يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَداءَ لِلَّهِ وَ لَوْ عَلى أَنْفُسِكُمْ أَوِ الْوالِدَيْنِ وَ الْأَقْرَبِينَ إِنْ يَكُنْ غَنِيًّا أَوْ فَقِيراً فَاللَّهُ أَوْلى بِهِما فَلا تَتَّبِعُوا الْهَوى أَنْ تَعْدِلُوا وَ إِنْ تَلْوُوا أَوْ تُعْرِضُوا فَإِنَّ اللَّهَ كانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيراً ﴿۱۳۵﴾
ای ایمانآوردگان، همواره برای عدالت ایستاده باشید و برای خدا گواهی دهید، هرچند که به زیان خودتان یا پدر و مادر و نزدیکان[تان] باشد؛ خواه [طرف مورد شهادت] بینیاز باشد یا نیازمند، [در هر حال] خدا نسبت به [رعایت حال] فقیر و غنی(1) سزاوارتر است؛ پس پیرو هوای نفس مباشید، که از عدالت بازمیمانید؛ و اگر [شهادت را] تحریف یا [از ادای آن] روی گردانید، محقّقاً خدا از آنچه میکنید آگاه است(2).100
نساء (4)
135
ضمیر تثنیه به فقیر و غنی بازمیگردد.
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیه 8 مائده(5) آمده است.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ الْكِتابِ الَّذِي نَزَّلَ عَلى رَسُولِهِ وَ الْكِتابِ الَّذِي أَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ وَ مَنْ يَكْفُرْ بِاللَّهِ وَ مَلائِكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً بَعِيداً ﴿۱۳۶﴾
ای ایمانآوردگان، به خدا و رسولش و کتابی که بر وی نازل کرد و کتاب [هایی] که قبلاً نازل کرده است، ایمان آورید؛ و هر که خدا و فرشتگان و کتابها و رسولانش و [نیز] روز واپسین را انکار کند، در گمراهی بیپایانی افتاده است.100
نساء (4)
136
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا ثُمَّ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا ثُمَّ ازْدادُوا كُفْراً لَمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَ لا لِيَهْدِيَهُمْ سَبِيلاً ﴿۱۳۷﴾
افرادی که ایمان آوردند و سپس انکار کردند و باز ایمان آوردند و دگربار به راه انکار رفتند و بر انکار خود افزودند، خدا بر آن نیست که بیامرزدشان و به راهی هدایتشان کند(1).100
نساء (4)
137
موضوع ارتداد در نیمه دوم آیه 217 بقره(2) و نیز آیه 90 آلعمران(3) هم آمده است، به طوری که ملاحظه میشود، برای ارتداد دینی مجازات دنیوی تعیین نشده، فقط به جزای آخرتی اشاره شده است.
بَشِّرِ الْمُنافِقِينَ بِأَنَّ لَهُمْ عَذاباً أَلِيماً ﴿۱۳۸﴾
دورویان را خبر بده که مجازاتی دردناک [در انتظار] دارند.100
نساء (4)
138
الَّذِينَ يَتَّخِذُونَ الْكافِرِينَ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَ يَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً ﴿۱۳۹﴾
همانان که انکارورزان را به جای مؤمنان به دوستی [خود] گرفتهاند، آیا عزّت را نزد آنها میجویند؟ در حالی که عزّت به تمامی دست خداست(1).100
نساء (4)
139
به آیه 26 آلعمران(3) توجّه فرمایید؛ ضمناً مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 81 و 82 مریم(19) ، 65 یونس(10) و 10 فاطر(35) آمده است.
وَ قَدْ نَزَّلَ عَلَيْكُمْ فِي الْكِتابِ أَنْ إِذا سَمِعْتُمْ آياتِ اللَّهِ يُكْفَرُ بِها وَ يُسْتَهْزَأُ بِها فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّى يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ إِنَّكُمْ إِذاً مِثْلُهُمْ إِنَّ اللَّهَ جامِعُ الْمُنافِقِينَ وَ الْكافِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعاً ﴿۱۴۰﴾
در کتاب [خدا] برای شما [این حکم] نازل شده است(1) که چون شنیدید آیات خدا مورد انکار و استهزا[ی گروهی] قرار میگیرد، با آنان منشینید تا به سخنی دیگر پردازند(2)، وگرنه شما هم هماهنگ با آنها خواهید شد؛ محقّقاً خدا دورویان و انکارورزان را در دوزخ گرد میآورد؛100
نساء (4)
140
با آیه 68 انعام(6) که مکی است مقایسه فرمایید؛ توجّه داریم که این سوره مدنی است و بعد از سوره انعام نازل شده است.
یعنی قطع کامل مراوده با منکران دینی مراد نیست.
الَّذِينَ يَتَرَبَّصُونَ بِكُمْ فَإِنْ كانَ لَكُمْ فَتْحٌ مِنَ اللَّهِ قالُوا أَ لَمْ نَكُنْ مَعَكُمْ وَ إِنْ كانَ لِلْكافِرِينَ نَصِيبٌ قالُوا أَ لَمْ نَسْتَحْوِذْ عَلَيْكُمْ وَ نَمْنَعْكُمْ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فَاللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلاً ﴿۱۴۱﴾
همان کسانی که شما را زیر نظر دارند؛ اگر از [لطف] خدا پیروزی عاید شما شد، میگویند: مگر ما با شما نبودیم؟! و اگر انکارورزان بهرهای یافتند، میگویند: مگر ما شما را [به مبارزه] سوق ندادیم و شما را از [پیوستن به] مؤمنان بازنداشتیم؟! روز رستاخیز، خدا میان شما داوری خواهد کرد(1)؛ و خدا هرگز برای انکارورزان، راهی بر زیان مؤمنین قرار نخواهد داد.101
نساء (4)
141
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 10 عنکبوت(29) آمده است.
إِنَّ الْمُنافِقِينَ يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا كُسالى يُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلاَّ قَلِيلاً ﴿۱۴۲﴾
دورویان [به پندار خود] خدا را فریب میدهند، در حالی که خدا [به سزای عملشان] آنان را فریب میدهد؛ و چون به نماز برخیزند، سست و بیحال(1) برای خودنمایی در برابر مردم برمیخیزند و جز مقدار اندکی خدا را یاد نمیکنند.101
نساء (4)
142
کسالی: جمع کسلان: تنبل.
مُذَبْذَبِينَ بَيْنَ ذلِكَ لا إِلى هؤُلاءِ وَ لا إِلى هؤُلاءِ وَ مَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبِيلاً ﴿۱۴۳﴾
میان آن [دو گروه] سرگردانند، نه با این گروهند و نه با آن گروه؛ و هر که را خدا گمراه کرده است(1)، هرگز راهی برای او نخواهی یافت.101
نساء (4)
143
به آیه 27 ابراهیم(14) و یضل اللّه الظالمین توجّه فرمایید.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْكافِرِينَ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَ تُرِيدُونَ أَنْ تَجْعَلُوا لِلَّهِ عَلَيْكُمْ سُلْطاناً مُبِيناً ﴿۱۴۴﴾
ای ایمانآوردگان(1)، انکارورزان را به جای مؤمنان به دوستی(2) انتخاب مکنید؛ آیا میخواهید در پیشگاه خدا علیه خودتان دلیل روشنی پدید آرید؟!101
نساء (4)
144
به زیرنویس آیه 29 نساء(4) و زیرنویس اول آیه 267 سوره بقره(2) مراجعه فرمایید.
اولیاء: جمع ولی: دوست.