وَ لَمَّا جاءَ مُوسى لِمِيقاتِنا وَ كَلَّمَهُ رَبُّهُ قالَ رَبِّ أَرِنِي أَنْظُرْ إِلَيْكَ قالَ لَنْ تَرانِي وَ لكِنِ انْظُرْ إِلَى الْجَبَلِ فَإِنِ اسْتَقَرَّ مَكانَهُ فَسَوْفَ تَرانِي فَلَمَّا تَجَلَّى رَبُّهُ لِلْجَبَلِ جَعَلَهُ دَكًّا وَ خَرَّ مُوسى صَعِقاً فَلَمَّا أَفاقَ قالَ سُبْحانَكَ تُبْتُ إِلَيْكَ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُؤْمِنِينَ ﴿۱۴۳﴾
و چون موسی به میعادگاه ما آمد و صاحب‌اختیارش با او سخن گفت، اظهار داشت: صاحب‌اختیارا، [خود را] به من بنمای تا تو را ببینم؛ [خدا] گفت: هرگز مرا نخواهی دید، ولی به این کوه بنگر، اگر در جای خود برقرار باقی ماند، مرا خواهی دید؛ همین که صاحب‌اختیارش بر آن کوه تجلی کرد، آن را متلاشی و خرد کرد و موسی مدهوش [به زمین] افتاد؛ چون به خود بازآمد، گفت: [بارخدایا] تو را تقدیس می‌کنم، به درگاهت بازگشته‌ام و نخستین باوردارنده‌ام.
سوره اعراف (7) آیه 143
صفحه
167
سوره
اعراف (7)
آیه
143
قالَ يا مُوسى إِنِّي اصْطَفَيْتُكَ عَلَى النَّاسِ بِرِسالاتِي وَ بِكَلامِي فَخُذْ ما آتَيْتُكَ وَ كُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ ﴿۱۴۴﴾
[خدا] گفت: ای موسی، تو را با پیامها و گفتارم از میان مردم برگزیده‌ام، پس آنچه به تو القا، کرده‌ام فراگیر و سپاس دار.
سوره اعراف (7) آیه 144
صفحه
168
سوره
اعراف (7)
آیه
144
وَ كَتَبْنا لَهُ فِي الْأَلْواحِ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ مَوْعِظَةً وَ تَفْصِيلاً لِكُلِّ شَيْءٍ فَخُذْها بِقُوَّةٍ وَ أْمُرْ قَوْمَكَ يَأْخُذُوا بِأَحْسَنِها سَأُرِيكُمْ دارَ الْفاسِقِينَ ﴿۱۴۵﴾
و برای او در الواح(1) هرگونه اندرز و بیان واضح هر مطلبی را نوشتیم(2)؛ آنگاه [گفتیم:] آن را جدّی بگیر و به قوم خود نیز توصیه کن تا نیکوترین احکام آن را فرا گیرند [و به کار بندند]؛ و به زودی جایگاه منحرفان را به شما نشان خواهم داد.
سوره اعراف (7) آیه 145
صفحه
168
سوره
اعراف (7)
آیه
145
1
در مورد کیفیت این الواح در قرآن توضیح بیشتری نیامده، ولی در تورات سخن از سنگی بودن الواح به میان آمده است.
2
به آیات 83 و 84 بقره(2) توجه فرمایید.
سَأَصْرِفُ عَنْ آياتِيَ الَّذِينَ يَتَكَبَّرُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ إِنْ يَرَوْا كُلَّ آيَةٍ لا يُؤْمِنُوا بِها وَ إِنْ يَرَوْا سَبِيلَ الرُّشْدِ لا يَتَّخِذُوهُ سَبِيلاً وَ إِنْ يَرَوْا سَبِيلَ الغَيِّ يَتَّخِذُوهُ سَبِيلاً ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ كانُوا عَنْها غافِلِينَ ﴿۱۴۶﴾
کسانی را که به ناحق در زمین تکبّر می‌ورزند، از [توجّه به] آیات خویش بازخواهم داشت؛ و [در نتیجه] اگر هر نشانه‌ای را [از توان و تدبیر من] ببینند، به آن ایمان نیاورند؛ و اگر راه درست را ملاحظه کنند آن را در پیش نگیرند، و هر گاه راه تباهی را ببینند آن را انتخاب کنند؛ این به خاطر آن است که آیات ما را دروغ شمردند و از آن غافل بودند.
سوره اعراف (7) آیه 146
صفحه
168
سوره
اعراف (7)
آیه
146
وَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ لِقاءِ الْآخِرَةِ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ هَلْ يُجْزَوْنَ إِلاَّ ما كانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۱۴۷﴾
کسانی که آیات ما و دیدار آخرت را دروغ شمردند، تلاششان بر باد رفت(1)؛ آیا جز در برابر آنچه کرده‌اند مجازات می‌شوند؟
سوره اعراف (7) آیه 147
صفحه
168
سوره
اعراف (7)
آیه
147
1
به آیه 23 فرقان(25) و نیز به مثالهایی در زمینه حبط اعمال در آیات 18 ابراهیم(14) و 39 نور(24) توجّه فرمایید.
وَ اتَّخَذَ قَوْمُ مُوسى مِنْ بَعْدِهِ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلاً جَسَداً لَهُ خُوارٌ أَ لَمْ يَرَوْا أَنَّهُ لا يُكَلِّمُهُمْ وَ لا يَهْدِيهِمْ سَبِيلاً اتَّخَذُوهُ وَ كانُوا ظالِمِينَ ﴿۱۴۸﴾
[عدّه‌ای از(1)] قوم موسی در غیاب او از زیورآلات خویش مجسّمه گوساله‌ای ساختند که صدایی داشت(2)؛ مگر نمی‌دیدند که [گوساله] با آنان سخن نمی‌گوید و به راهی هدایتشان نمی‌کند؟ [مع ذلک] گوساله را [به خدایی(3)] گرفتند و ستمکار بودند.
سوره اعراف (7) آیه 148
صفحه
168
سوره
اعراف (7)
آیه
148
1
برای توجیه افزوده، با آیه 159 اعراف(همین سوره) مقایسه فرمایید.
2
در رابطه با گوساله سامری توضیحات دیگری در آیات 51 و 54 و 92 و 93 بقره(2) و 153 نساء(4) و 85 و 88 طه(20) آمده است.
3
برای توجیه افزوده، به آیه 88 طه(20) توجّه فرمایید.
وَ لَمَّا سُقِطَ فِي أَيْدِيهِمْ وَ رَأَوْا أَنَّهُمْ قَدْ ضَلُّوا قالُوا لَئِنْ لَمْ يَرْحَمْنا رَبُّنا وَ يَغْفِرْ لَنا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ ﴿۱۴۹﴾
وقتی که دچار ندامت شدند و متوجّه گشتند که گمراه شده‌اند، گفتند: اگر صاحب‌اختیارمان با ما بر سر مهر نیاید و ما را نبخشاید، در زمره زیانکاران خواهیم بود.
سوره اعراف (7) آیه 149
صفحه
168
سوره
اعراف (7)
آیه
149
وَ لَمَّا رَجَعَ مُوسى إِلى قَوْمِهِ غَضْبانَ أَسِفاً قالَ بِئْسَما خَلَفْتُمُونِي مِنْ بَعْدِي أَ عَجِلْتُمْ أَمْرَ رَبِّكُمْ وَ أَلْقَى الْأَلْواحَ وَ أَخَذَ بِرَأْسِ أَخِيهِ يَجُرُّهُ إِلَيْهِ قالَ ابْنَ أُمَّ إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِي وَ كادُوا يَقْتُلُونَنِي فَلا تُشْمِتْ بِيَ الْأَعْداءَ وَ لا تَجْعَلْنِي مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ﴿۱۵۰﴾
و چون موسی با خشم و تأسف نزد قوم خود بازگشت، گفت: در غیبت من روش ناهنجاری داشتید؛ چرا از فرمان صاحب‌اختیارتان [در مورد انتظار چهل روزه برای نزول تورات] شتاب کردید(1)؟ [موسی] الواح را افکند و [موی] سر برادرش را گرفت و به سمت خود کشید. [هارون] گفت: برادر من، این گروه تحت فشارم گذاشتند و نزدیک بود مرا بکشند؛ [با این رفتار] دشمنان را نسبت به من شادکام مکن و مرا [هماهنگ] با ستمگران به شمار میاور(2).
سوره اعراف (7) آیه 150
صفحه
169
سوره
اعراف (7)
آیه
150
1
دنباله کلام موسی‌ع را در این مقطع در آیات 86-88 طه(20) ملاحظه فرمایید؛ به قرینه این آیات، قوم موسی به علت طولانی شدن غیبت موسی تصوّر کردند او فوت کرده و موضوع دعوت او و نزول تورات منتفی شده است؛ به این ترتیب زمینه برای پا گرفتن توطئه گوساله پرستی فراهم شد.
2
خدا هارون را در آیات 90 و 91 طه(20) مبرّا از خطا معرّفی می‌کند.
قالَ رَبِّ اغْفِرْ لِي وَ لِأَخِي وَ أَدْخِلْنا فِي رَحْمَتِكَ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ ﴿۱۵۱﴾
[آنگاه موسی دست به دعا برداشت و] گفت: صاحب‌اختیارا، من و برادرم را بیامرز و ما را در [پناه] رحمت خویش درآور، که تو مهربانترین مهربانانی.
سوره اعراف (7) آیه 151
صفحه
169
سوره
اعراف (7)
آیه
151
إِنَّ الَّذِينَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ سَيَنالُهُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ ذِلَّةٌ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُفْتَرِينَ ﴿۱۵۲﴾
افرادی که گوساله را [به پرستش] گرفتند، به زودی خشمی از صاحب‌اختیارشان و ذلّتی در زندگی دنیا دامنگیرشان خواهد شد؛ و دروغ‌پردازان را این گونه کیفر می‌دهیم.
سوره اعراف (7) آیه 152
صفحه
169
سوره
اعراف (7)
آیه
152