جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَها وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّيَّاتِهِمْ وَ الْمَلائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِمْ مِنْ كُلِّ بابٍ ﴿۲۳﴾
[همان] باغهای جاویدان بهشت که به اتّفاق پدران [و مادران] و همسران و فرزندانِ صالحشان به آن درآیند(1) و فرشتگان از هر دری بر [ای پذیرایی] آنان وارد خواهند شد.252
رعد (13)
23
در میان صالحان اهل بهشت، نعمت روابط خانوادگی و خویشاوندی زمینی، محفوظ خواهد ماند، آیات 74 و 75 فرقان(25) ، 56 یس(36) ، 8 غافر(40) ، 70 زخرف(43) و 21 طور(52) را ملاحظه فرمایید.
سَلامٌ عَلَيْكُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ ﴿۲۴﴾
[و گویند:] سلام بر شما به خاطر پایداری که کرده‌اید؛ و [به راستی] آسایش آخرت نیکوست.252
رعد (13)
24
وَ الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثاقِهِ وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ ﴿۲۵﴾
و کسانی که پیمان خدا را پس از بستن آن می‌شکنند(1) و روابط [نیکوی خویشاوندی] را(2) که خدا به برقراری آن فرمان داده است، می‌گسلند و در زمین تبهکاری می‌کنند، مورد نفرین [خدا و مردم] هستند و دشواری آخرت را [در انتظار] دارند.252
رعد (13)
25
اشاره به فرمان خدا و پیمان فطری است که در آیات 60 و 61 یس(36) و 172 اعراف(7) آمده است. به مضمون مشابه در آیه 27 بقره(2) توجه فرمایید.
برای توجیه آنچه به جای موصول قرار داده‌ایم، به آیه 1 نساء(4) توجّه فرمایید.
اللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ وَ فَرِحُوا بِالْحَياةِ الدُّنْيا وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا فِي الْآخِرَةِ إِلاَّ مَتاعٌ ﴿۲۶﴾
خداست که روزی را بر هر که بخواهد، فراخی بخشد و یا محدود گرداند؛ و [بیشتر مردم] به زندگی دنیا شادمانند؛ در حالی که زندگی دنیا در مقایسه با آخرت برخورداری ای [زودگذر] است.252
رعد (13)
26
وَ يَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ لا أُنْزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِنْ رَبِّهِ قُلْ إِنَّ اللَّهَ يُضِلُّ مَنْ يَشاءُ وَ يَهْدِي إِلَيْهِ مَنْ أَنابَ ﴿۲۷﴾
انکارورزان می‌گویند: چرا معجزه‌ای از صاحب‌اختیارش بر او نازل نشده است؟؛ بگو: خدا هر که را بخواهد، گمراه می‌کند(1) و هر که [به سوی او] بازگردد، به سوی خویش هدایتش خواهد کرد.252
رعد (13)
27
به آیه 27 ابراهیم(14) و یضِلُّ اللّه الظّالمین توجّه فرمایید؛ در آیات 34 و 74 غافر(40) هم به ترتیب تصریح شده که خدا اسرافگران و انکارورزان را گمراه می‌کند. برای توضیح بیشتر آیه 142 بقره(2) و زیرنویس مربوطه را ملاحظه فرمایید.
الَّذِينَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ ﴿۲۸﴾
همانان که باور دارند و دلهاشان به یاد خدا آرام می‌گیرد، آگاه باشید که تنها با یاد خدا دلها آرامش می‌یابد(1)252
رعد (13)
28
نتیجه این آرامش همان است که در آیات 27-30 فجر(89) آمده است.
الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ طُوبى لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ ﴿۲۹﴾
مؤمنانِ نیک‌رفتار خوش‌ترین [زندگی] و بازگشت نیکو دارند(1).253
رعد (13)
29
به آیه 97 نحل(16) توجّه فرمایید.
كَذلِكَ أَرْسَلْناكَ فِي أُمَّةٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِها أُمَمٌ لِتَتْلُوَا عَلَيْهِمُ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ وَ هُمْ يَكْفُرُونَ بِالرَّحْمنِ قُلْ هُوَ رَبِّي لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ إِلَيْهِ مَتابِ ﴿۳۰﴾
این گونه تو را به میان امّتی فرستادیم که قبل از آنان امّتهای دیگری [آمدند و] رفتند، تا آنچه بر تو وحی فرستادیم(1) بر آنان که خدای رحمان را انکار می‌کنند بازخوانی؛ بگو: او صاحب‌اختیار من است، معبودی جز او نیست، تنها بر او توکل کرده‌ام و بازگشت من(2) به پیشگاه اوست.253
رعد (13)
30
تناقضی با آنچه در آیه 97 بقره(2) در مورد عامل نزول وحی آمده، ندارد؛ چرا ؟
«متابِ» در اصل «متابی» بوده، بازگشت من.
وَ لَوْ أَنَّ قُرْآناً سُيِّرَتْ بِهِ الْجِبالُ أَوْ قُطِّعَتْ بِهِ الْأَرْضُ أَوْ كُلِّمَ بِهِ الْمَوْتى بَلْ لِلَّهِ الْأَمْرُ جَمِيعاً أَ فَلَمْ يَيْأَسِ الَّذِينَ آمَنُوا أَنْ لَوْ يَشاءُ اللَّهُ لَهَدَى النَّاسَ جَمِيعاً وَ لا يَزالُ الَّذِينَ كَفَرُوا تُصِيبُهُمْ بِما صَنَعُوا قارِعَةٌ أَوْ تَحُلُّ قَرِيباً مِنْ دارِهِمْ حَتَّى يَأْتِيَ وَعْدُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لا يُخْلِفُ الْمِيعادَ ﴿۳۱﴾
اگر قرآنی می‌بود که کوهها با آن به رفتار آیند یا زمین بدان قطعه قطعه شود و مردگان به گفتار آیند [باز هم معاندانِ خیره‌سر ایمان نمی‌آورند(1)؛ زیرا انسان مختار آفریده شده(2) و پدیده اختیار، حکمت خداست]؛ بلکه همه امور به دست خداست؛ آیا مؤمنان [از ایمان آوردنِ انکارورزان هنوز] نومید نشده‌اند(3) [و ندانسته‌اند] که اگر خدا می‌خواست، [جبرا‌ّ] همه مردم را یکسره هدایت می‌کرد؟ انکارورزان پیوسته - به سبب رفتارشان - گرفتار مصیبت کوبنده‌ای می‌شوند(4) یا [حادثه دشواری] در اطرافشان روی می‌دهد، تا وعده [نهایی] خدا فرا رسد، مسلّماً خدا خلف وعده نخواهد کرد.253
رعد (13)
31
برای توجیه افزوده، با آیه 111 انعام(6) مقایسه فرمایید.
به آیه 3 انسان(76) توجّه فرمایید.
برای توجیه افزوده، به آیه 6 بقره(2) توجّه فرمایید.
این قسمت از آیه در تقابل با آیه 28 رعد(همین سوره) است.
وَ لَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِنْ قَبْلِكَ فَأَمْلَيْتُ لِلَّذِينَ كَفَرُوا ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَكَيْفَ كانَ عِقابِ ﴿۳۲﴾
قبل از تو نیز رسولانی مورد استهزاء قرار گرفتند، و به انکارورزان مهلت دادم، آنگاه آنان را [به مجازات] گرفتم؛ [دیدید] کیفر من(1) چگونه بود؟!253
رعد (13)
32
«عقابِ» در اصل «عقابی» است. یاء ضمیر بعضی موارد به کسره تبدیل می‌شود.