أَ لَمْ يَرَوْا كَمْ أَهْلَكْنا مِنْ قَبْلِهِمْ مِنْ قَرْنٍ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ ما لَمْ نُمَكِّنْ لَكُمْ وَ أَرْسَلْنَا السَّماءَ عَلَيْهِمْ مِدْراراً وَ جَعَلْنَا الْأَنْهارَ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمْ فَأَهْلَكْناهُمْ بِذُنُوبِهِمْ وَ أَنْشَأْنا مِنْ بَعْدِهِمْ قَرْناً آخَرِينَ ﴿۶﴾
مگر مشاهده نکردند که چه بسیار مردم روزگاران را قبل از آنان هلاک کردیم؟ [در حالی که] امکانات و اقتداری به آنان داده بودیم که به شما نداده‌ایم و باران آسمان را پیاپی بر آنان فرستادیم و نهرها پدید آوردیم که در سرزمینشان جاری بود، و آنگاه [که طغیان و سرکشی کردند(1)] به کیفر گناهانشان هلاکشان کردیم و از پی آنان نسلی دیگر پدید آوردیم(2).128
انعام (6)
6
به آیات 6 و 7 علق(96) توجّه فرمایید.
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 45 سبأ(34) و 82 غافر(40) آمده است.
وَ لَوْ نَزَّلْنا عَلَيْكَ كِتاباً فِي قِرْطاسٍ فَلَمَسُوهُ بِأَيْدِيهِمْ لَقالَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هذا إِلاَّ سِحْرٌ مُبِينٌ ﴿۷﴾
[حتّی] اگر کتابی نوشته بر کاغذ بر تو نازل می‌کردیم(1) که انکارورزان با دستهای خود آن را لمس کنند، باز هم می‌گفتند: این جز جادویی آشکار نیست(2).128
انعام (6)
7
اشاره به درخواست منکران است که در آیه 93 اسراء(17) آمده است.
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیات 14 و 15 حجر(15) و 44 طور(52) آمده است.
وَ قالُوا لَوْ لا أُنْزِلَ عَلَيْهِ مَلَكٌ وَ لَوْ أَنْزَلْنا مَلَكاً لَقُضِيَ الْأَمْرُ ثُمَّ لا يُنْظَرُونَ ﴿۸﴾
گفته‌اند: چرا فرشته‌ای بر او نازل نشده است(1)؟ اگر فرشته‌ای نازل می‌کردیم، کار به پایان می‌رسید و هیچ مهلتی نمی‌یافتند(2).128
انعام (6)
8
منظور آنان از درخواست نزول فرشته، در آیه 7 فرقان(25) روشن‌تر بیان شده است.
معنی و مفهوم این آیه، به بیان دیگر در آیات 21 و 22 فرقان(25) آمده است.
وَ لَوْ جَعَلْناهُ مَلَكاً لَجَعَلْناهُ رَجُلاً وَ لَلَبَسْنا عَلَيْهِمْ ما يَلْبِسُونَ ﴿۹﴾
اگر آن [فرستاده] را فرشته‌ای قرار می‌دادیم، قطعاً او را هم به صورت بشری درمی‌آوردیم و آنچه را [اکنون بر خود و دیگران] مشتبه می‌سازند، همچنان بر آنان مشتبه می‌ساختیم(1).129
انعام (6)
9
درخواست منکران برای اعزام فرشته، بهانه‌ای است که برای توجیه انکار خود مطرح می‌کردند. در چنین شرایطی اراده خدا آن نیست که به دلخواه آنان عمل شود؛ همان‌گونه که در مورد درخواست‌‌های معجزات مختلف به تمایل منکران معاند، که در آیات 90-93 اسراء(17) آمده است، درخواست آنان منطقی شناخته نشده است. اینکه آیه می‌فرماید: اگر فرشته‌ای هم بفرستیم، به صورت مردی می‌فرستیم، توضیح روشن‌تر آیه 95 اسراء(17) است که می‌فرماید: اگر در زمین فرشتگان زندگی می‌کردند، پیامبرشان را نیز به صورت فرشته‌ای می‌فرستادیم. و اینکه گفته است آنچه مبهم نگاه می‌دارند بر آنان مبهم می‌داشتیم، توضیح روشن‌تر همان است که در آیه 5 صف(61) آمده است فلما زاغوا ازاغ اللّه قلوبهم و اللّه لا یهدی القوم الفاسقین.
وَ لَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِنْ قَبْلِكَ فَحاقَ بِالَّذِينَ سَخِرُوا مِنْهُمْ ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ ﴿۱۰﴾
قبل از تو نیز رسولانی مورد استهزاء قرار گرفتند و [سرانجام] مجازاتی که استهزایش می‌کردند دامنگیر تمسخرکنندگان شد(1).129
انعام (6)
10
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 34 انعام(همین سوره) ، 25 و 26 فاطر(35) و 43 فصلت(41) آمده است.
قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ ثُمَّ انْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ ﴿۱۱﴾
بگو: جهانگردی کنید و ببینید سرانجام تکذیب‌‌کنندگان چگونه بود.129
انعام (6)
11
قُلْ لِمَنْ ما فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ قُلْ لِلَّهِ كَتَبَ عَلى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ لا رَيْبَ فِيهِ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فَهُمْ لا يُؤْمِنُونَ ﴿۱۲﴾
بگو: آنچه در آسمانها و زمین است ملک کیست؟ [در مقابل سکوت یا مغلطه آنان] بگو: ملک خداست که رحمت را بر خود مقرّر داشته است؛ [و] محقّقاً شما را در روزِ تردیدناپذیرِ رستاخیز جمع می‌کند؛ و[لی] کسانی که خود را به زیان انداختند، باور نمی‌آورند.129
انعام (6)
12
وَ لَهُ ما سَكَنَ فِي اللَّيْلِ وَ النَّهارِ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴿۱۳﴾
هر آنچه در شب و روز قرار و آرام دارد، متعلّق به اوست؛ و او شنوا و داناست.129
انعام (6)
13
قُلْ أَ غَيْرَ اللَّهِ أَتَّخِذُ وَلِيًّا فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ يُطْعِمُ وَ لا يُطْعَمُ قُلْ إِنِّي أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ أَوَّلَ مَنْ أَسْلَمَ وَ لا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿۱۴﴾
بگو: آیا غیر خدا را کارساز خود انتخاب کنم، آن آفریننده آسمانها و زمین که روزی می‌بخشد و خود روزی داده نمی‌شود؟ [هرگز!] بگو: من مأمورم که در راه تسلیم [در قبال خدا(1)] پیشگام باشم؛ و [به من هشدار داده شده که:] در جرگه شرک‌ورزان مباش.129
انعام (6)
14
برای توجیه افزوده، به آیه 54 زمر(39) توجّه فرمایید.
قُلْ إِنِّي أَخافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ ﴿۱۵﴾
بگو: اگر در برابر صاحب‌اختیارم نافرمان باشم، از مجازات روزی بزرگ می‌ترسم.129
انعام (6)
15