يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ ﴿۱۰۲﴾
ای ایمان‌آوردگان، در برابر خدا آن گونه که شایسته اوست، پروا کنید(1) و جز به حال تسلیم [در برابر او(2)] از دنیا نروید.63
آل‌عمران (3)
102
به قید دیگری که در این مورد در بخش آغازین آیه 16 تغابن(64) آمده است، توجّه فرمایید.
از نظر توجیه افزوده، با آیه 131 بقره(2) مقایسه فرمایید.
وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً وَ كُنْتُمْ عَلى شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْها كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آياتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ ﴿۱۰۳﴾
همگی به [قرآن،] رشته [ارتباط با] خدا چنگ زنید و پراکنده مشوید و نعمت خدای را بر خود به یاد آورید که دشمنان [یکدیگر] بودید و دلهای شما را الفت داد و به لطف او برادرانِ هم(1) شدید؛ در صورتی که بر لبه پرتگاهی از آتش بودید و شما را از آن [ورطه] رهایی بخشید(2)؛ خدا آیات خود را این گونه برای شما به روشنی بیان می‌کند، بسا که هدایت شوید.63
آل‌عمران (3)
103
منظور از «اخوّت» در آیه، همان برادری است که در آیه 10 حجرات(49) به آن اشاره شده است و حقوق بزرگی به آن تعلق می‌گیرد.
پیش از ظهور پیامبر اکرم‌ص، قبایل عرب پیوسته در حال جنگ با یکدیگر بودند که تدریجاً آنها را به نابودی می‌کشاند؛ در چنین شرایطی پیامبر اکرم موفق به ایجاد اتحاد میان این ستیزه‌گران شد.
وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿۱۰۴﴾
باید از میان شما گروهی باشند(1) که به نیکویی فرا خوانند و به رفتار شایسته فرمان دهند و از ناپسند بازدارند؛ و اینان رستگارند(2).63
آل‌عمران (3)
104
به زیرنویس آیه 128 بقره(2) مراجعه فرمایید.
در تکمیل بیان این آیه، آیه 110 آل‌عمران(همین سوره) آمده است.
وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ تَفَرَّقُوا وَ اخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْبَيِّناتُ وَ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِيمٌ ﴿۱۰۵﴾
همچون کسانی نباشید که با آنکه نشانه‌های روشن بر آنان آشکار شد، پراکنده شدند و اختلاف ورزیدند؛ آنان مجازاتی بزرگ خواهند داشت؛63
آل‌عمران (3)
105
يَوْمَ تَبْيَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا الَّذِينَ اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ أَ كَفَرْتُمْ بَعْدَ إِيمانِكُمْ فَذُوقُوا الْعَذابَ بِما كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ ﴿۱۰۶﴾
[این مجازات] روزی [خواهد بود] که چهره‌هایی سپید و چهره‌هایی سیاه می‌شوند(1)؛ آنگاه [به] سیه رویان [خواهند گفت:] چگونه پس از ایمان به راه انکار رفتید؟ پس به سزای انکارتان مجازات را بچشید.63
آل‌عمران (3)
106
یکی از موجبات سیاه‌رویی را در قیامت، در آیه 60 زمر(39) و مورد عمومی آن را در آیه 27 یونس(10) ملاحظه فرمایید. ضمناً معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیات 22-24 قیامت(75) و 38-40 عبس(80) آمده است.
وَ أَمَّا الَّذِينَ ابْيَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِي رَحْمَتِ اللَّهِ هُمْ فِيها خالِدُونَ ﴿۱۰۷﴾
و امّا سپیدرویان [در بهشت] جاودانه در رحمت خدا خواهند بود.63
آل‌عمران (3)
107
تِلْكَ آياتُ اللَّهِ نَتْلُوها عَلَيْكَ بِالْحَقِّ وَ مَا اللَّهُ يُرِيدُ ظُلْماً لِلْعالَمِينَ ﴿۱۰۸﴾
این آیات خداست(1) که به حق بر تو می‌خوانیم؛ و خدا هیچ ستمی را بر جهانیان نمی‌خواهد.63
آل‌عمران (3)
108
به زیرنویس آیه 1 رعد(13) مراجعه فرمایید.
وَ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ إِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ ﴿۱۰۹﴾
هر چه در آسمانها و زمین است متعلّق به خداست؛ و همه کارها به او بازگردانده می‌شود.64
آل‌عمران (3)
109
كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لَوْ آمَنَ أَهْلُ الْكِتابِ لَكانَ خَيْراً لَهُمْ مِنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَ أَكْثَرُهُمُ الْفاسِقُونَ ﴿۱۱۰﴾
شما نیکوترین مردمی هستید که به جهان عرضه شدید، [زیرا یکدیگر را] به رفتار شایسته فرا می‌خوانید و از ناپسند بازمی‌دارید(1) و به خدا ایمان دارید؛ و اگر اهل‌کتاب [نیز] ایمان می‌آوردند، به سود آنان بود؛ و[لی] برخی از آنان با ایمانند و بیشترشان منحرفند.64
آل‌عمران (3)
110
در قرآن، اصطلاح «بهترین امّت» تنها در مورد گروهی که به امر معروف و نهی از منکر توجّه دارند و در مواقع ضروری خود را کنار نمی‌کشند به کار رفته است که اهمیت این حسنه بزرگ را نشان می‌دهد.
لَنْ يَضُرُّوكُمْ إِلاَّ أَذىً وَ إِنْ يُقاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ ثُمَّ لا يُنْصَرُونَ ﴿۱۱۱﴾
هرگز به شما(1) گزندی نرسانند، مگر آزار اندکی؛ و اگر با شما به جنگ برخیزند، در مقابل شما به عقب بازمی‌گردند؛ آنگاه [نیز] مورد یاری قرار نخواهند گرفت.64
آل‌عمران (3)
111
ضمیر «کم، شما» به مسلمین بازمی‌گردد که آنان را در آیه قبل 110 آل‌عمران(3) «بهترین امّت» نامید.