فَقالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ ما نَراكَ إِلاَّ بَشَراً مِثْلَنا وَ ما نَراكَ اتَّبَعَكَ إِلاَّ الَّذِينَ هُمْ أَراذِلُنا بادِيَ الرَّأْيِ وَ ما نَرى لَكُمْ عَلَيْنا مِنْ فَضْلٍ بَلْ نَظُنُّكُمْ كاذِبِينَ ﴿۲۷﴾
سران قومش که انکار می‌ورزیدند، گفتند: به نظر ما بشری همچون ما هستی و تنها فرومایگانِ(1) [قومِ] ما نسنجیده از تو پیروی می‌کنند؛ و هیچ برتری برای شما نسبت به خود مشاهده نمی‌کنیم، حتّی شما را دروغ‌پرداز تصوّر می‌کنیم.224
هود (11)
27
اراذل: جمع ارذل: فرومایه و کوتاه فکر.
قالَ يا قَوْمِ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ كُنْتُ عَلى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّي وَ آتانِي رَحْمَةً مِنْ عِنْدِهِ فَعُمِّيَتْ عَلَيْكُمْ أَ نُلْزِمُكُمُوها وَ أَنْتُمْ لَها كارِهُونَ ﴿۲۸﴾
[نوح] گفت: ای قوم من، به نظر شما اگر نشانه روشنی از جانب صاحب‌اختیارم داشته باشم و رحمتی از جانب خود به من داده باشد که بر شما پوشیده مانده باشد، چگونه [من و یارانم] شما را به [پذیرش] آن ملزم سازیم، در حالی که از آن ناخشنود هستید؟224
هود (11)
28
وَ يا قَوْمِ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مالاً إِنْ أَجرِيَ إِلاَّ عَلَى اللَّهِ وَ ما أَنَا بِطارِدِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ وَ لكِنِّي أَراكُمْ قَوْماً تَجْهَلُونَ ﴿۲۹﴾
ای قوم من، از شما بر رسالتم مالی نخواسته‌ام(1)؛ پاداش من تنها بر عهده خداست و مؤمنان را [به خاطر شما] طرد نمی‌کنم(2)؛ [زیرا] آنان به لقای صاحب‌اختیارشان نایل خواهند شد، ولی شما را گروهی جاهل می‌بینم.225
هود (11)
29
مضمون این عبارت علاوه بر این مورد، ده بار دیگر نیز در سایر آیات قرآن ذکر شده و همه جا کلمه «اجر» به کار رفته، به جز این مورد که استثنائاً از کلمه «مال» استفاده شده است.
اشاره به دستوری است که در آیه 52 انعام(6) آمده است.
وَ يا قَوْمِ مَنْ يَنْصُرُنِي مِنَ اللَّهِ إِنْ طَرَدْتُهُمْ أَ فَلا تَذَكَّرُونَ ﴿۳۰﴾
ای قوم من، اگر آنان را طرد کنم، چه کسی مرا در برابر خدا یاری خواهد کرد؟ آیا پند نمی‌پذیرید؟225
هود (11)
30
وَ لا أَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي خَزائِنُ اللَّهِ وَ لا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَ لا أَقُولُ إِنِّي مَلَكٌ وَ لا أَقُولُ لِلَّذِينَ تَزْدَرِي أَعْيُنُكُمْ لَنْ يُؤْتِيَهُمُ اللَّهُ خَيْراً اللَّهُ أَعْلَمُ بِما فِي أَنْفُسِهِمْ إِنِّي إِذاً لَمِنَ الظَّالِمِينَ ﴿۳۱﴾
به شما نمی‌گویم که خزاین خدا در اختیار من است، و از آینده هم مطلّع نیستم، و نمی‌گویم که فرشته‌ام(1)، و درباره کسانی که به چشم شما حقیر می‌آیند(2)، نمی‌گویم که خدا هرگز خیری نصیبشان نخواهد کرد(3)، که در آن صورت ستمکار خواهم بود؛ خدا از درون آنان آگاه‌تر است.225
هود (11)
31
نظیر این سخن را پیامبر اسلام نیز به قومش می‌گفت؛ به آیه 50 انعام(6) توجّه فرمایید؛ ضمناً به آیه 188 اعراف(7) هم توجّه فرمایید.
«تزدری» باب افتعال از ماده «زری» است.
با آیه 10 زمر(39) مقایسه فرمایید.
قالُوا يا نُوحُ قَدْ جادَلْتَنا فَأَكْثَرْتَ جِدالَنا فَأْتِنا بِما تَعِدُنا إِنْ كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ ﴿۳۲﴾
گفتند: ای نوح، با ما به مجادله برخاستی و جدال را از حد گذراندی؛ اگر راست می‌گویی مجازاتی را که به ما وعده می‌دهی پیش آر(1).225
هود (11)
32
اقوام دیگر نیز همین درخواست را از پیامبرانشان داشتند؛ این درخواستها در مورد قوم صالح در آیه 77 اعراف(7) و در مورد قوم شعیب در آیه 187 شعراء(26) و در مورد قوم لوط در آیه 29 عنکبوت(29) و در مورد قوم هود در آیه 22 احقاف(46) و در مورد مشرکین مکه در آیات 32 انفال(8) و 16 ص(38) آمده است.
قالَ إِنَّما يَأْتِيكُمْ بِهِ اللَّهُ إِنْ شاءَ وَ ما أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ ﴿۳۳﴾
گفت: فقط خدا اگر اراده کند، آن [مجازات] را پیش می‌آورد، و [او را] به تنگ نخواهید آورد.225
هود (11)
33
وَ لا يَنْفَعُكُمْ نُصْحِي إِنْ أَرَدْتُ أَنْ أَنْصَحَ لَكُمْ إِنْ كانَ اللَّهُ يُرِيدُ أَنْ يُغْوِيَكُمْ هُوَ رَبُّكُمْ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿۳۴﴾
اگر خدا بخواهد شما را به راه تباهی واگذارد(1)، اندرز [هایی] که به تمایل خودم بدهم، سودی به حالتان نخواهد داشت؛ او صاحب‌اختیار شماست؛ و به پیشگاه او بازگردانده می‌شوید.225
هود (11)
34
به آیه 27 ابراهیم(14) و یضل اللّه الظالمین توجّه فرمایید.
أَمْ يَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ إِنِ افْتَرَيْتُهُ فَعَلَيَّ إِجْرامِي وَ أَنَا بَرِيءٌ مِمَّا تُجْرِمُونَ ﴿۳۵﴾
مگر می‌گویند قرآن را خودش جعل کرده است(1)؛ بگو؛ اگر من آن را جعل کرده باشم، وبال گناهم به عهده من است، و من از بزهکاریهای شما مبَرا هستم.225
هود (11)
35
به زیرنویس اوّل آیه 13 هود(همین سوره) توجّه فرمایید.
وَ أُوحِيَ إِلى نُوحٍ أَنَّهُ لَنْ يُؤْمِنَ مِنْ قَوْمِكَ إِلاَّ مَنْ قَدْ آمَنَ فَلا تَبْتَئِسْ بِما كانُوا يَفْعَلُونَ ﴿۳۶﴾
به نوح وحی شد که جز آنان که [تاکنون] ایمان آورده‌اند، هرگز کسی از قوم تو ایمان نخواهد آورد، پس از آنچه می‌کردند اندوهگین مباش.225
هود (11)
36