وَ رَفَعَ أَبَوَيْهِ عَلَى الْعَرْشِ وَ خَرُّوا لَهُ سُجَّداً وَ قالَ يا أَبَتِ هذا تَأْوِيلُ رُءْيايَ مِنْ قَبْلُ قَدْ جَعَلَها رَبِّي حَقًّا وَ قَدْ أَحْسَنَ بِي إِذْ أَخْرَجَنِي مِنَ السِّجْنِ وَ جاءَ بِكُمْ مِنَ الْبَدْوِ مِنْ بَعْدِ أَنْ نَزَغَ الشَّيْطانُ بَيْنِي وَ بَيْنَ إِخْوَتِي إِنَّ رَبِّي لَطِيفٌ لِما يَشاءُ إِنَّهُ هُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ ﴿۱۰۰﴾
پدر و مادر خود را بر تخت نشاند و همگان به خاطر او در حال ابراز فروتنی [به زمین] افتادند؛ آنگاه گفت: پدرم(1)، این تعبیر خواب پیشین من است(2) که صاحباختیارم آن را تحقّق بخشید؛ و آنگاه که از زندان خارجم کرد و شما را، پس از فتنه گری شیطان میان من و برادرانم، از صحرا [به این منطقه] آورد، در حق من احسانِ [فراوان] کرد؛ بیگمان صاحباختیار من در هر موردی که بخواهد باریکبین است؛ و اوست که دانا و فرزانه است.247
یوسف (12)
100
کلمه «یا اَبَتِ» در اصل «یا ابی» است؛ در حالت ندا «یاء» متکلم را گاهی تبدیل به «تاء» میکنند. آیه 4 یوسف(همین سوره) نیز از همین مقوله است.
در رابطه با آیه 4 یوسف(همین سوره).
رَبِّ قَدْ آتَيْتَنِي مِنَ الْمُلْكِ وَ عَلَّمْتَنِي مِنْ تَأْوِيلِ الْأَحادِيثِ فاطِرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ أَنْتَ وَلِيِّي فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ تَوَفَّنِي مُسْلِماً وَ أَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ ﴿۱۰۱﴾
صاحباختیارا، بهرهای از فرمانروایی به من بخشیدی و پیشبینی نتیجه رویدادها و تعبیر خوابها را آموختی(1)؛ ای آفریننده آسمانها و زمین، تنها تو کارساز من در دنیا و آخرت هستی؛ جان مرا در حال تسلیم [در برابر خودت(2)] بگیر و به شایستگان ملحق فرما.247
یوسف (12)
101
نمونه آن را در آیات 41 و 47-49 یوسف(همین سوره) ملاحظه فرمایید.
با بخش پایانی آیه 71 انعام(6) مقایسه فرمایید.
ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ أَجْمَعُوا أَمْرَهُمْ وَ هُمْ يَمْكُرُونَ ﴿۱۰۲﴾
این [سرگذشت] از اخبار غیب است که بر تو وحی میکنیم؛ و هنگامی که [آن برادرانِ نابکار] دسیسهکنان همداستان شدند(1)، در کنارشان حضور نداشتی.247
یوسف (12)
102
به آیات 15-18 یوسف(همین سوره) توجّه فرمایید.
وَ ما أَكْثَرُ النَّاسِ وَ لَوْ حَرَصْتَ بِمُؤْمِنِينَ ﴿۱۰۳﴾
و[لی] بیشتر مردم هرچند تو اصرار داشته باشی، ایمان نمیآورند(1).247
یوسف (12)
103
ابتدا به آیه 56 قصص(28) و بعد به آیه 50 همان سوره توجّه فرمایید.
وَ ما تَسْئَلُهُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ هُوَ إِلاَّ ذِكْرٌ لِلْعالَمِينَ ﴿۱۰۴﴾
و تو هیچ پاداشی بر این [پیام] از آنان نمیخواهی؛ قرآن جز یادآوری برای جهانیان نیست.248
یوسف (12)
104
وَ كَأَيِّنْ مِنْ آيَةٍ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ يَمُرُّونَ عَلَيْها وَ هُمْ عَنْها مُعْرِضُونَ ﴿۱۰۵﴾
و چه بسیار نشانهها[یی از الوهیت خدا] در آسمانها و زمین هست که به حال اعراض از کنارش میگذرند(1).248
یوسف (12)
105
مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیه 46 یس(36) آمده است؛ به آیه 101 یونس(10) هم توجّه فرمایید.
وَ ما يُؤْمِنُ أَكْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلاَّ وَ هُمْ مُشْرِكُونَ ﴿۱۰۶﴾
و بیشتر آنان هم ایمان نمیآورند، مگر اینکه [هنوز] در بندهای شرک [و تکیه بر ستمگران قدرتمند] اسیرند(1).248
یوسف (12)
106
مصداق آنان را در آیه 77 نساء(4) فریق منهم یخشون الناس کخشیة اللّه او اشد خشیة ملاحظه فرمایید.
أَ فَأَمِنُوا أَنْ تَأْتِيَهُمْ غاشِيَةٌ مِنْ عَذابِ اللَّهِ أَوْ تَأْتِيَهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً وَ هُمْ لا يَشْعُرُونَ ﴿۱۰۷﴾
آیا ایمن شدند از اینکه مجازاتی فراگیر از جانب خدا دامنگیرشان شود، یا رستاخیز در حال غفلتشان ناگهان بر آنان فرا رسد.248
یوسف (12)
107
قُلْ هذِهِ سَبِيلِي أَدْعُوا إِلَى اللَّهِ عَلى بَصِيرَةٍ أَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنِي وَ سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿۱۰۸﴾
بگو: این راه من است که من با بصیرت به سوی خدا فرا میخوانم؛ و پیروان من نیز [چنین میکنند]؛ و خدای را تقدیس میکنم و در جرگه شرکورزان نیستم.248
یوسف (12)
108
وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ إِلاَّ رِجالاً نُوحِي إِلَيْهِمْ مِنْ أَهْلِ الْقُرى أَ فَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَدارُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا أَ فَلا تَعْقِلُونَ ﴿۱۰۹﴾
قبل از تو هم [هیچ پیامبری] نفرستادیم جز مردانی از اهل شهرها که به آنان وحی میکردیم [و هیچ کدام فرشته نبودند(1)]؛ مگر جهانگردی نکردهاند تا ببینند سرانجام پیشینیانشان چگونه بود؟ و سرای آخرت برای پرواپیشگان بهتر است؛ آیا خردورزی نمیکنید؟248
یوسف (12)
109
پاسخ به گفتار منکران است که در آیات 24 مؤمنون(23) و 7 فرقان(25) آمده است.