هُوَ الَّذِي يُسَيِّرُكُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ حَتَّى إِذا كُنْتُمْ فِي الْفُلْكِ وَ جَرَيْنَ بِهِمْ بِرِيحٍ طَيِّبَةٍ وَ فَرِحُوا بِها جاءَتْها رِيحٌ عاصِفٌ وَ جاءَهُمُ الْمَوْجُ مِنْ كُلِّ مَكانٍ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ أُحِيطَ بِهِمْ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ لَئِنْ أَنْجَيْتَنا مِنْ هذِهِ لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ ﴿۲۲﴾
اوست که شما را در خشکی و دریا سیر می‌دهد، تا آنگاه که در کشتیها(1) قرار می‌گیرید؛ [کشتیها] به بادی دلپذیر سرنشینان را به حرکت درآورند که بدان شادمان گردند، [ناگاه] تندبادی سخت بر کشتیها می‌وزد و امواج از هر سو بر آنان روی می‌آورد، به گونه‌ای که یقین کنند در محاصره قرار گرفته‌اند، آنگاه خدا را با خلوص اعتقاد [به نیایش] می‌خوانند که: اگر ما را از این [ورطه] نجات دهی، بیقین سپاسگزار خواهیم بود(2).211
یونس (10)
22
در مورد واژه «فلک» مفرد، مثنی و جمع و نیز مذکر و مؤنث یکسان است.
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیه 65 عنکبوت(29) آمده است.
فَلَمَّا أَنْجاهُمْ إِذا هُمْ يَبْغُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّما بَغْيُكُمْ عَلى أَنْفُسِكُمْ مَتاعَ الْحَياةِ الدُّنْيا ثُمَّ إِلَيْنا مَرْجِعُكُمْ فَنُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۲۳﴾
امّا هنگامی که آنان را نجات داد، باز در زمین به ناحق برتری‌خواهی کنند؛ ای مردم، [آگاه باشید که] تجاوز و برتری‌خواهی شما تنها به زیان خود شماست(1)، برخورداری [گذرای] زندگی دنیا [را می‌خواهید]، آنگاه بازگشت شما به پیشگاه ماست و شما را از کردارتان آگاه خواهیم کرد(2).211
یونس (10)
23
مفهوم آیه به بیان دیگر خطاب به عموم در آیه 105 مائده(5) : یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا عَلَیکم أَنفُسَکم لا یضُرُّکم مَن ضَلَّ إِذَا اهتَدَیتُم إِلَی اللّه مَرجِعُکم جَمِیعا فَینَبِّئُکم بِما کنتُم تَعمَلُونَ و آیه 7 اسراء(17) : اِن اَحسَنتُم اَحسَنتُم لاَنفُسِکم و اِن اَسَأتُم فَلَها آمده است. در این رابطه آیه 113 نساء(4) را نیز ملاحظه فرمایید.
به آیه 22 ق(50) توجّه فرمایید: لَقَد کنتَ فِی غَفلَةٍ مِن هذا فَکشَفنا عَنک غِطاءَک فَبَصَرُک الیومَ حَدِیدٌ.
إِنَّما مَثَلُ الْحَياةِ الدُّنْيا كَماءٍ أَنْزَلْناهُ مِنَ السَّماءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَباتُ الْأَرْضِ مِمَّا يَأْكُلُ النَّاسُ وَ الْأَنْعامُ حَتَّى إِذا أَخَذَتِ الْأَرْضُ زُخْرُفَها وَ ازَّيَّنَتْ وَ ظَنَّ أَهْلُها أَنَّهُمْ قادِرُونَ عَلَيْها أَتاها أَمْرُنا لَيْلاً أَوْ نَهاراً فَجَعَلْناها حَصِيداً كَأَنْ لَمْ تَغْنَ بِالْأَمْسِ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ ﴿۲۴﴾
در حقیقت، مَثَل زندگی دنیا همچون بارانی است که از آسمان فروفرستادیم که بر اثر آن رستنی‌های زمین که مردم و دامها از آن تغذیه می‌کنند، در هم آمیخت [و انبوه شد]؛ تا آنگاه که زمین شکوفه‌های خود را برگرفت و آراسته شد(1) و اهل آن پنداشتند که بر [انتفاع از] آن توانایی دارند، [به ناگاه] اراده ما شب هنگام یا به روز [برای نابودی آن] فرا رسید و چنان آن را [به طوفان بلا] درو کردیم که گویی دیروز هیچ چیز نبوده است؛ آیات را این گونه برای اندیشمندان به وضوح بیان می‌کنیم.211
یونس (10)
24
«ازّینت» در اصل «تَزَینَت» بوده و از باب تفعّل می‌باشد.
وَ اللَّهُ يَدْعُوا إِلى دارِ السَّلامِ وَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ ﴿۲۵﴾
خدا به سرمنزل سلامت فرا می‌خواند(1)؛ و هر که را بخواهد [و شایسته ببیند] به راه راست هدایت خواهد کرد(2).211
یونس (10)
25
منظور بهشت است؛ با آیه 30 فصلت(41) مقایسه فرمایید؛ برای توضیح روشن‌تر به آیات 127 انعام(6) و 25-26 واقعه(56) هم توجّه فرمایید.
برای توجیه افزوده، به آیه 11 تغابن(64) و من یؤمن باللّه یهد قلبه توجّه فرمایید؛ و برای توضیح بیشتر و کامل تر، به زیرنویس سوّم آیه 142 بقره(2) مراجعه فرمایید.
لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا الْحُسْنى وَ زِيادَةٌ وَ لا يَرْهَقُ وُجُوهَهُمْ قَتَرٌ وَ لا ذِلَّةٌ أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيها خالِدُونَ ﴿۲۶﴾
نیکوکاران [به پاداش رفتارشان] نیکویی خواهند داشت و [حتّی] افزون [بر استحقاق(1)]؛ و چهره‌های آنان را هیچ تیرگی و ذلّتی فرا نخواهد گرفت؛ آنان جاودانه بهشتی‌اند.212
یونس (10)
26
در مورد این پاداش اضافی، به آیه 160 انعام(6) توجّه فرمایید؛ ضمناً مفهوم آیه به صورت روشن‌تر در نیمه اوّل آیه 173 نساء(4) و به بیان دیگر در آیه 7 عنکبوت(29) آمده است. برای توضیح بیشتر به آیه 35 ق(50) هم توجّه فرمایید، ولی به هرحال کیفیت آن در دنیا قابل درک نیست؛ به آیه 17 سجده(32) توجّه فرمایید.
وَ الَّذِينَ كَسَبُوا السَّيِّئاتِ جَزاءُ سَيِّئَةٍ بِمِثْلِها وَ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ ما لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ عاصِمٍ كَأَنَّما أُغْشِيَتْ وُجُوهُهُمْ قِطَعاً مِنَ اللَّيْلِ مُظْلِماً أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ ﴿۲۷﴾
امّا کسانی که مرتکب زشتیها شدند، سزای [هر] بدی، همانند آن است؛ و [اگر از حدّ بگذرند] آنان را ذلّت فرا گیرد که گویی چهره‌های آنان به پاره‌هایی(1) از شب پوشانده شده است؛ و در قبال خدا محافظی نخواهند داشت؛ آنان جاودانه دوزخی‌اند.212
یونس (10)
27
«قطع»: جمع قطعه.
وَ يَوْمَ نَحْشُرُهُمْ جَمِيعاً ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذِينَ أَشْرَكُوا مَكانَكُمْ أَنْتُمْ وَ شُرَكاؤُكُمْ فَزَيَّلْنا بَيْنَهُمْ وَ قالَ شُرَكاؤُهُمْ ما كُنْتُمْ إِيَّانا تَعْبُدُونَ ﴿۲۸﴾
و [بترسید از] روزی که همگان را احضار کنیم(1)، آنگاه به شرک‌‌‌ورزان خطاب کنیم(2): شما و معبودهایتان به جای خود بایستید؛ آنگاه میانشان جدایی افکنیم(3) و معبودانشان گویند: شما [در حقیقت] بندگی ما را نمی‌کردید [مصلحت خود را در بندگی ما می‌دیدید(4)].212
یونس (10)
28
برای توجیه ترجمه «حشر» به بخش آخر آیه 61 قصص(28) توجّه فرمایید.
تناقضی با آیه 174 بقره(2) ندارد؛ به زیرنویس اول آن آیه مراجعه فرمایید.
به آیات 166 و 167 بقره(2) توجّه فرمایید.
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 86 نحل(16) ، 81 و 82 مریم(19) و 13 روم(30) آمده است.
فَكَفى بِاللَّهِ شَهِيداً بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمْ إِنْ كُنَّا عَنْ عِبادَتِكُمْ لَغافِلِينَ ﴿۲۹﴾
و خدا به عنوان گواه بین ما و شما کافی است، به راستی(1) ما در مورد بندگی شما [نسبت به خود] به کلّی بی‌خبر بودیم(2).212
یونس (10)
29
«اِن» در اینجا مخفف از «اِنَّ» است.
آیات 109 مائده(5) ، 14 فاطر(35) و 5 احقاف(46) را ملاحظه نمایید.
هُنالِكَ تَبْلُوا كُلُّ نَفْسٍ ما أَسْلَفَتْ وَ رُدُّوا إِلَى اللَّهِ مَوْلاهُمُ الْحَقِّ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما كانُوا يَفْتَرُونَ ﴿۳۰﴾
آنجاست که هر کس به [بازتاب] آنچه در گذشته کرده است، مبتلا خواهد شد و همه به پیشگاه خدا - کارساز حقیقی خود - بازگردانده می‌شوند و بتهایی که به باطل عَلَم می‌کردند، از نظرشان ناپدید گردد.212
یونس (10)
30
قُلْ مَنْ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ أَمَّنْ يَمْلِكُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ مَنْ يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ يُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَ مَنْ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ فَسَيَقُولُونَ اللَّهُ فَقُلْ أَ فَلا تَتَّقُونَ ﴿۳۱﴾
بگو: چه کسی از آسمان و زمین به شما روزی می‌بخشد؟ یا کیست که بر گوش و دیدگان[تان] سیطره دارد؟ و کیست که [موجود] زنده را از [ماده] بی‌جان پدید می‌آورد و [ماده] بی‌جان را از [موجود] زنده؟ و تدبیر امور [جهان] به دست کیست؟ خواهند گفت: خدا؛ بگو: پس چرا [از بندگی غیر خدا] پروا نمی‌کنید؟212
یونس (10)
31