فَنادَتْهُ الْمَلائِكَةُ وَ هُوَ قائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرابِ أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيى مُصَدِّقاً بِكَلِمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ سَيِّداً وَ حَصُوراً وَ نَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ ﴿۳۹﴾
در حالی که [زکریا] در محراب به نماز ایستاده بود، فرشتگان ندایش دادند که: خدا تو را به [ولادت] یحیی بشارت می‌دهد(1) که [عیسی(2)] مخلوق [برگزیده] خدا(3) را تصدیق می‌کند و بزرگوار و خویشتن دار است و پیامبری است از شایستگان.55
آل‌عمران (3)
39
این بخش از آیه نشان می‌دهد که نامگذاری فرزند زکریا به «یحیی» از جانب خدای متعال بوده است. در آیه 7 مریم(19) نیز به این نامگذاری از طرف خدا تصریح شده است.
از نظر توجیه افزوده، با آیه 45 آل‌عمران(همین سوره) مقایسه فرمایید.
«کلمه» در قرآن به معنی مخلوق نیز به کار رفته است؛ به آیات 109 کهف(18) و 27 لقمان(31) توجّه فرمایید.
قالَ رَبِّ أَنَّى يَكُونُ لِي غُلامٌ وَ قَدْ بَلَغَنِيَ الْكِبَرُ وَ امْرَأَتِي عاقِرٌ قالَ كَذلِكَ اللَّهُ يَفْعَلُ ما يَشاءُ ﴿۴۰﴾
گفت: صاحب‌اختیارا، چگونه فرزندی خواهم داشت، در حالی که سنین پیری‌ام فرا رسیده و همسرم نازاست؟ گفت: [مشیت خدا] چنین است و خدا آنچه بخواهد می‌کند.55
آل‌عمران (3)
40
قالَ رَبِّ اجْعَلْ لِي آيَةً قالَ آيَتُكَ أَلاَّ تُكَلِّمَ النَّاسَ ثَلاثَةَ أَيَّامٍ إِلاَّ رَمْزاً وَ اذْكُرْ رَبَّكَ كَثِيراً وَ سَبِّحْ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ ﴿۴۱﴾
[زکریا] گفت: صاحب‌اختیارا، نشانه‌ای برایم مقرّر دار؛ گفت: نشانه تو [این است که] تا سه روز قادر به تکلّم با مردم نخواهی بود، مگر به اشاره(1)؛ و[لی] صاحب‌اختیار خویش را فراوان یاد کن و شبانگاه و بامداد [او را] تقدیس کن.55
آل‌عمران (3)
41
درخواست ذکریا برای نشانه به همان علت بود که درخواست ابراهیم در آیه 260 بقره(2). لیطمئن قلبی
وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ وَ اصْطَفاكِ عَلى نِساءِ الْعالَمِينَ ﴿۴۲﴾
[به یاد آر] آنگاه که فرشتگان گفتند: ای مریم، خدا تو را برگزید و پیراست و [با تولّد فرزندت عیسی] بر تمامی زنان جهان شاخص کرد(1).55
آل‌عمران (3)
42
از این آیه به روشنی مشخّص می‌شود که غیرپیامبران نیز - اعمّ از زن و مرد - ممکن است مورد الهام قرار گیرند. در چنین مواردی هدایت‌‌های خاصّ خدا قابل انکار نیست. ضمناً واژه «اصطفاک» در آیه، دوباره آمده. برخی مفسّران در مورد آن سکوت کرده‌اند، ولی زمخشری در «کشّاف» برگزیدگی نخستین را برای تربیت و کرامت، و برگزیدگی دوّم را برای تولّد عیسی از مریم دانسته، و ما ترجمه آیه را با همین فرض تنظیم کرده‌ایم.
يا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَ اسْجُدِي وَ ارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ ﴿۴۳﴾
ای مریم، با خضوع فرمانبردار صاحب‌اختیار خویش باش و با فروتنان هم آهنگ شو.55
آل‌عمران (3)
43
ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُونَ أَقْلامَهُمْ أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يَخْتَصِمُونَ ﴿۴۴﴾
این از اخبار غیب است که بر تو وحی می‌کنیم و آنگاه که [علمای مذهبی یهود] قرعه زدند تا کدامیک عهده دار سرپرستی مریم شوند و کارشان به مخاصمه کشید، در کنارشان حضور نداشتی(1).55
آل‌عمران (3)
44
به طوری که آیه 37 آل‌عمران(همین سوره) نشان می‌دهد، قرعه به نام زکریا اصابت کرد و این خواست خدا بود.
إِذْ قالَتِ الْمَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ وَجِيهاً فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ ﴿۴۵﴾
[به یاد آر] آنگاه که فرشتگان گفتند: ای مریم، خدا تو را به مخلوق [برگزیده] خود بشارت می‌دهد، نامش عیسی مسیح، فرزند مریم است(1) که در دنیا و آخرت آبرومند و از مقرّبان(2) [درگاه خدا] است.55
آل‌عمران (3)
45
بشارتی که در این آیه به آن تصریح شده، همان است که در آیات 17-19 مریم(19) با توضیح بیشتر آمده است.
به منظور شناخت افراد مقرّب، به آیات 10 و 11 واقعه(56) توجّه فرمایید.
وَ يُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَ كَهْلاً وَ مِنَ الصَّالِحِينَ ﴿۴۶﴾
در گاهواره [به اعجاز(1)] و در میانسالی(2) [به وحی] با مردم سخن خواهد گفت و در زمره شایستگان است.56
آل‌عمران (3)
46
سخن گفتن عیسی در شیرخوارگی، در اولین روزی که مریم کودک را به میانِ مردم آورد، صورت گرفت؛ به آیات 29-33 مریم(19) توجّه فرمایید.
کهل (کهولت) برخلاف مفهومی که در فارسی وارد، دوره‌ای از زندگی است که انسان از جوانی گذشته و هنوز به پیری نرسیده، که سنین بین 30 تا 50 سالگی است. آوردن لفظ «کهل» خود بشارت دیگری بود که به مریم داده شده و نشان می‌دهد که فرزندش حدّاقل تا سن میانسالی زندگی خواهد کرد.
قالَتْ رَبِّ أَنَّى يَكُونُ لِي وَلَدٌ وَ لَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ قالَ كَذلِكِ اللَّهُ يَخْلُقُ ما يَشاءُ إِذا قَضى أَمْراً فَإِنَّما يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ ﴿۴۷﴾
[مریم] گفت: صاحب‌اختیارا، چگونه فرزندی خواهم داشت، در حالی که دست هیچ بشری به من نرسیده است؟! گفت: [مشیت خدا] چنین است، هر چه بخواهد می‌آفریند؛ چون امری را مقرّر دارد، کافی است به آن بگوید: باش و می‌شود.56
آل‌عمران (3)
47
وَ يُعَلِّمُهُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِيلَ ﴿۴۸﴾
و [نیز بشارت داد که] خدا به او کتاب و دانشِ توأم با بینش و تورات و انجیل آموزش می‌دهد؛56
آل‌عمران (3)
48