يا أَهْلَ الْكِتابِ لا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ وَ لا تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلاَّ الْحَقَّ إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَ كَلِمَتُهُ أَلْقاها إِلى مَرْيَمَ وَ رُوحٌ مِنْهُ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ وَ لا تَقُولُوا ثَلاثَةٌ انْتَهُوا خَيْراً لَكُمْ إِنَّمَا اللَّهُ إِلهٌ واحِدٌ سُبْحانَهُ أَنْ يَكُونَ لَهُ وَلَدٌ لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ كَفى بِاللَّهِ وَكِيلاً ﴿۱۷۱﴾
ای اهل‌کتاب، در دینِ خویش گزافه نگویید(1) و درباره خدا جز حق نگویید؛ عیسی مسیح فرزند مریم، فقط رسول و مخلوق(2) خداست که به مریم القا کرد و رحمتی است از جانب خدا، پس به خدا و رسولانش ایمان آورید؛ و به سه گانگی [خدا] قائل نشوید(3)؛ [از این گفتار] بازایستید به سود شما است؛ خدا معبودی است یگانه؛ منزّه است از اینکه فرزندی داشته باشد، هر چه در آسمانها و زمین است متعلّق به اوست؛ و خدا به عنوان کارگزار کافی است.105
نساء (4)
171
به بخش ابتدایی آیات 17 و 72 مائده(5) و نیز آیات 30 و 31 توبه(9) توجّه فرمایید.
«کلمه» در قرآن به معنی مخلوق نیز به کار رفته است؛ به آیات 109 کهف(18) و 27 لقمان(31) توجّه فرمایید؛ در این دو آیه به صورت «کلمات» (جمع کلمه) به معنی مخلوقات آمده است.
سه‌گانه پدر خدا، پسر (عیسی) و روح القدس؛ موضوع تثلیث در آیات 73 مائده(5) و 30 توبه(9) هم مطرح شده است و برائت عیسی مسیح(ع) از این باور شرک‌آلود، در آیات 116 و 117 مائده(5) بیان گردیده است.
لَنْ يَسْتَنْكِفَ الْمَسِيحُ أَنْ يَكُونَ عَبْداً لِلَّهِ وَ لاَ الْمَلائِكَةُ الْمُقَرَّبُونَ وَ مَنْ يَسْتَنْكِفْ عَنْ عِبادَتِهِ وَ يَسْتَكْبِرْ فَسَيَحْشُرُهُمْ إِلَيْهِ جَمِيعاً ﴿۱۷۲﴾
هرگز مسیح و فرشتگان مقرّب(1) از بندگی خدا استنکاف ندارند؛ و آنان که از بندگی او استنکاف و تکبّر ورزند، [خدا] همه آنان را [روز رستاخیز] به پیشگاه خود احضار(2) خواهد کرد؛105
نساء (4)
172
ذکر فرشتگان در اینجا به منظور ردّ عقاید کفّار مکه نیز هست؛ زیرا آنان فرشتگان را دختران خدا و جزئی از خدا می‌دانستند به آیات 15 و 16 زخرف(43) ، 57 نحل(16) ، 39 طور(52) و 21 نجم(53) توجّه فرمایید.
برای توجیه ترجمه «حشر» به بخش آخر آیه 61 قصص(28) مراجعه فرمایید.
فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَيُوَفِّيهِمْ أُجُورَهُمْ وَ يَزِيدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَ أَمَّا الَّذِينَ اسْتَنْكَفُوا وَ اسْتَكْبَرُوا فَيُعَذِّبُهُمْ عَذاباً أَلِيماً وَ لا يَجِدُونَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِيًّا وَ لا نَصِيراً ﴿۱۷۳﴾
و پاداش مؤمنانِ نیک‌رفتار را به طور کامل خواهد داد و از افزون‌بخشی خود بر [پاداش] آنان می‌افزاید؛ و کسانی را که [از بندگی خدا] استنکاف و تکبّر ورزیده‌اند، به مجازاتی دردناک دچار خواهد کرد، و آنان در برابر خدا برای خود کارساز و یاوری نخواهند یافت.105
نساء (4)
173
يا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَكُمْ بُرْهانٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكُمْ نُوراً مُبِيناً ﴿۱۷۴﴾
ای مردم، برهان آشکاری از جانب صاحب‌اختیارتان برای شما رسید و نوری آشکار به سوی شما نازل کرده‌ایم(1).105
نساء (4)
174
منظور از نور آشکار، قرآن است؛ به بخش پایانی آیات 52 شوری(42) و 157 اعراف(7) توجّه فرمایید.
فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ اعْتَصَمُوا بِهِ فَسَيُدْخِلُهُمْ فِي رَحْمَةٍ مِنْهُ وَ فَضْلٍ وَ يَهْدِيهِمْ إِلَيْهِ صِراطاً مُسْتَقِيماً ﴿۱۷۵﴾
امّا کسانی که به خدا ایمان آوردند و به [کتاب] او چنگ زدند، در رحمت و افزون‌بخشی خویش واردشان خواهد ساخت و آنان را به راهی راست(1) به سوی خویش هدایت خواهد کرد.105
نساء (4)
175
برای شناخت بهتر راه راست به زیرنویس آیه 153 انعام(6) مراجعه فرمایید.
يَسْتَفْتُونَكَ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِي الْكَلالَةِ إِنِ امْرُؤٌ هَلَكَ لَيْسَ لَهُ وَلَدٌ وَ لَهُ أُخْتٌ فَلَها نِصْفُ ما تَرَكَ وَ هُوَ يَرِثُها إِنْ لَمْ يَكُنْ لَها وَلَدٌ فَإِنْ كانَتَا اثْنَتَيْنِ فَلَهُمَا الثُّلُثانِ مِمَّا تَرَكَ وَ إِنْ كانُوا إِخْوَةً رِجالاً وَ نِساءً فَلِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ أَنْ تَضِلُّوا وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿۱۷۶﴾
در مورد [میراثِ] «کلاله»(1) از تو نظر می‌خواهند؛ بگو: خدا نظر می‌دهد: اگر مردی فوت کند که فرزند [و پدر و مادر] نداشته و[لی] خواهری داشته باشد، نیمی از دارایی [برادر] متعلّق به اوست، و [به همین ترتیب] برادر از [دارایی] خواهری که فرزند ندارد ارث می‌برد؛ هر گاه [وارثان میّت] دو خواهر باشند، دوثلث میراث را می‌برند؛ و اگر [وارثان(2)] چند برادر و خواهر باشند، بهره هر برادر دوبرابر خواهر است [برای تمامی میراث]؛ خدا برای شما به روشنی بیان می‌کند تا به اشتباه نیفتید؛ و خدا به هر چیزی داناست.106
نساء (4)
176
منظور از «کلاله» وارثان طبقه دوّم برادر و خواهر متوفی می‌باشد؛ این گروه در نبودن وارثان طبقه اوّل (والدین و فرزندان) ارث می‌برند. «کلاله» در آیه 12 نساء(همین سوره) برادر و خواهر ناتنی است و کمتر ارث می‌برند، در اینجا منظور برادر و خواهر تنی است و بیشتر ارث می‌برند.
در اینجا به جای کلمه «وارثان» واژه «اخوه» به معنی «برادران» آمده و ترجمه تحت‌اللفظ آن این است: «اگر برادران، چند مرد و زن باشند». این نحوه بیان بنا به قاعده «تغلیب» در زبان عربی است که در موارد اشاره به چند مرد و زن، معمولاً با لفظ مذکر ذکر می‌کنند.