وَ إِلى ثَمُودَ أَخاهُمْ صالِحاً قالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرُهُ قَدْ جاءَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ هذِهِ ناقَةُ اللَّهِ لَكُمْ آيَةً فَذَرُوها تَأْكُلْ فِي أَرْضِ اللَّهِ وَ لا تَمَسُّوها بِسُوءٍ فَيَأْخُذَكُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ ﴿۷۳﴾
و بر قوم ثمود(1) برادرشان صالح را [فرستادیم]. گفت: ای قوم من، خدای را بندگی کنید، هیچ معبودی جز او ندارید؛ برای شما نشانه روشنی از جانب صاحب‌اختیارتان فرا رسیده است؛ این ماده شترِ خداست(2) به عنوان نشانه‌ای برای شما، به حال خود رهایش کنید تا در زمینِ خدا چَرا کند و آزاری به او نرسانید که مجازاتی دردناک شما را فرا خواهد گرفت.159
اعراف (7)
73
ثمود از قبایل قدیم عرب است که در شرق و مرکز عربستان ساکن بودند و پس از نابودی قوم عاد به وجود آمدند.
انتساب ناقه به اللّه در اینجا «تشریفی» است و شرافت خاصّی را در مورد ناقه بیان می‌دارد. قرآن در مورد چگونگی اعجاز آن ساکت است؛ ولی مفسّران گفته‌اند: صالح به درخواست قومش از خدا خواست که از دل کوه شتری بیرون آید.
وَ اذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفاءَ مِنْ بَعْدِ عادٍ وَ بَوَّأَكُمْ فِي الْأَرْضِ تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِها قُصُوراً وَ تَنْحِتُونَ الْجِبالَ بُيُوتاً فَاذْكُرُوا آلاءَ اللَّهِ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ ﴿۷۴﴾
و [به یاد آرید] زمانی را که [خدا] شما را پس از قوم عاد جانشین [آنان] قرار داد و در این سرزمین مستقر ساخت که در دشتهایش(1) قصرهایی بنا می‌کنید و کوهستانها را برای ساختن خانه‌ها می‌تراشید؛ پس مظاهر قدرت خدا را به یاد آرید و در زمین تبهکارانه سرکشی نکنید.160
اعراف (7)
74
سهول: جمع سَهل: دشت.
قالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا مِنْ قَوْمِهِ لِلَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا لِمَنْ آمَنَ مِنْهُمْ أَ تَعْلَمُونَ أَنَّ صالِحاً مُرْسَلٌ مِنْ رَبِّهِ قالُوا إِنَّا بِما أُرْسِلَ بِهِ مُؤْمِنُونَ ﴿۷۵﴾
سران سروری‌خواه قومش به مؤمنانِ محروم گفتند: آیا یقین دارید که صالح [واقعاً] از جانب صاحب‌اختیارش فرستاده شده است؟ گفتند: [بلی] مطمئنا به پیامی که او مأمور [ابلاغ] آن شده است، باور داریم.160
اعراف (7)
75
قالَ الَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا بِالَّذِي آمَنْتُمْ بِهِ كافِرُونَ ﴿۷۶﴾
سروری خواهان گفتند: و[لی] ما آنچه را که شما باور دارید انکار می‌کنیم.160
اعراف (7)
76
فَعَقَرُوا النَّاقَةَ وَ عَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ وَ قالُوا يا صالِحُ ائْتِنا بِما تَعِدُنا إِنْ كُنْتَ مِنَ الْمُرْسَلِينَ ﴿۷۷﴾
آنگاه ماده شتر را پی کردند(1) و از فرمان صاحب‌اختیارشان سر باز زدند(2) و گفتند: ای صالح، اگر رسول [خدا] هستی، مجازاتی را که به ما وعده می‌دهی پیش آر(3).160
اعراف (7)
77
موضوع ناقه مسبوق به سابقه است، به آیات 27 قمر(54) و 59 اسراء(17) توجه فرمایید.
تفصیل موضوع در آیات 155-158 شعراء(26) آمده است.
آنچه به آنان وعده داده بود در آیه 64 هود(11) آمده است؛ ضمناً اقوام دیگر نیز مشابه همین درخواست را از پیامبرشان داشتند؛ این درخواستها در مورد قوم نوح در آیه 32 هود(11) و در مورد قوم شعیب در آیه 187 شعراء(26) و در مورد قوم لوط در آیه 29 عنکبوت(29) و در مورد قوم هود در آیه 22 احقاف(46) و در مورد مشرکین مکه در آیات 32 انفال(8) و 16 ص(38) آمده است.
فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دارِهِمْ جاثِمِينَ ﴿۷۸﴾
آنگاه زلزله آنان را فرا گرفت(1) و در خانه‌های خویش از پای درآمدند.160
اعراف (7)
78
در آیه 13 فصلت(41) سخن از صاعقه است. دکتر خزائلی در کتاب اعلام قرآن صاعقه و زلزله را در مورد نابودی این قوم، با هم جمع کرده است.
فَتَوَلَّى عَنْهُمْ وَ قالَ يا قَوْمِ لَقَدْ أَبْلَغْتُكُمْ رِسالَةَ رَبِّي وَ نَصَحْتُ لَكُمْ وَ لكِنْ لا تُحِبُّونَ النَّاصِحِينَ ﴿۷۹﴾
صالح از آنان روی برتافت و [با خود] گفت: ای قوم من، پیام صاحب‌اختیارم را به شما رساندم و برای شما خیرخواهی کردم، ولی شما خیرخواهان را دوست نمی‌دارید.160
اعراف (7)
79
وَ لُوطاً إِذْ قالَ لِقَوْمِهِ أَ تَأْتُونَ الْفاحِشَةَ ما سَبَقَكُمْ بِها مِنْ أَحَدٍ مِنَ الْعالَمِينَ ﴿۸۰﴾
و لوط را [به یاد آر] آنگاه که به قوم خود گفت: آیا به عمل بی‌شرمانه‌ای دست می‌زنید که هیچ یک از جهانیان پیش از شما مرتکب نشده است؟160
اعراف (7)
80
إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجالَ شَهْوَةً مِنْ دُونِ النِّساءِ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ مُسْرِفُونَ ﴿۸۱﴾
برای کامرانی به جای زنان به مردان روی می‌آورید؛ حقّا که گروهی تجاوزکارید.160
اعراف (7)
81
وَ ما كانَ جَوابَ قَوْمِهِ إِلاَّ أَنْ قالُوا أَخْرِجُوهُمْ مِنْ قَرْيَتِكُمْ إِنَّهُمْ أُناسٌ يَتَطَهَّرُونَ ﴿۸۲﴾
پاسخ قومش فقط این بود که گفتند: آنان را از شهرِ(1) خود اخراج کنید که مردمی متظاهر به پاکی‌اند.161
اعراف (7)
82
«قریه» در قرآن غالبا به معنی شهر است؛ به زیرنویس دوم آیه 58 بقره(2) مراجعه فرمایید.