْراً وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ ﴿۲۸﴾
آیا به [داستانِ] کسانی که [شکرِ] نعمت خدا را به ناسپاسی بدل کردند و قوم خود را به گرداب هلاکت کشاندند، توجّه نکرده‌ای؟
سوره ابراهیم (14) آیه 28
صفحه
259
سوره
ابراهیم (14)
آیه
28