اللَّهُ يَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَ يَمُدُّهُمْ فِي طُغْيانِهِمْ يَعْمَهُونَ ﴿۱۵﴾
خدا تمسخرشان [را تلافی] می‌کند(1) و آنان را در طغیانشان سرگشته می‌کشاند.3
بقره (2)
15
بعضی از مفسّران عقیده دارند که «استهزاء خدا» در اینجا، با آیات 29-34 مطففین(83) تفسیر می‌شود. لازم به ذکر است که منظور از استهزاء خدا در اینجا، مجازات استهزاءکنندگان است که در انتهای آیه قبل آمده است و بنا به صنعت «مشاکله» در زبان عرب، جزای عمل را از نوع خود عمل ذکر کرده است.
أُولئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدى فَما رَبِحَتْ تِجارَتُهُمْ وَ ما كانُوا مُهْتَدِينَ ﴿۱۶﴾
آنان کسانی هستند که گمراهی را به [بهای] هدایت خریده‌اند، از این روی سودایشان سودی نداشت و راه‌یافته هم نبودند.3
بقره (2)
16
مَثَلُهُمْ كَمَثَلِ الَّذِي اسْتَوْقَدَ ناراً فَلَمَّا أَضاءَتْ ما حَوْلَهُ ذَهَبَ اللَّهُ بِنُورِهِمْ وَ تَرَكَهُمْ فِي ظُلُماتٍ لا يُبْصِرُونَ ﴿۱۷﴾
داستانشان همچون داستان کسانی است که [در بیابان تاریک] آتشی افروزند؛ همین که [پرتو آن] پیرامونشان را روشن سازد، خدا [تندبادی فرستد و] نورشان را [از میان] بَرَد و آنان را در تاریکیهایی که هیچ نمی‌بینند رها کند.4
بقره (2)
17
صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لا يَرْجِعُونَ ﴿۱۸﴾
کر و گنگ و کورند(1) و [از گمراهی خود] بازنمی‌گردند؛4
بقره (2)
18
برای درک بهتر مفهوم آیه، به آیه 26 احقاف(46) توجّه فرمایید.
أَوْ كَصَيِّبٍ مِنَ السَّماءِ فِيهِ ظُلُماتٌ وَ رَعْدٌ وَ بَرْقٌ يَجْعَلُونَ أَصابِعَهُمْ فِي آذانِهِمْ مِنَ الصَّواعِقِ حَذَرَ الْمَوْتِ وَ اللَّهُ مُحِيطٌ بِالْكافِرِينَ ﴿۱۹﴾
یا همچون [گرفتارانِ] رگباری از آسمان همراه با تاریکیها و رعد و برق(1)، انگشتان(2) خود را از [نهیب] صاعقه‌ها(3)، برای فرار از مرگ در گوشهای خود فرو برند؛ و خدا بر انکارورزان احاطه دارد.4
بقره (2)
19
برق جرقّه عظیمی است که بر اثر تخلیه الکتریکی بین دو قطعه وسیع ابر که بار مثبت و منفی دارد، ایجاد می‌شود و صدای مهیبی به همراه دارد که رعد نامیده می‌شود. سرعت نور بسیار زیاد و حدود نُهصد هزار برابر سرعت انتشار صوت در هوا است، لذا در این مواقع اوّل برق دیده می‌شود و پس از آن رعد شنیده می‌شود.
«اصابع» جمع «اصبع» به معنی انگشت.
صاعقه نیز جرقّه عظیمی است که بر اثر تخلیه الکتریکی میان قطعه ابری که بار مثبت دارد با زمین که بار منفی دارد، ایجاد می‌شود و مانند برق صدای شدیدی به همراه دارد.
يَكادُ الْبَرْقُ يَخْطَفُ أَبْصارَهُمْ كُلَّما أَضاءَ لَهُمْ مَشَوْا فِيهِ وَ إِذا أَظْلَمَ عَلَيْهِمْ قامُوا وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَذَهَبَ بِسَمْعِهِمْ وَ أَبْصارِهِمْ إِنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿۲۰﴾
گویی که آذرخش می‌خواهد دیدگانشان را برباید؛ هر گاه که [برق می‌زند و راه را] بر آنان روشن می‌سازد، گامی در [پرتو] آن برمی‌دارند و چون تاریکی آنان را فراگرفت، [حیرت‌زده] بازایستند؛ و اگر خدا می‌خواست، شنوایی و بینایی آنان را هم [از بین] می‌برد؛ که خدا بر هر کاری تواناست.4
بقره (2)
20
يا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ﴿۲۱﴾
ای مردم، صاحب‌اختیار خویش را بندگی کنید که شما و پیشینیانتان را آفریده است، بسا که پرواپیشه شوید،4
بقره (2)
21
الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِراشاً وَ السَّماءَ بِناءً وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَكُمْ فَلا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْداداً وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿۲۲﴾
همان خدایی که زمین را [همچون] بستری برای شما گسترد و آسمان را [همچون] سرپناهی [افراشت] و از آسمان بارانی فرستاد که بدان [انواع] میوه‌ها را برای روزی شما پدید آورد؛ پس آگاهانه همتایانی(1) برای خدا قایل مشوید.4
بقره (2)
22
«انداد» جمع «ندّ» به معنی همتا، همگون.
وَ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا شُهَداءَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ ﴿۲۳﴾
و اگر [درباره] آنچه بر بنده خویش(1) نازل کردیم، در تردید هستید و راست می‌گویید، یک سوره مثل آن بیاورید و در برابر خدا، یارانتان را [به کمک] فرا خوانید(2).4
بقره (2)
23
نام این عبد در اینجا تصریح نشده است؛ به آیه 2 محمّد(47) توجّه فرمایید.
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیات 13 هود(11) و 34 طور(52) آمده است؛ به آیه 88 اسراء(17) هم توجّه فرمایید.
فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ لَنْ تَفْعَلُوا فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِي وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكافِرِينَ ﴿۲۴﴾
اگر موفق نشدید - و هرگز موفق نخواهید شد پس [طعن به قرآن مزنید و] از آتشی که سوخت آن، مردم و سنگها(1) است، بپرهیزید؛ [آتشی که] برای انکارورزان آماده شده است.4
بقره (2)
24
برای شناخت آن مردم و سنگها به آیه 98 انبیاء(21) توجّه فرمایید.