أَ وَ عَجِبْتُمْ أَنْ جاءَكُمْ ذِكْرٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَلى رَجُلٍ مِنْكُمْ لِيُنْذِرَكُمْ وَ اذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفاءَ مِنْ بَعْدِ قَوْمِ نُوحٍ وَ زادَكُمْ فِي الْخَلْقِ بَصْطَةً فَاذْكُرُوا آلاءَ اللَّهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ﴿۶۹﴾
آیا در شگفتید از اینکه اندرزی از جانب صاحب‌اختیارتان توسّط مردی از خودتان برای شما رسیده است(1) که شما را هشدار دهد؟ به یاد آورید زمانی را که پس از قوم نوح [خدا] شما را جانشین [آنان] قرار داد و تناوری شما را در آفرینش افزود؛ پس مظاهر قدرتِ(2) خدا را به یاد آورید، بسا که رستگار شوید.159
اعراف (7)
69
این شگفتی در مورد پیامبر، برای قوم نوح هم مطرح بود - آیه 63 اعراف(همین سوره).
آلاء: جمع اِلْی، بر وزن اِسم.
قالُوا أَ جِئْتَنا لِنَعْبُدَ اللَّهَ وَحْدَهُ وَ نَذَرَ ما كانَ يَعْبُدُ آباؤُنا فَأْتِنا بِما تَعِدُنا إِنْ كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ ﴿۷۰﴾
گفتند: آیا به سراغ ما آمده‌ای تا تنها خدای را بندگی کنیم و آنچه پدرانمان بندگی می‌کردند رها کنیم؟ اگر راست می‌گویی مجازاتی که به ما وعده می‌دهی پیش آر.159
اعراف (7)
70
قالَ قَدْ وَقَعَ عَلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ رِجْسٌ وَ غَضَبٌ أَ تُجادِلُونَنِي فِي أَسْماءٍ سَمَّيْتُمُوها أَنْتُمْ وَ آباؤُكُمْ ما نَزَّلَ اللَّهُ بِها مِنْ سُلْطانٍ فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ ﴿۷۱﴾
گفت: بلا و خشمی از جانب صاحب‌اختیارتان بر شما مقرّر گردیده است(1)؛ آیا با من درباره نامهایی [بی‌مُسمّا] که خود و پدرانتان آن را [برای معبودهای دروغین] نامگذاری کرده‌اید(2) و خدا هیچ اعتباری به آنها نداده است؛ با من به مجادله برخاسته‌اید؟ پس منتظر باشید، من هم با شما در انتظار خواهم ماند.159
اعراف (7)
71
برای نشان دادن حتمی الوقوع بودن، با فعل ماضی آمده است.
چگونگی این مجادله را در آیات 56 -53 هود(11) ملاحظه فرمایید.
فَأَنْجَيْناهُ وَ الَّذِينَ مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنَّا وَ قَطَعْنا دابِرَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ ما كانُوا مُؤْمِنِينَ ﴿۷۲﴾
سرانجام او و همراهانش را به رحمت خود نجات دادیم و ریشه کسانی را که آیات ما را دروغ شمردند و ایمان نداشتند، برکندیم(1)159
اعراف (7)
72
توضیح بیشتر در مورد چگونگی نابودی آنان در آیات 6-8 حاقه(69) و 41 ذاریات(51) آمده است.
وَ إِلى ثَمُودَ أَخاهُمْ صالِحاً قالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرُهُ قَدْ جاءَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ هذِهِ ناقَةُ اللَّهِ لَكُمْ آيَةً فَذَرُوها تَأْكُلْ فِي أَرْضِ اللَّهِ وَ لا تَمَسُّوها بِسُوءٍ فَيَأْخُذَكُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ ﴿۷۳﴾
و بر قوم ثمود(1) برادرشان صالح را [فرستادیم]. گفت: ای قوم من، خدای را بندگی کنید، هیچ معبودی جز او ندارید؛ برای شما نشانه روشنی از جانب صاحب‌اختیارتان فرا رسیده است؛ این ماده شترِ خداست(2) به عنوان نشانه‌ای برای شما، به حال خود رهایش کنید تا در زمینِ خدا چَرا کند و آزاری به او نرسانید که مجازاتی دردناک شما را فرا خواهد گرفت.159
اعراف (7)
73
ثمود از قبایل قدیم عرب است که در شرق و مرکز عربستان ساکن بودند و پس از نابودی قوم عاد به وجود آمدند.
انتساب ناقه به اللّه در اینجا «تشریفی» است و شرافت خاصّی را در مورد ناقه بیان می‌دارد. قرآن در مورد چگونگی اعجاز آن ساکت است؛ ولی مفسّران گفته‌اند: صالح به درخواست قومش از خدا خواست که از دل کوه شتری بیرون آید.
وَ اذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفاءَ مِنْ بَعْدِ عادٍ وَ بَوَّأَكُمْ فِي الْأَرْضِ تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِها قُصُوراً وَ تَنْحِتُونَ الْجِبالَ بُيُوتاً فَاذْكُرُوا آلاءَ اللَّهِ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ ﴿۷۴﴾
و [به یاد آرید] زمانی را که [خدا] شما را پس از قوم عاد جانشین [آنان] قرار داد و در این سرزمین مستقر ساخت که در دشتهایش(1) قصرهایی بنا می‌کنید و کوهستانها را برای ساختن خانه‌ها می‌تراشید؛ پس مظاهر قدرت خدا را به یاد آرید و در زمین تبهکارانه سرکشی نکنید.160
اعراف (7)
74
سهول: جمع سَهل: دشت.
قالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا مِنْ قَوْمِهِ لِلَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا لِمَنْ آمَنَ مِنْهُمْ أَ تَعْلَمُونَ أَنَّ صالِحاً مُرْسَلٌ مِنْ رَبِّهِ قالُوا إِنَّا بِما أُرْسِلَ بِهِ مُؤْمِنُونَ ﴿۷۵﴾
سران سروری‌خواه قومش به مؤمنانِ محروم گفتند: آیا یقین دارید که صالح [واقعاً] از جانب صاحب‌اختیارش فرستاده شده است؟ گفتند: [بلی] مطمئنا به پیامی که او مأمور [ابلاغ] آن شده است، باور داریم.160
اعراف (7)
75
قالَ الَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا بِالَّذِي آمَنْتُمْ بِهِ كافِرُونَ ﴿۷۶﴾
سروری خواهان گفتند: و[لی] ما آنچه را که شما باور دارید انکار می‌کنیم.160
اعراف (7)
76
فَعَقَرُوا النَّاقَةَ وَ عَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ وَ قالُوا يا صالِحُ ائْتِنا بِما تَعِدُنا إِنْ كُنْتَ مِنَ الْمُرْسَلِينَ ﴿۷۷﴾
آنگاه ماده شتر را پی کردند(1) و از فرمان صاحب‌اختیارشان سر باز زدند(2) و گفتند: ای صالح، اگر رسول [خدا] هستی، مجازاتی را که به ما وعده می‌دهی پیش آر(3).160
اعراف (7)
77
موضوع ناقه مسبوق به سابقه است، به آیات 27 قمر(54) و 59 اسراء(17) توجه فرمایید.
تفصیل موضوع در آیات 155-158 شعراء(26) آمده است.
آنچه به آنان وعده داده بود در آیه 64 هود(11) آمده است؛ ضمناً اقوام دیگر نیز مشابه همین درخواست را از پیامبرشان داشتند؛ این درخواستها در مورد قوم نوح در آیه 32 هود(11) و در مورد قوم شعیب در آیه 187 شعراء(26) و در مورد قوم لوط در آیه 29 عنکبوت(29) و در مورد قوم هود در آیه 22 احقاف(46) و در مورد مشرکین مکه در آیات 32 انفال(8) و 16 ص(38) آمده است.
فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دارِهِمْ جاثِمِينَ ﴿۷۸﴾
آنگاه زلزله آنان را فرا گرفت(1) و در خانه‌های خویش از پای درآمدند.160
اعراف (7)
78
در آیه 13 فصلت(41) سخن از صاعقه است. دکتر خزائلی در کتاب اعلام قرآن صاعقه و زلزله را در مورد نابودی این قوم، با هم جمع کرده است.