مُسَوَّمَةً عِنْدَ رَبِّكَ وَ ما هِيَ مِنَ الظَّالِمِينَ بِبَعِيدٍ ﴿۸۳﴾
[سنگهایی] که نزد صاحب‌اختیارت مشخّص شده(1)؛ و [سرزمینشان] از ستمگران [مکه] دور نیست(2).231
هود (11)
83
معنی تحت‌اللفظ آن «نشان کرده شده» است.
برای توجیه افزوده و معنایی که برای آیه کرده‌ایم به آیات 76 حجر(15) و 137 و 138 صافات(37) توجّه فرمایید.
وَ إِلى مَدْيَنَ أَخاهُمْ شُعَيْباً قالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرُهُ وَ لا تَنْقُصُوا الْمِكْيالَ وَ الْمِيزانَ إِنِّي أَراكُمْ بِخَيْرٍ وَ إِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ عَذابَ يَوْمٍ مُحِيطٍ ﴿۸۴﴾
و بر [اهل] مدین(1) برادرشان شعیب را [فرستادیم]؛ گفت: ای قوم من، خدای را بندگی کنید، هیچ معبودی جز او ندارید؛ و پیمانه و ترازو را مکاهید، شما را در رفاه و نعمت می‌بینم، و[لی] از مجازات روزی فراگیر بر شما می‌ترسم.231
هود (11)
84
«مدین» نام آبادی شعیب و نیز نام قبیله اوست، این شهر در مشرق خلیج عقبه قرار داشته و مردم آن از فرزندان اسماعیل بودند، و با مصر و لبنان و فلسطین تجارت داشته‌اند. امروز شهر مدین به نام «معان» نامیده می‌شود اعلام قرآن، نوشته دکتر خزائلی، صفحه 573.
وَ يا قَوْمِ أَوْفُوا الْمِكْيالَ وَ الْمِيزانَ بِالْقِسْطِ وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْياءَهُمْ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ ﴿۸۵﴾
ای قوم من، پیمانه و ترازو را عادلانه کامل کنید و حقوق مردم را کم برآورد نکنید(1) و در زمین تبهکارانه سرکشی نکنید.231
هود (11)
85
موضوع سنجش دقیق در معاملات با مردم، در آیات 85 اعراف(7) و 35 اسراء(17) نیز آمده است.
بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ وَ ما أَنَا عَلَيْكُمْ بِحَفِيظٍ ﴿۸۶﴾
اگر ایمان دارید، سود خداپسندانه(1) برای شما بهتر است؛ [و اگر نشنوید] من نگاهبان شما نیستم.231
هود (11)
86
«بقیت اللّه » منظور سودی است که پس از توزین عادلانه باقی می‌ماند. برای درک معنی و مفهومِ اصطلاحِ «بقیت اللّه » به آیه 96 نحل(16) دقت فرمایید.
قالُوا يا شُعَيْبُ أَ صَلاتُكَ تَأْمُرُكَ أَنْ نَتْرُكَ ما يَعْبُدُ آباؤُنا أَوْ أَنْ نَفْعَلَ فِي أَمْوالِنا ما نَشؤُا إِنَّكَ لَأَنْتَ الْحَلِيمُ الرَّشِيدُ ﴿۸۷﴾
گفتند: ای شعیب، آیا نماز تو فرمانت می‌دهد که ما آنچه را که پدرانمان بندگی می‌کردند رها کنیم یا در اموال خویش چنان که می‌خواهیم، تصرّف نکنیم؟ تو که بردبار و باکمال هستی؟!231
هود (11)
87
قالَ يا قَوْمِ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ كُنْتُ عَلى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّي وَ رَزَقَنِي مِنْهُ رِزْقاً حَسَناً وَ ما أُرِيدُ أَنْ أُخالِفَكُمْ إِلى ما أَنْهاكُمْ عَنْهُ إِنْ أُرِيدُ إِلاَّ الْإِصْلاحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَ ما تَوْفِيقِي إِلاَّ بِاللَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ إِلَيْهِ أُنِيبُ ﴿۸۸﴾
گفت: ای قوم من، به نظر شما اگر نشانه روشنی از جانب صاحب‌اختیارم داشته باشم و رزقی [حلال و] نیکو از جانب خود به من داده باشد، [باز هم دعوت من بی‌اساس است؟!] در مورد آنچه شما را از آن نهی می‌کنم، نمی‌خواهم با شما مخالفت کنم [و خود مرتکب آن عمل شوم]؛ و جز اصلاح در حدّ توان خود نظری ندارم؛ توفیقم تنها از جانب خداست؛ تنها بر او توکل کرده‌ام(1) و به سوی او بازمی‌آیم.231
هود (11)
88
برای روشن شدن معنی و مفهوم «توکل»، به زیرنویس دوّم آیه 122 آل‌عمران(3) مراجعه فرمایید.
وَ يا قَوْمِ لا يَجْرِمَنَّكُمْ شِقاقِي أَنْ يُصِيبَكُمْ مِثْلُ ما أَصابَ قَوْمَ نُوحٍ أَوْ قَوْمَ هُودٍ أَوْ قَوْمَ صالِحٍ وَ ما قَوْمُ لُوطٍ مِنْكُمْ بِبَعِيدٍ ﴿۸۹﴾
ای قوم من، ستیز با من شما را [به جایی] نکشاند(1) که بلای قوم نوح یا قوم هود یا قوم صالح دامنگیر شما شود؛ و [به خصوص بلای] قوم لوط که چندان از شما دور نیست.232
هود (11)
89
«لا یجر منکم» شما را وادار نکند فعل مضارع از مادّه «جرم» (بر وزن گرم) و مؤکد به نون تأکید.
وَ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي رَحِيمٌ وَدُودٌ ﴿۹۰﴾
از صاحب‌اختیار خویش آمرزش بخواهید و به درگاهش بازآیید، که صاحب‌اختیار من مهربان و دوستدار [توبه‌‌کنندگان] است.232
هود (11)
90
قالُوا يا شُعَيْبُ ما نَفْقَهُ كَثِيراً مِمَّا تَقُولُ وَ إِنَّا لَنَراكَ فِينا ضَعِيفاً وَ لَوْ لا رَهْطُكَ لَرَجَمْناكَ وَ ما أَنْتَ عَلَيْنا بِعَزِيزٍ ﴿۹۱﴾
گفتند: ای شعیب، بسیاری از گفته‌هایت را درنمی‌یابیم و تو را در میان خود ضعیف و ناتوان می‌بینیم؛ و اگر به خاطر خویشانت(1) نبود، سنگسارت می‌کردیم و تو در مقابل ما توانی نداری.232
هود (11)
91
«رهط» به جماعتی کمتر از ده نفر می‌گویند؛ در اینجا منظور خویشاوندان اندک شعیب است.
قالَ يا قَوْمِ أَ رَهْطِي أَعَزُّ عَلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَ اتَّخَذْتُمُوهُ وَراءَكُمْ ظِهْرِيًّا إِنَّ رَبِّي بِما تَعْمَلُونَ مُحِيطٌ ﴿۹۲﴾
[شعیب] گفت: ای قوم من، آیا خویشان من نزد شما از خدا عزیزترند که [فرمان] او را پشت سر انداخته‌اید؟! صاحب‌اختیار من به آنچه می‌کنید احاطه دارد.232
هود (11)
92