فَلَوْ لا كانَتْ قَرْيَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَها إِيمانُها إِلاَّ قَوْمَ يُونُسَ لَمَّا آمَنُوا كَشَفْنا عَنْهُمْ عَذابَ الْخِزْيِ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ مَتَّعْناهُمْ إِلى حِينٍ ﴿۹۸﴾
چرا [اهالی] هیچ شهری(1) [به موقع] ایمان نیاوردند که ایمانشان سودمند باشد، مگر قوم یونس که چون [به موقع] ایمان آوردند، مجازات رسواکننده را در زندگی دنیا از آنان برداشتیم(2) و تا زمانی محدود [از زندگی] بهره‌مندشان ساختیم.220
یونس (10)
98
به زیرنویس آیه 58 بقره(2) مراجعه فرمایید.
هنگامی که یونس مشاهده کرد که قومش ایمان نمی‌آورند، آنها را با ناراحتی ترک کرد. مردم شهر چون یونس را مردی راستگو می‌شناختند و نشانه‌های مجازات هم کم و بیش به چشم می‌خورد، در غیاب او متنبه شده و دسته جمعی ابراز ایمان و توبه کردند. خدا هم مجازات را از آنان دور ساخت و هنگامی که یونس پس از ماجرای طولانی‌اش بازگشت، پذیرای او شدند. داستان یونس در آیات 139-148 صافات(37) آمده است.
وَ لَوْ شاءَ رَبُّكَ لَآمَنَ مَنْ فِي الْأَرْضِ كُلُّهُمْ جَمِيعاً أَ فَأَنْتَ تُكْرِهُ النَّاسَ حَتَّى يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ ﴿۹۹﴾
اگر صاحب‌اختیار تو می‌خواست، همه اهل زمین [جبرا] ایمان می‌آوردند [ولی پدیده اختیار را به انسان تفویض کرد(1)]؛ آیا تو می‌خواهی مردم را وادار کنی که ایمان آورند(2)؟220
یونس (10)
99
برای توجیه افزوده، به آیه 3 انسان(76) توجّه فرمایید.
لا اکراه فی الدین 256 بقره(2) ؛ به آیه 45 ق(50) نیز توجّه فرمایید.
وَ ما كانَ لِنَفْسٍ أَنْ تُؤْمِنَ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ يَجْعَلُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لا يَعْقِلُونَ ﴿۱۰۰﴾
چنین نیست که کسی جز بر [اساس] قانونمندی خدا ایمان آورد؛ و خدا پلیدی [و انکار] را بر کسانی قرار می‌دهد که خردورزی نمی‌کنند.220
یونس (10)
100
قُلِ انْظُرُوا ما ذا فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما تُغْنِي الْآياتُ وَ النُّذُرُ عَنْ قَوْمٍ لا يُؤْمِنُونَ ﴿۱۰۱﴾
بگو: نگاه کنید چه [نشانه‌هایی از قدرت و تدبیر خدا] در آسمانها و زمین است؛ و[لی] این نشانه‌ها و [تذکرِ] هشداردهندگان، به حال گروهی که ایمان نمی‌آورند، سودمند نخواهد بود(1).220
یونس (10)
101
به آیه 105 یوسف(12) توجّه فرمایید.
فَهَلْ يَنْتَظِرُونَ إِلاَّ مِثْلَ أَيَّامِ الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِهِمْ قُلْ فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ ﴿۱۰۲﴾
آیا در انتظار [روزگاری] جز روزهای [مصیبت بار] پیشینیانشان هستند؟ بگو: پس منتظر باشید، من هم با شما در انتظار خواهم ماند.220
یونس (10)
102
ثُمَّ نُنَجِّي رُسُلَنا وَ الَّذِينَ آمَنُوا كَذلِكَ حَقًّا عَلَيْنا نُنْجِ الْمُؤْمِنِينَ ﴿۱۰۳﴾
آنگاه [به هنگام بلا] رسولان خود و مؤمنان را نجات می‌دهیم؛ زیرا بر عهده ماست که مؤمنان را نجات دهیم(1).220
یونس (10)
103
البته در صورتی که در برابر ظلم سکوت نکنند، در غیر این صورت مجازات شامل آنها نیز می‌شود؛ به آیه 165 اعراف(7) و 25 انفال(8) توجّه فرمایید. ضمناً کلمه «ننج» فعل مضارع مرفوع است و در اصل «ننجی» است، همان طور که در آیه 88 انبیاء(21) به صورت اصلی‌اش آمده.
قُلْ يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنْ كُنْتُمْ فِي شَكٍّ مِنْ دِينِي فَلا أَعْبُدُ الَّذِينَ تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ لكِنْ أَعْبُدُ اللَّهَ الَّذِي يَتَوَفَّاكُمْ وَ أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ﴿۱۰۴﴾
بگو: ای مردم، اگر در [درستی] عقیده من تردید دارید، پس [آگاه باشید که] من کسانی را که شما به جای خدا بندگی می‌کنید بندگی نخواهم کرد، بلکه خدایی را بندگی می‌کنم که جانتان را می‌گیرد؛ و فرمان یافته‌ام که در شمار اهل ایمان باشم؛220
یونس (10)
104
وَ أَنْ أَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفاً وَ لا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿۱۰۵﴾
و [به من فرمان داده شده که] حق گرایانه متوجّه دین باش؛ و هرگز در جرگه شرک‌‌‌ورزان مباش.220
یونس (10)
105
وَ لا تَدْعُ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَنْفَعُكَ وَ لا يَضُرُّكَ فَإِنْ فَعَلْتَ فَإِنَّكَ إِذاً مِنَ الظَّالِمِينَ ﴿۱۰۶﴾
و غیر خدا را - که نه سودی به حال تو دارد و نه زیانی - [تکیه‌گاه خود] مخوان(1)؛ و اگر چنین کنی، در شمارشرک‌زدگان(2) خواهی بود.221
یونس (10)
106
به آیه 48 نساء(4) توجّه فرمایید.
برای روشن شدن معنی و مفهوم ظلم در اینجا، به آیه 82 انعام(6) و 13 لقمان(31) توجّه فرمایید.
وَ إِنْ يَمْسَسْكَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلا كاشِفَ لَهُ إِلاَّ هُوَ وَ إِنْ يُرِدْكَ بِخَيْرٍ فَلا رَادَّ لِفَضْلِهِ يُصِيبُ بِهِ مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ ﴿۱۰۷﴾
اگر خدا تو را گزندی برساند، بردارنده‌ای جز خودش وجود ندارد؛ و اگر برای تو خیری بخواهد، هیچ مانعی بازدارنده افزون‌بخشی او نخواهد شد(1)؛ افزون‌بخشی خود را به هر که از بندگانش که بخواهد [و شایسته ببیند] نصیب می‌کند؛ و او آمرزگار و مهربان است.221
یونس (10)
107
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیات 17 احزاب(33) و 2 فاطر(35) ، 17 انعام(6) و 38 زمر(39) آمده است.