وَ ما ذا عَلَيْهِمْ لَوْ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ أَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقَهُمُ اللَّهُ وَ كانَ اللَّهُ بِهِمْ عَلِيماً ﴿۳۹﴾
چه زیانی به آنان می‌رسید اگر به خدا و روز واپسین باور می‌داشتند و از آنچه خدا روزیشان کرده، انفاق می‌کردند؟ و خدا به احوالشان داناست(1).85
نساء (4)
39
این آیه یکی از موارد آیاتی است که به وضوح اختیار انسان را در انتخاب راه و چگونه بودن خویش می‌رساند.
إِنَّ اللَّهَ لا يَظْلِمُ مِثْقالَ ذَرَّةٍ وَ إِنْ تَكُ حَسَنَةً يُضاعِفْها وَ يُؤْتِ مِنْ لَدُنْهُ أَجْراً عَظِيماً ﴿۴۰﴾
به راستی خدا همسنگ ذرّه‌ای ستم نمی‌کند؛ و اگر [در کارنامه کسی] حسنه‌ای باشد، چندبرابرش می‌کند(1) و از جانب خود پاداشی بزرگ خواهد داد.85
نساء (4)
40
به آیه 261 بقره(2) و نیمه اوّل آیه 160 انعام(6) توجّه فرمایید.
فَكَيْفَ إِذا جِئْنا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَ جِئْنا بِكَ عَلى هؤُلاءِ شَهِيداً ﴿۴۱﴾
آنگاه که از هر امّتی گواهی آوریم و تو را [در مورد ابلاغ پیامهای ما(1)] بر این مردم گواه آوریم، [حال و روز این ناباوران] چگونه است؟85
نساء (4)
41
با آیه 117 مائده(5) از نظر نحوه گواهی دادن پیامبران مقایسه فرمایید.
يَوْمَئِذٍ يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ عَصَوُا الرَّسُولَ لَوْ تُسَوَّى بِهِمُ الْأَرْضُ وَ لا يَكْتُمُونَ اللَّهَ حَدِيثاً ﴿۴۲﴾
در آن روز انکارورزانی که با رسول به نافرمانی برخاستند، آرزو می‌کنند کاش با خاک یکسان شوند(1)؛ و هیچ سخنی را از خدا کتمان نتوانند کرد.85
نساء (4)
42
همین معنی به صورت روشن‌تر در آیه 40 نبأ(78) آمده است.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُكارى حَتَّى تَعْلَمُوا ما تَقُولُونَ وَ لا جُنُباً إِلاَّ عابِرِي سَبِيلٍ حَتَّى تَغْتَسِلُوا وَ إِنْ كُنْتُمْ مَرْضى أَوْ عَلى سَفَرٍ أَوْ جاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغائِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيداً طَيِّباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَ أَيْدِيكُمْ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَفُوًّا غَفُوراً ﴿۴۳﴾
ای ایمان‌آوردگان، در حال مستی(1) به نماز نایستید، تا زمانی که بدانید چه می‌گویید و نه هم در حال جنابت، تا وقتی غسل کنید، مگر اینکه مسافر باشید؛ و اگر بیمار یا در سفر بودید، یا یکی از شما از آبریزگاه(2) آمد و یا با زنان آمیزش داشتید و به آب دسترسی نداشتید، بر خاک پاکی تیمم کنید و به چهره‌ها و دست‌هاتان بکشید، که خدا گذشت‌‌کننده و آمرزگار است.85
نساء (4)
43
سکاری: جمع سَکران: مست.
غائط: به معنی زمین پست یا گودال است، چون در آن دوران دستشویی و مستراح به صورت امروز در محل محفوظ دوربسته وجود نداشت از زمین‌‌های گود استفاده می‌کردند.
أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيباً مِنَ الْكِتابِ يَشْتَرُونَ الضَّلالَةَ وَ يُرِيدُونَ أَنْ تَضِلُّوا السَّبِيلَ ﴿۴۴﴾
آیا توجّه نکرده‌ای به کسانی که اطلاع محدودی از کتاب [آسمانی] یافته‌اند(1) [امّا] گمراهی را خریدار شدند و می‌خواهند شما هم راه را گم کنید؟85
نساء (4)
44
به زیرنویس آیه 23 آل‌عمران(3) توجّه فرمایید.
وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِأَعْدائِكُمْ وَ كَفى بِاللَّهِ وَلِيًّا وَ كَفى بِاللَّهِ نَصِيراً ﴿۴۵﴾
خدا دشمنان شما را بهتر می‌شناسد؛ و خدا به عنوان کارساز و یاور کافی است.86
نساء (4)
45
مِنَ الَّذِينَ هادُوا يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَنْ مَواضِعِهِ وَ يَقُولُونَ سَمِعْنا وَ عَصَيْنا وَ اسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ وَ راعِنا لَيًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَ طَعْناً فِي الدِّينِ وَ لَوْ أَنَّهُمْ قالُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا وَ اسْمَعْ وَ انْظُرْنا لَكانَ خَيْراً لَهُمْ وَ أَقْوَمَ وَ لكِنْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَلا يُؤْمِنُونَ إِلاَّ قَلِيلاً ﴿۴۶﴾
پاره‌ای از یهودیان، کلمات [کتاب خدا] را از مفهوم اصلی‌اش تحریف می‌کنند و می‌گویند: «شنیدیم و نافرمانی کردیم! بشنو که ناشنوا باشی» و با زبان بازی و برای طعن در دین «راعنا» [را به گونه زشتی بیان می‌کردند(1)]؛ و اگر می‌گفتند: شنیدیم و اطاعت کردیم، [تو نیز] سخنان ما را بشنو و ناظر [احوال] ما باش، برای آنان بهتر و متین‌تر بود، ولی خدا آنان را به خاطر انکارشان نفرین کرده است و جز عدّه کمی ایمان نمی‌آورند.86
نساء (4)
46
«راعنا» در صورتی که با تشدید «نون» بیان شود، معنی «تحمیق کن» می‌دهد و بدون تشدید، معنی ما را رعایت کن تفسیر نمونه؛ به ترجمه و توضیح آیه 104 بقره(2) نیز مراجعه فرمایید.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ آمِنُوا بِما نَزَّلْنا مُصَدِّقاً لِما مَعَكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهاً فَنَرُدَّها عَلى أَدْبارِها أَوْ نَلْعَنَهُمْ كَما لَعَنَّا أَصْحابَ السَّبْتِ وَ كانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولاً ﴿۴۷﴾
ای اهل‌کتاب، به قرآنی که نازل کرده‌ایم و کتاب شما را تصدیق می‌کند، باور آورید، قبل از آنکه [بینایی و شنوایی] چهره‌هایی را محو کنیم و آنها را به قهقرا بازگردانیم [تا در تشخیص راه، سرگشته بمانند(1)]، یا همچون افراد [داستان] شنبه(2) نفرینشان کنیم(3)، و فرمان خدا انجام یافتنی است.86
نساء (4)
47
برای روشن‌تر شدن مفهوم آیه و توجیه افزوده، به آیه 110 انعام(6) توجّه فرمایید؛ ضمناً این آیه را با آیات 7 و 15 بقره(2) مقایسه فرمایید.
به ترجمه و توضیح آیه 65 بقره(2) و 163 اعراف(7) مراجعه فرمایید.
نتیجه لعن خدا را در مورد آنان در آیات 65 بقره(2) و 166 اعراف(7) ملاحظه فرمایید.
إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ وَ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرى إِثْماً عَظِيماً ﴿۴۸﴾
خدا این [گناه را] که برایش [در قدرت] شریک قائل شوند نمی‌بخشد، و[لی] غیر از آن را برای هر که بخواهد [و شایسته بداند] می‌بخشد؛ و هر که برای خدا شریک قائل شود، گناهی عظیم بربافته است(1).86
نساء (4)
48
به مفهوم عقوبت شرک، در آیه 116 نساء(همین سوره) و زیرنویس مربوطه توجه فرمایید.