وَ قَدْ نَزَّلَ عَلَيْكُمْ فِي الْكِتابِ أَنْ إِذا سَمِعْتُمْ آياتِ اللَّهِ يُكْفَرُ بِها وَ يُسْتَهْزَأُ بِها فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّى يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ إِنَّكُمْ إِذاً مِثْلُهُمْ إِنَّ اللَّهَ جامِعُ الْمُنافِقِينَ وَ الْكافِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعاً ﴿۱۴۰﴾
در کتاب [خدا] برای شما [این حکم] نازل شده است(1) که چون شنیدید آیات خدا مورد انکار و استهزا[ی گروهی] قرار می‌گیرد، با آنان منشینید تا به سخنی دیگر پردازند(2)، وگرنه شما هم هماهنگ با آنها خواهید شد؛ محقّقاً خدا دورویان و انکارورزان را در دوزخ گرد می‌آورد؛100
نساء (4)
140
با آیه 68 انعام(6) که مکی است مقایسه فرمایید؛ توجّه داریم که این سوره مدنی است و بعد از سوره انعام نازل شده است.
یعنی قطع کامل مراوده با منکران دینی مراد نیست.
الَّذِينَ يَتَرَبَّصُونَ بِكُمْ فَإِنْ كانَ لَكُمْ فَتْحٌ مِنَ اللَّهِ قالُوا أَ لَمْ نَكُنْ مَعَكُمْ وَ إِنْ كانَ لِلْكافِرِينَ نَصِيبٌ قالُوا أَ لَمْ نَسْتَحْوِذْ عَلَيْكُمْ وَ نَمْنَعْكُمْ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فَاللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلاً ﴿۱۴۱﴾
همان کسانی که شما را زیر نظر دارند؛ اگر از [لطف] خدا پیروزی عاید شما شد، می‌گویند: مگر ما با شما نبودیم؟! و اگر انکارورزان بهره‌ای یافتند، می‌گویند: مگر ما شما را [به مبارزه] سوق ندادیم و شما را از [پیوستن به] مؤمنان بازنداشتیم؟! روز رستاخیز، خدا میان شما داوری خواهد کرد(1)؛ و خدا هرگز برای انکارورزان، راهی بر زیان مؤمنین قرار نخواهد داد.101
نساء (4)
141
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 10 عنکبوت(29) آمده است.
إِنَّ الْمُنافِقِينَ يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا كُسالى يُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلاَّ قَلِيلاً ﴿۱۴۲﴾
دورویان [به پندار خود] خدا را فریب می‌دهند، در حالی که خدا [به سزای عملشان] آنان را فریب می‌دهد؛ و چون به نماز برخیزند، سست و بی‌حال(1) برای خودنمایی در برابر مردم برمی‌خیزند و جز مقدار اندکی خدا را یاد نمی‌کنند.101
نساء (4)
142
کسالی: جمع کسلان: تنبل.
مُذَبْذَبِينَ بَيْنَ ذلِكَ لا إِلى هؤُلاءِ وَ لا إِلى هؤُلاءِ وَ مَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبِيلاً ﴿۱۴۳﴾
میان آن [دو گروه] سرگردانند، نه با این گروهند و نه با آن گروه؛ و هر که را خدا گمراه کرده است(1)، هرگز راهی برای او نخواهی یافت.101
نساء (4)
143
به آیه 27 ابراهیم(14) و یضل اللّه الظالمین توجّه فرمایید.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْكافِرِينَ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَ تُرِيدُونَ أَنْ تَجْعَلُوا لِلَّهِ عَلَيْكُمْ سُلْطاناً مُبِيناً ﴿۱۴۴﴾
ای ایمان‌آوردگان(1)، انکارورزان را به جای مؤمنان به دوستی(2) انتخاب مکنید؛ آیا می‌خواهید در پیشگاه خدا علیه خودتان دلیل روشنی پدید آرید؟!101
نساء (4)
144
به زیرنویس آیه 29 نساء(4) و زیرنویس اول آیه 267 سوره بقره(2) مراجعه فرمایید.
اولیاء: جمع ولی: دوست.
إِنَّ الْمُنافِقِينَ فِي الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ وَ لَنْ تَجِدَ لَهُمْ نَصِيراً ﴿۱۴۵﴾
محقّقاً دورویان در طبقه فروتر دوزخ جای دارند، و هرگز برای آنها یاوری نخواهی یافت؛101
نساء (4)
145
إِلاَّ الَّذِينَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ اعْتَصَمُوا بِاللَّهِ وَ أَخْلَصُوا دِينَهُمْ لِلَّهِ فَأُولئِكَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَوْفَ يُؤْتِ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ أَجْراً عَظِيماً ﴿۱۴۶﴾
مگر آنها که توبه کنند و [رفتار خود را] اصلاح نمایند و به کتاب خدا چنگ زنند و آیین خویش را ویژه خدا کنند که آنها در زمره مؤمنان اند؛ و خدا به افراد با ایمان پاداشی بزرگ خواهد داد.101
نساء (4)
146
ما يَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذابِكُمْ إِنْ شَكَرْتُمْ وَ آمَنْتُمْ وَ كانَ اللَّهُ شاكِراً عَلِيماً ﴿۱۴۷﴾
اگر سپاسگزار(1) و با ایمان باشید، خدا را با مجازات شما چکار(2)؟ و خدا حقگزار و داناست.101
نساء (4)
147
شکر از جانب انسان، مراحل ذهنی، زبانی و عملی دارد. شکر عملی، بهره‌برداری درست از نعمت است در مسیری که صاحب نعمت توصیه کرده است. «اعمَلُوا آلَ داوُدَ شُکراً وَ قَلِیلٌ مِن عِبادِیَ الشَّکُور» آیه 13 سبأ(34)؛ و متقابلاً شکر از جانب خدای رحمن، حق‌گذاری و اعطای جزای خیر است در حق بندگان شاکر «فَإِنَّ اللّهَ شَاکِرٌ عَلِیمٌ»، به عنوان نمونه آیات 158 بقره(2)، 147 نساء(4)، 144 و 145 آل عمران(3)، 66 زمر(39)، و 3 انسان(76) را ملاحظه فرمایید.
به آیه 7 ابراهیم(14) توجّه فرمایید.
لا يُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاَّ مَنْ ظُلِمَ وَ كانَ اللَّهُ سَمِيعاً عَلِيماً ﴿۱۴۸﴾
خدا بدگویی آشکار را دوست ندارد، مگر [از جانب] کسی که مورد ستم قرار گرفته باشد؛ و خدا شنوایی داناست.102
نساء (4)
148
إِنْ تُبْدُوا خَيْراً أَوْ تُخْفُوهُ أَوْ تَعْفُوا عَنْ سُوءٍ فَإِنَّ اللَّهَ كانَ عَفُوًّا قَدِيراً ﴿۱۴۹﴾
اگر نیکویی را آشکار یا نهان دارید و یا از بدیها[ی دیگران] گذشت نمایید، [خداپسندانه است و(1)] خدا گذشت‌‌کننده و تواناست.102
نساء (4)
149
البته مخفی نگاه داشتن آن خداپسندانه‌تر است، به آیه 271 بقره(2) توجّه فرمایید.