أَ لا تُقاتِلُونَ قَوْماً نَكَثُوا أَيْمانَهُمْ وَ هَمُّوا بِإِخْراجِ الرَّسُولِ وَ هُمْ بَدَؤُكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ أَ تَخْشَوْنَهُمْ فَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَوْهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ ﴿۱۳﴾
آیا با گروهی که سوگندهای خویش را شکستند و برای بیرون راندن رسول [از مکه] کمر بستند(1) و اوّل بار آنان [ستیزه را] علیه شما آغاز کردند(2)، نمی‌جنگید؟ مگر از آنان ترس دارید(3)؟ در حالی که خدا سزاوارتر است که از او بترسید، اگر ایمان دارید.188
توبه (9)
13
به آیه 30 انفال(8) توجّه فرمایید.
به آیه 194 بقره(2) فمن اعتدی علیکم فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدی علیکم واتقواللّه توجّه فرمایید.
قاتِلُوهُمْ يُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ بِأَيْدِيكُمْ وَ يُخْزِهِمْ وَ يَنْصُرْكُمْ عَلَيْهِمْ وَ يَشْفِ صُدُورَ قَوْمٍ مُؤْمِنِينَ ﴿۱۴﴾
با آنان جنگ کنید تا خدا آنان را به دست شما مجازات کند(1) و رسواشان ساخته، شما را بر ایشان پیروزی بخشد و سینه‌های مؤمنان را [که لبریز از خاطرات دردناک است] مرهم نهد،189
توبه (9)
14
سیوطی نویسنده «الاتقان» توضیح داده است که «عذاب» در قرآن غالبا به معنی مجازات است؛ آیات 18 و 118 مائده(5) و بسیاری آیات دیگر، مؤید نظر اوست.
وَ يُذْهِبْ غَيْظَ قُلُوبِهِمْ وَ يَتُوبُ اللَّهُ عَلى مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴿۱۵﴾
و خشم دلهایشان را بزداید. خدا هر که را بخواهد [و شایسته ببیند، به رحمت خویش] بر او بازمی‌گردد(1)؛ که خدا دانایی فرزانه است.189
توبه (9)
15
خواست خدا در این گونه موارد، قانونمند و بستگی به روش انسان‌‌ها دارد؛ به آیات 160 بقره(2) ، 17 نساء(4) و 39 مائده(5) توجّه فرمایید.
أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تُتْرَكُوا وَ لَمَّا يَعْلَمِ اللَّهُ الَّذِينَ جاهَدُوا مِنْكُمْ وَ لَمْ يَتَّخِذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ لا رَسُولِهِ وَ لاَ الْمُؤْمِنِينَ وَلِيجَةً وَ اللَّهُ خَبِيرٌ بِما تَعْمَلُونَ ﴿۱۶﴾
مگر پنداشته‌اید که [به حال خود] باز گذاشته شده‌اید، در حالی که هنوز خدا از میان شما، کسانی را که مبارزه می‌کنند و غیر از خدا و رسولش و مؤمنان همرازی نمی‌گیرند، نمی‌شناسد و خدا به آنچه می‌کنید آگاه است(1).189
توبه (9)
16
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیات 142 آل‌عمران(3) ، 2 عنکبوت(29) و 31 محمّد(47) آمده است.
ما كانَ لِلْمُشْرِكِينَ أَنْ يَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّهِ شاهِدِينَ عَلى أَنْفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ أُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ وَ فِي النَّارِ هُمْ خالِدُونَ ﴿۱۷﴾
آباد کردن مساجد خدا [و در رأس آنها مسجدالحرام] در صلاحیت مشرکین نیست(1)، در حالی که [به زبان حال] علیه خود به کفر گواهند؛ تلاششان بر باد رفت و جاودانه دوزخی خواهند شد.189
توبه (9)
17
تعریض است به فخرفروشی قریش نسبت به عمران مسجدالحرام.
إِنَّما يَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَى الزَّكاةَ وَ لَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللَّهَ فَعَسى أُولئِكَ أَنْ يَكُونُوا مِنَ الْمُهْتَدِينَ ﴿۱۸﴾
مساجد خدا را فقط کسانی [باید] آباد کنند [و رونق دهند] که به خدا و روز واپسین باور داشته، نماز برپا دارند و زکات بپردازند و از غیر خدا نترسند. چه بسا که اینان در زمره راه‌یافتگان باشند.189
توبه (9)
18
أَ جَعَلْتُمْ سِقايَةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ جاهَدَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ لا يَسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ﴿۱۹﴾
آیا آب دادن به حاجیان و آباد کردن مسجدالحرام را با [کار] کسی که به خدا و روز واپسین باور دارد و در راه خدا تلاش کرده است، برابر می‌دانید(1)؟ در نظر خدا یکسان نیستند؛ و خدا ستمگران را هدایت نخواهد کرد.189
توبه (9)
19
مشرکان ادّعا داشتند ما که نگهبان مسجدالحرام و سقّای حاجیان هستیم، نزد خدا افضلیم و این آیه در مقام جوابگویی است.
الَّذِينَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْفائِزُونَ ﴿۲۰﴾
کسانی که ایمان آوردند و در راه خدا هجرت کردند و با اموال و جانهای خویش به مبارزه برخاستند، نزد خدا درجه‌ای برتر دارند؛ و کامیابند.189
توبه (9)
20
يُبَشِّرُهُمْ رَبُّهُمْ بِرَحْمَةٍ مِنْهُ وَ رِضْوانٍ وَ جَنَّاتٍ لَهُمْ فِيها نَعِيمٌ مُقِيمٌ ﴿۲۱﴾
صاحب‌اختیارشان به آنان بشارت رحمت و خشنودی خویش(1) و باغهایی از [بهشت] می‌دهد که در آنها نعمتهایی پاینده دارند.190
توبه (9)
21
خشنودی خدا از بنده، همواره به علت پاداش فراوان، خشنودی بنده از خدا را به دنبال خواهد داشت؛ چنانکه در آیات 119 مائده(5) ، 100 توبه(9) ، 22 مجادله(58) ، 28 فجر(89) و 8 بینه(98) ملاحظه می‌فرمایید.
خالِدِينَ فِيها أَبَداً إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ ﴿۲۲﴾
جاودانه در آن باغها به سر برند؛ به راستی خداست که پاداشی بزرگ در اختیار اوست.190
توبه (9)
22