أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيباً مِنَ الْكِتابِ يُدْعَوْنَ إِلى كِتابِ اللَّهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ وَ هُمْ مُعْرِضُونَ ﴿۲۳﴾
آیا توجّه نکردی به کسانی که اطلاع محدودی از کتاب [تورات] یافته‌اند(1)، چون به کتاب [خدا] فراخوانده می‌شوند تا میانشان داوری کند، گروهی از آنان در حال اعتراض روی برمی‌تابند.53
آل‌عمران (3)
23
منظور از الذین اوتوا نصیبا من الکتاب همان «اهل‌کتاب» است و علت اینکه عبارت ساده‌تر الذین اوتوا الکتاب را به کار نبرده، برای نشان دادن آن است که تورات و انجیلی که در دست آنان است تحریفاتی در آن شده است.
ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلاَّ أَيَّاماً مَعْدُوداتٍ وَ غَرَّهُمْ فِي دِينِهِمْ ما كانُوا يَفْتَرُونَ ﴿۲۴﴾
اعراضشان از آن جهت است که گفتند: هرگز آتش [دوزخ] جز چند روزی(1) معین به ما نخواهد رسید و دروغهایی که می‌بافتند، آنان را در دینشان فریفت.53
آل‌عمران (3)
24
منظورشان چهل روز است که معادل همین مدّت گوساله پرستی کردند.
فَكَيْفَ إِذا جَمَعْناهُمْ لِيَوْمٍ لا رَيْبَ فِيهِ وَ وُفِّيَتْ كُلُّ نَفْسٍ ما كَسَبَتْ وَ هُمْ لا يُظْلَمُونَ ﴿۲۵﴾
آنگاه که برای روز تردیدناپذیر جمعشان می‌کنیم و [نتیجه] دستاوردهای هر کس به تمامی داده شود(1)، بی‌آنکه مورد هیچ ستمی قرار گیرند، [وضعشان] چگونه خواهد بود؟53
آل‌عمران (3)
25
در این رابطه به دو آیه 40 و 41 نجم(53) توجّه فرمایید.
قُلِ اللَّهُمَّ مالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِيَدِكَ الْخَيْرُ إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿۲۶﴾
بگو: بارخدایا، ای مالک فرمانروایی، هر که را بخواهی، فرمانروایی بخشی و از هر که بخواهی، بازستانی، و هر که را بخواهی، اقتدار بخشی و هر که را بخواهی، ذلیل می‌کنی(1)؛ خوبیها همه به دست توست، که به راستی بر هر کار توانایی.53
آل‌عمران (3)
26
به آیه 139 نساء(4) توجّه فرمایید.
تُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهارِ وَ تُولِجُ النَّهارَ فِي اللَّيْلِ وَ تُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ ﴿۲۷﴾
[با تغییر تدریجی فصول] شب را در روز می‌کشانی و روز را در شب و [موجود] زنده را از [ماده] بی‌جان پدید می‌آوری و [ماده] بی‌جان را از [موجود] زنده، [که تبادل دایمی مرگ و حیات به دست توست] و به هر که خواهی، بی‌دریغ روزی می‌بخشی.53
آل‌عمران (3)
27
لا يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكافِرِينَ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللَّهِ فِي شَيْءٍ إِلاَّ أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقاةً وَ يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ إِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ ﴿۲۸﴾
افراد با ایمان نباید انکارورزان را به جای مؤمنان به دوستی انتخاب کنند(1)؛ و هر که چنین کند، هیچ رابطه‌ای با خدا نخواهد داشت، مگر اینکه [بخواهید] به گونه‌ای از [شرّ آسیب] آنها پرهیز و مدارا کنید(2)؛ خدا شما را از [نافرمانی] خود برحذر می‌دارد، که سرانجام در پیشگاه خداست.53
آل‌عمران (3)
28
مفهوم آیه به بیان کاملتر در آیه 118 آل‌عمران(همین سوره) آمده است. منظور از کفار در آیه دشمنانی است که سر جنگ دارند. به آیات 8 و 9 ممتحنه(60) توجه فرمایید.
با آیه 106 نحل(16) مقایسه فرمایید.
قُلْ إِنْ تُخْفُوا ما فِي صُدُورِكُمْ أَوْ تُبْدُوهُ يَعْلَمْهُ اللَّهُ وَ يَعْلَمُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿۲۹﴾
بگو: اگر آنچه در سینه‌های شماست نهان دارید یا آشکار کنید، خدا بدان واقف است؛ و به هر چه در آسمانها و زمین است آگاهی دارد؛ و بر هر کاری تواناست.53
آل‌عمران (3)
29
يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَها وَ بَيْنَهُ أَمَداً بَعِيداً وَ يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ ﴿۳۰﴾
روزی که هر کس آنچه از نیک و بد انجام داده است در برابر خود حاضر یابد(1)، آرزو کند کاش میان او و رفتار [ناشایسته ا] ش فرسنگها فاصله بود(2). خدا شما را از [نافرمانی] خود برحذر می‌دارد(3)؛ و به بندگان رئوف است.54
آل‌عمران (3)
30
با آیه 49 کهف(18) مقایسه فرمایید. و وضع الکتاب فتری المجرمین مشفقین مما فیه
در آن روز مجرمین عین همین آرزو را که برای داشتن فاصله زیاد با عملشان دارند، در مورد دوستان دنیاییشان هم خواهند داشت، به آیه 38 زخرف(43) توجّه فرمایید.
معنی و مفهوم این آیه، در آیه 16 غافر(40) نیز با بیان دیگری مطرح شده است.
قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۳۱﴾
بگو: اگر خدا را دوست می‌دارید، مرا پیروی کنید تا خدا [هم] شما را دوست بدارد(1) و گناهان شما را ببخشد، که خدا آمرزگاری است مهربان.54
آل‌عمران (3)
31
به آیه 80 نساء(4) توجّه فرمایید، هم معنی با این آیه است.
قُلْ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْكافِرِينَ ﴿۳۲﴾
بگو: از خدا و رسول اطاعت کنید(1)؛ و اگر روی برتابند، [بدانند که] خدا انکارورزان را دوست ندارد.54
آل‌عمران (3)
32
کلمه «تَوَلَّوْا» در اصل «تَتَوَلَّوْا» می‌باشد.