وَ هذا كِتابٌ أَنْزَلْناهُ مُبارَكٌ مُصَدِّقُ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَ لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرى وَ مَنْ حَوْلَها وَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَ هُمْ عَلى صَلاتِهِمْ يُحافِظُونَ ﴿۹۲﴾
این کتابی است مبارک که کتب پیش از خود را تصدیق میکند آن را نازل کردیم تا [همه جهانیان] و [به خصوص] اهل مکه و ساکنان اطرافش را هشدار دهی(1)؛ و کسانی که به آخرت باور دارند، به آن [کتاب] ایمان میآورند و بر نماز[های] خود مراقبت دارند.139
انعام (6)
92
برای توجیه افزوده به آیات 1 فرقان(25) و 28 سبأ(34) توجّه فرمایید. لازم به ذکر است که البته دعوت پیامبر اسلام جهانی است ولی در آغاز کار باید از مردم مکه آغاز میشد، و حتّی قبل از این دستور، پیامبر اکرم(ص) موظّف به انذار خویشان نزدیک بوده است؛ به آیه 214 شعراء(26) توجّه فرمایید.
وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ قالَ أُوحِيَ إِلَيَّ وَ لَمْ يُوحَ إِلَيْهِ شَيْءٌ وَ مَنْ قالَ سَأُنْزِلُ مِثْلَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ لَوْ تَرى إِذِ الظَّالِمُونَ فِي غَمَراتِ الْمَوْتِ وَ الْمَلائِكَةُ باسِطُوا أَيْدِيهِمْ أَخْرِجُوا أَنْفُسَكُمُ الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذابَ الْهُونِ بِما كُنْتُمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ وَ كُنْتُمْ عَنْ آياتِهِ تَسْتَكْبِرُونَ ﴿۹۳﴾
کیست ستمکارتر از آن که دروغ به خدا نسبت دهد یا ادّعا کند: به من [نیز] وحی فرستاده شده است، در حالی که هیچ وحی ای به او نرسیده است، و یا کسی که مدّعی شود من نیز همانند آیاتی که خدا نازل کرده است، عرضه خواهم کرد(1)؛ کاش میدیدی آنگاه که ستمگران در شداید مرگ اند و فرشتگان با دستهای گشوده [به آنها نهیب میزنند:] قالب تهی کنید(2)! امروز به سزای گفتار ناحق خود درباره خدا و تکبّر در برابر آیاتش، به مجازاتی ذلّتبار جزا داده خواهید شد(3).139
انعام (6)
93
ادّعای آنان در آیه 31 انفال(8) و پاسخ این ادّعا در آیات 88 اسراء(17) و 34 طور(52) آمده است.
تناقضی با آیات 60 انعام(6) و 42 زمر(39) ندارد؛ چرا ؟
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 50 انفال(8) آمده است؛ ضمناً موقعیت متقابل را در مورد نیکان در آیات 27-30 فجر(89) ملاحظه فرمایید.
وَ لَقَدْ جِئْتُمُونا فُرادى كَما خَلَقْناكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ تَرَكْتُمْ ما خَوَّلْناكُمْ وَراءَ ظُهُورِكُمْ وَ ما نَرى مَعَكُمْ شُفَعاءَكُمُ الَّذِينَ زَعَمْتُمْ أَنَّهُمْ فِيكُمْ شُرَكاءُ لَقَدْ تَقَطَّعَ بَيْنَكُمْ وَ ضَلَّ عَنْكُمْ ما كُنْتُمْ تَزْعُمُونَ ﴿۹۴﴾
و [خطاب میرسد: اکنون] تک و تنها(1) با همان وضعی که در آغاز شما را آفریدیم، [برای حسابرسی] به پیشگاه ما بازآمدهاید و هر آنچه ارزانیتان داشته بودیم، پشت سر نهادید(2)؛ و شفیعانی را که در [سرنوشت] خود [مؤثّر و] شریک تصوّر میکردید، همراهتان نمیبینیم؛ [پیوندها] میان شما گسسته است و آنچه [تکیهگاه خود] تصوّر میکردید، از نظرتان ناپدید شده است(3).139
انعام (6)
94
فرادی: جمع فرد: تک.
مفهوم این بخش از آیه به بیان دیگر در آیات 95 مریم(19) ، 101 مؤمنون(23) و مجموعه آیات 37-33 عبس(80) آمده است.
به آیات 92 و 93 شعراء(26) توجّه فرمایید. مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 48 کهف(18) نیز آمده است.
إِنَّ اللَّهَ فالِقُ الْحَبِّ وَ النَّوى يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ مُخْرِجُ الْمَيِّتِ مِنَ الْحَيِّ ذلِكُمُ اللَّهُ فَأَنَّى تُؤْفَكُونَ ﴿۹۵﴾
خداست که [در دل زمین] دانه و هسته را میشکافد؛ [موجود] زنده را از [مادّه] بیجان پدید میآورد و [مادّه] بیجان را از [موجود] زنده [که تبادل دائمی مرگ و حیات به دست اوست]؛ این است خدا(1)، پس چگونه [از راه بندگی او] بازگردانده میشوید؟140
انعام (6)
95
واژه «کم» در کلمه «ذلکم» ضمیر نیست، بلکه تنها نشاندهنده تعداد و جنس مخاطبان است. و در ترجمه لزوما باید آن را حذف کرد. کلمه «ذلکم» در آیات 10 شوری(42) و 10 ممتحنه(60) و کلمه «تلکم» در آیه 43 اعراف(7) نیز از همین مقوله است. و نیز حرف «کما» در کلمات «تلکما و ذلکما» در آیات 22 اعراف(7) و 37 یوسف(12) و نیز حرف «کنّ» در کلمه «ذلکنّ» در آیه 32 یوسف(12) و غیره. در مورد عبارت «ذلکم اللّه » به زیرنویس آیه 2 بقره(2) هم توجه فرمایید.
فالِقُ الْإِصْباحِ وَ جَعَلَ اللَّيْلَ سَكَناً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ حُسْباناً ذلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ ﴿۹۶﴾
شکافنده صبحدم است؛ و شب را مایه آرامش مقرّر داشت و خورشید و ماه را [معیار] حساب [زمان] قرار داد؛ این تقدیر خدای فرا دست و داناست.140
انعام (6)
96
وَ هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ النُّجُومَ لِتَهْتَدُوا بِها فِي ظُلُماتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ قَدْ فَصَّلْنَا الْآياتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ ﴿۹۷﴾
اوست که ستارگان را برای شما برقرار داشت تا در تاریکیهای خشکی و دریا به وسیله آنها راه یابید؛ به یقین نشانهها[ی قدرت و تدبیر خود] را برای اهل دانش به وضوح بیان کردهایم.140
انعام (6)
97
وَ هُوَ الَّذِي أَنْشَأَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ قَدْ فَصَّلْنَا الْآياتِ لِقَوْمٍ يَفْقَهُونَ ﴿۹۸﴾
و هم اوست که شما را از منشاء حیاتی واحدی پدید آورد و قرارگاهی [برای زندگی] و امانت گاهی [پس از مرگ خواهید داشت]؛ این آیات را برای گروهی که درمییابند به وضوح بیان کردهایم.140
انعام (6)
98
وَ هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجْنا بِهِ نَباتَ كُلِّ شَيْءٍ فَأَخْرَجْنا مِنْهُ خَضِراً نُخْرِجُ مِنْهُ حَبًّا مُتَراكِباً وَ مِنَ النَّخْلِ مِنْ طَلْعِها قِنْوانٌ دانِيَةٌ وَ جَنَّاتٍ مِنْ أَعْنابٍ وَ الزَّيْتُونَ وَ الرُّمَّانَ مُشْتَبِهاً وَ غَيْرَ مُتَشابِهٍ انْظُرُوا إِلى ثَمَرِهِ إِذا أَثْمَرَ وَ يَنْعِهِ إِنَّ فِي ذلِكُمْ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ﴿۹۹﴾
اوست که از آسمان بارانی فرستاد، و بدان هر [گونه] روییدنی پدید آوردیم؛ و از آن سبزهای برآوردیم که از [نهالهای] آن، دانههای برهمنشسته [برای تغذیه شما] پدید میآوریم، و نتیجه شکوفههای درخت خرما، خوشههای(1) دسترسی است، و باغهایی از انواع انگور و نیز [درختان] زیتون و انار به صورت مشابه و غیرمشابه [رویاندیم]؛ هنگامی که به بار مینشیند به میوههای آن و به [نحوه] رسیدنش بنگرید، که در آن برای اهل ایمان نشانههایی [از توان و تدبیر خدا] است.140
انعام (6)
99
قِنوان: جمع قِنو: خوشه خرما.
وَ جَعَلُوا لِلَّهِ شُرَكاءَ الْجِنَّ وَ خَلَقَهُمْ وَ خَرَقُوا لَهُ بَنِينَ وَ بَناتٍ بِغَيْرِ عِلْمٍ سُبْحانَهُ وَ تَعالى عَمَّا يَصِفُونَ ﴿۱۰۰﴾
برای خدا شریکانی از جن قرار دادند، با آنکه خدا آنها را آفریده است، و بدون هیچ دلیلی برای او پسران(1) و دخترانی(2) تصوّر کردند؛ او را تقدیس میکنم و [او] والاتر است از آنچه توصیف میکنند.140
انعام (6)
100
به آیه 30 توبه(9) توجّه فرمایید.
به آیات 40 اسراء(17) و 21 نجم(53) توجه فرمایید.
بَدِيعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ أَنَّى يَكُونُ لَهُ وَلَدٌ وَ لَمْ تَكُنْ لَهُ صاحِبَةٌ وَ خَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ وَ هُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿۱۰۱﴾
پدیدآورنده آسمانها و زمین است؛ چگونه ممکن است فرزندی داشته باشد، با آنکه همسری نداشته است و هر چیزی را او آفریده و به هر چیز داناست.140
انعام (6)
101