إِذْ قالَ اللَّهُ يا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَ عَلى والِدَتِكَ إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَ كَهْلاً وَ إِذْ عَلَّمْتُكَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِيلَ وَ إِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنْفُخُ فِيها فَتَكُونُ طَيْراً بِإِذْنِي وَ تُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ بِإِذْنِي وَ إِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتى بِإِذْنِي وَ إِذْ كَفَفْتُ بَنِي إِسْرائِيلَ عَنْكَ إِذْ جِئْتَهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَقالَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ إِنْ هذا إِلاَّ سِحْرٌ مُبِينٌ ﴿۱۱۰﴾
[به یاد آر] آنگاه را که خدا گفت: ای عیسی فرزند مریم، نعمت مرا بر خود و مادرت یاد کن، آن زمان که تو را توسّط جبرئیل(1) نیرومند کردم؛ با مردم در گهواره [به اعجاز] و در میانسالی [به وحی] سخن گفتی؛ و آنگاه که تو را کتاب و دانشِ توأم با بینش و تورات و انجیل آموختم؛ و زمانی که مجسّمه پرنده‌ای از گِل می‌ساختی و در آن می‌دمیدی که به اذن من پرنده‌ای [جاندار] می‌شد، و نابینای مادرزاد و بیمار مبتلا به لکه‌های پوستی را به اذن من بهبود می‌بخشیدی؛ و آنگاه که مردگان را [زنده از گور(2)] خارج می‌کردی(3)؛ و آزار دودمان یعقوب را آنگاه که نشانه‌های روشن برای آنان آوردی از تو بازداشتم(4)، و گروهی از آنان که انکار می‌ورزیدند گفتند: این جز جادویی آشکار نیست؛126
مائده (5)
110
به زیرنویس آیه 87 بقره(2) مراجعه فرمایید.
برای توجیه افزوده، به آیه 49 آل‌عمران(3) توجّه فرمایید.
این معجزات تقریباً با همین الفاظ در آیات 46-49 آل عمران(3)، پس از آنکه فرشتگان بشارت فرزند به مریم می‌دهند، از زبان همان فرشتگان، خطاب به مریم آمده است.
عبارت اخیر که نشان می‌دهد بنی‌اسرائیل قصد آزار عیسی را داشتند و خدا او را از شرّشان محافظت کرد، با آیه 54 آل‌عمران(3) و مکروا و مکر اللّه واللّه خیر الماکرین منطبق است.
وَ إِذْ أَوْحَيْتُ إِلَى الْحَوارِيِّينَ أَنْ آمِنُوا بِي وَ بِرَسُولِي قالُوا آمَنَّا وَ اشْهَدْ بِأَنَّنا مُسْلِمُونَ ﴿۱۱۱﴾
و [به یاد آر] آنگاه را که به حواریون(1) الهام کردم: به من و رسولم ایمان آورید؛ گفتند: ایمان آوردیم و گواه باش که تسلیم [تو(2)] هستیم(3)126
مائده (5)
111
یاران ویژه عیسی‌ع.
برای توجیه افزوده، با آیه 131 بقره(2) مقایسه فرمایید.
این آیه نیز در داستانهای مربوط به عیسی، منطبق بر آیه 52 آل‌عمران(3) است.
إِذْ قالَ الْحَوارِيُّونَ يا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ هَلْ يَسْتَطِيعُ رَبُّكَ أَنْ يُنَزِّلَ عَلَيْنا مائِدَةً مِنَ السَّماءِ قالَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ ﴿۱۱۲﴾
و [یاد آر] آنگاه که حواریون گفتند: ای عیسی فرزند مریم، آیا صاحب‌اختیار تو می‌تواند برای ما خوراکی از آسمان فرو فرستد؟ [عیسی] گفت: اگر ایمان دارید در برابر خدا پروا کنید [و درخواست جاهلانه مکنید].126
مائده (5)
112
قالُوا نُرِيدُ أَنْ نَأْكُلَ مِنْها وَ تَطْمَئِنَّ قُلُوبُنا وَ نَعْلَمَ أَنْ قَدْ صَدَقْتَنا وَ نَكُونَ عَلَيْها مِنَ الشَّاهِدِينَ ﴿۱۱۳﴾
گفتند: می‌خواهیم از آن غذا بخوریم و دلهای ما [به رسالت تو] مطمئن گردد و صداقت تو را درک کنیم و بر آن گواه باشیم.126
مائده (5)
113
قالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنا أَنْزِلْ عَلَيْنا مائِدَةً مِنَ السَّماءِ تَكُونُ لَنا عِيداً لِأَوَّلِنا وَ آخِرِنا وَ آيَةً مِنْكَ وَ ارْزُقْنا وَ أَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ ﴿۱۱۴﴾
عیسی فرزند مریم [متقاعد شد و] عرضه داشت: بارخدایا، صاحب‌اختیارا، خوراکی از آسمان بر ما فرو فرست تا برای ما و گروندگان نخستین و آیندگان ما عیدی(1) و آیتی از تو باشد؛ و روزی ما را عطا فرما که تو بهترین روزی رسانی.127
مائده (5)
114
عیسی برای توجیه بیشتر درخواستش از خدا، عنوان تازه‌ای به مائده داد که او و امّتش روز نزول مائده را عید بگیرند؛ و این ابتکار از خود او بود و در درخواست حواریین از عیسی‌ع چنین عنوانی وجود نداشت.
قالَ اللَّهُ إِنِّي مُنَزِّلُها عَلَيْكُمْ فَمَنْ يَكْفُرْ بَعْدُ مِنْكُمْ فَإِنِّي أُعَذِّبُهُ عَذاباً لا أُعَذِّبُهُ أَحَداً مِنَ الْعالَمِينَ ﴿۱۱۵﴾
خدا ندا داد که آن را برای شما می‌فرستم؛ [ولی مسؤولیت شما سنگین خواهد شد] و هر که از شما بعد از آن انکار ورزد، او را چنان مجازات کنم که در مورد هیچ یک از جهانیان نکرده باشم(1).127
مائده (5)
115
در مورد اینکه مائده مورد درخواست مسیح، آیا نازل شد یا نه، مسیحیان بی‌اطلاع هستند، بعضی از مفسّرین قدیمی قرآن از جمله حسن و مجاهد - به قراری که مجمع‌البیان نقل کرده - عقیده داشتند که مائده نازل نشد زیرا حواریین وقتی آن شرط سنگین را در جواب شنیدند، از تقاضای خود صرف‌نظر کردند. ولی عقیده عمومی مفسّران از جمله علاّمه طباطبایی بر این است که ظاهر آیه دلالت بر نزول دارد، زیرا وعده صریح و قطعی به نزول آن داده شده، ولی شرطی که در آن ذکرشده صریح و قطعی نیست و مشروط به انکار بعد از نزول است. واللّه اعلم.
وَ إِذْ قالَ اللَّهُ يا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ أَ أَنْتَ قُلْتَ لِلنَّاسِ اتَّخِذُونِي وَ أُمِّي إِلهَيْنِ مِنْ دُونِ اللَّهِ قالَ سُبْحانَكَ ما يَكُونُ لِي أَنْ أَقُولَ ما لَيْسَ لِي بِحَقٍّ إِنْ كُنْتُ قُلْتُهُ فَقَدْ عَلِمْتَهُ تَعْلَمُ ما فِي نَفْسِي وَ لا أَعْلَمُ ما فِي نَفْسِكَ إِنَّكَ أَنْتَ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ ﴿۱۱۶﴾
و [به یاد آر] آنگاه را که [روز رستاخیز] خدا گوید: ای عیسی فرزند مریم، آیا تو به مردم گفتی که من و مادرم را به جای خدا به الوهیت گیرید(1)؟ او پاسخ دهد: سبحان اللّه، مرا نسزد که آنچه سزاوار من نیست اظهار کنم؛ اگر چنین سخنی گفته بودم، بتحقیق تو می‌دانستی؛ به آنچه در نهاد من است دانایی و من از آنچه در ذات تو است بی‌خبرم؛ که دانای رازهای نهان تویی، تو.127
مائده (5)
116
آیات 171 نساء(4) ، 17 و 72-73 مائده(5) و 30 توبه(9) را ملاحظه فرمایید.
ما قُلْتُ لَهُمْ إِلاَّ ما أَمَرْتَنِي بِهِ أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ رَبِّي وَ رَبَّكُمْ وَ كُنْتُ عَلَيْهِمْ شَهِيداً ما دُمْتُ فِيهِمْ فَلَمَّا تَوَفَّيْتَنِي كُنْتَ أَنْتَ الرَّقِيبَ عَلَيْهِمْ وَ أَنْتَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ﴿۱۱۷﴾
تنها آنچه مرا بدان مأمور کردی به آنان گفتم که: خدای صاحب‌اختیار من و صاحب‌اختیار خود را بندگی کنید(1)؛ و تا وقتی که در میانشان به سر می‌بردم، مراقب و گواه آنان بودم و چون مرا برگرفتی، تو خود مراقبشان بودی(2)؛ و تویی که بر هر چیز گواهی.127
مائده (5)
117
دعوت توحیدی عیسی مسیح(ع) را در نیمه دوم آیه 72 مائده(همین سوره) و نیز در آیات 51 آل‌عمران(3) ، 36 مریم(19) و 64 زخرف(43) با مضمون مشابه ملاحظه فرمایید: اِنَّ اللّه رَبِّی وَ رَبُّکم فَاعبُدُوهُ هذا صِراطٌ مُستَقِیمٌ.
این مفهوم بیان صریح‌تر در مورد همه رسولان، در آیه 109 مائده(همین سوره) و نیز به بیان دیگر در مورد پیامبر خاتم(ص) در آیات 46 یونس(10) ، 40 رعد(13) ، 77 غافر(40) و 41-43 زخرف(43) بیان شده است.
إِنْ تُعَذِّبْهُمْ فَإِنَّهُمْ عِبادُكَ وَ إِنْ تَغْفِرْ لَهُمْ فَإِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿۱۱۸﴾
اگر مجازاتشان کنی، بندگان تواند، و اگر آنان را مورد بخشایش قرار دهی [از لطف بی‌حساب توست]، که تو فرا دست و فرزانه‌ای.127
مائده (5)
118
قالَ اللَّهُ هذا يَوْمُ يَنْفَعُ الصَّادِقِينَ صِدْقُهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها أَبَداً رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ ذلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ﴿۱۱۹﴾
آنگاه خدا گفت: امروز روزی است که برای راستگویان، راستی گفتارشان سودمند خواهد بود؛ آنان باغهایی [از بهشت] دارند که نهرها در دامن آن جاری است و جاودانه در آن به سر برند؛ خدا از آنان راضی است و آنان نیز از خدا راضی‌اند؛ این است کامیابی بزرگ.127
مائده (5)
119