إِنَّما قَوْلُنا لِشَيْءٍ إِذا أَرَدْناهُ أَنْ نَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ ﴿۴۰﴾
وقتی چیزی را اراده کنیم، گفتار ما فقط این است که بگوییم باش، و می‌شود.271
نحل (16)
40
وَ الَّذِينَ هاجَرُوا فِي اللَّهِ مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ لَأَجْرُ الْآخِرَةِ أَكْبَرُ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ ﴿۴۱﴾
کسانی که در [راه] خدا - پس از آنکه مورد ستم قرار گرفتند - هجرت کردند(1)، در دنیا جایگاهی نیکو نصیبشان خواهیم کرد(2)؛ و اگر توجّه داشته باشند، پاداش آخرت بزرگتر است؛271
نحل (16)
41
بعضی از مفسّران گفته‌اند: بنابر زمان نزول سوره و قراین تاریخی، موضوع هجرت در این آیه، اشاره به هجرت عدّه‌ای از مسلمانان به حبشه است که بنا به توصیه پیامبرص انجام گرفت و علیرغم همه دسیسه‌های قریش، مهاجرین مورد پذیرش و محبّت نجاشی پادشاه حبشه قرار گرفتند.
مفهوم آیه به بیان دیگر و روشن‌تر در آیه 100 نساء(4) آمده است.
الَّذِينَ صَبَرُوا وَ عَلى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ﴿۴۲﴾
همانان که شکیبایی ورزیدند و تنها بر صاحب‌اختیارشان توکل می‌کنند(1).271
نحل (16)
42
معنای توکل انجام وظیفه خدایی و سپردن نتیجه آن به خداست، بدون هیچ نگرانی و اضطراب از آینده؛ به آیه 122 آل‌عمران(3) که همین معنی را می‌رساند، توجه فرمایید.
وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ إِلاَّ رِجالاً نُوحِي إِلَيْهِمْ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ ﴿۴۳﴾
قبل از تو هم [هیچ پیامبری] نفرستادیم مگر مردانی را که به آنان وحی می‌کردیم [و هیچ کدام فرشته نبودند(1)]؛ اگر نمی‌دانید از علمای اهل‌کتاب(2) بپرسید؛272
نحل (16)
43
پاسخ به گفتار منکران است که در آیات 94 اسراء(17) ، 24 مؤمنون(23) ، 7 و 21 فرقان(25) و 24 قمر(54) آمده است.
به زیرنویس دوّم آیه 7 انبیاء(21) مراجعه فرمایید.
بِالْبَيِّناتِ وَ الزُّبُرِ وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ ﴿۴۴﴾
[آن پیامبران را] با نشانه‌های روشن و کتابهای پندآموز [فرستادیم]؛ بر تو هم قرآن را نازل کردیم تا شریعتی را که برای مردم نازل شده است، به روشنی بر آنان بیان کنی؛ بسا که بیندیشند.272
نحل (16)
44
أَ فَأَمِنَ الَّذِينَ مَكَرُوا السَّيِّئاتِ أَنْ يَخْسِفَ اللَّهُ بِهِمُ الْأَرْضَ أَوْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذابُ مِنْ حَيْثُ لا يَشْعُرُونَ ﴿۴۵﴾
آیا کسانی که به دسیسه‌های زشتی پرداختند، [از این بلا] ایمنند که خدا آنان را به زمین فرو بَرَد(1)، یا از جایی که فکر نمی‌کنند، مجازات دامنگیرشان شود(2)؟272
نحل (16)
45
مفهوم این آیه به بیان دیگر در آیه 99 اعراف(7) آمده است. ضمناً مصداق مفاد آیه، قارون است، به آیات 76-81 قصص(28) توجّه فرمایید.
به آیه 182 اعراف(7) توجّه فرمایید.
أَوْ يَأْخُذَهُمْ فِي تَقَلُّبِهِمْ فَما هُمْ بِمُعْجِزِينَ ﴿۴۶﴾
یا در حین آمد و رفت گرفتارشان کند، و [خدای را] به تنگ نخواهند آورد(1)؛272
نحل (16)
46
برای توجیه افزوده، به آیه 2 توبه(9) توجّه فرمایید.
أَوْ يَأْخُذَهُمْ عَلى تَخَوُّفٍ فَإِنَّ رَبَّكُمْ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ ﴿۴۷﴾
یا آنان را در حال ترس [از کاهش نعمتها] گرفتارشان سازد؛ البته صاحب‌اختیارتان رئوف و مهربان است.272
نحل (16)
47
أَ وَ لَمْ يَرَوْا إِلى ما خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَيْءٍ يَتَفَيَّؤُا ظِلالُهُ عَنِ الْيَمِينِ وَ الشَّمائِلِ سُجَّداً لِلَّهِ وَ هُمْ داخِرُونَ ﴿۴۸﴾
آیا به آفریده‌های خدا توجّه ندارند که سایه‌های آن [با گردش] از راست و چپ در حال خاکساری در مقابل [قوانین موضوعه] خدا فروتنی می‌کنند؟272
نحل (16)
48
وَ لِلَّهِ يَسْجُدُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ مِنْ دابَّةٍ وَ الْمَلائِكَةُ وَ هُمْ لا يَسْتَكْبِرُونَ ﴿۴۹﴾
موجودات زنده آسمانها و زمین و فرشتگان [خواه و ناخواه(1)] در قبال خدا فروتنند و گردنکشی نمی‌کنند.272
نحل (16)
49
برای توجیه افزوده، با آیه 15 رعد(13) مقایسه فرمایید.