ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هاجَرُوا مِنْ بَعْدِ ما فُتِنُوا ثُمَّ جاهَدُوا وَ صَبَرُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِها لَغَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۱۱۰﴾
امّا صاحب‌اختیار تو نسبت به کسانی که پس از زجر کشیدن [در راه عقیده، از وطن] هجرت کردند و به مبارزه برخاستند و پایداری کردند، یقیناً پس از آن [آزمایشات] آمرزنده و مهربان است.279
نحل (16)
110
يَوْمَ تَأْتِي كُلُّ نَفْسٍ تُجادِلُ عَنْ نَفْسِها وَ تُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ وَ هُمْ لا يُظْلَمُونَ ﴿۱۱۱﴾
[به یاد آر] روزی را که هر کس می‌آید، در حالی که [بی‌نتیجه] از خود دفاع می‌کند و نتیجه اعمال هر کس به تمامی داده خواهد شد، بی‌آنکه [ذرّه‌ای] مورد ظلم قرار گیرند.280
نحل (16)
111
وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً قَرْيَةً كانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً يَأْتِيها رِزْقُها رَغَداً مِنْ كُلِّ مَكانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذاقَهَا اللَّهُ لِباسَ الْجُوعِ وَ الْخَوْفِ بِما كانُوا يَصْنَعُونَ ﴿۱۱۲﴾
خدا [برای ناسپاسان] شهری را به مثل آورده است که امن و آرام بود و روزی‌اش فراوان و گوارا از هر طرف می‌رسید، ولی آنان [به جای شکر، با سرمستی و غرور] نعمتهای الهی را ناسپاسی کردند، خدا هم به کیفر رفتارشان بلای فراگیر گرسنگی و ترس [از ناامنی] را دامنگیرشان کرد(1).280
نحل (16)
112
به آیه 53 انفال(8) توجّه فرمایید؛ توصیفی که از این شهر شده، با توصیفهایی که در چند آیه قرآن از شهر مکه شده، هماهنگ است؛ به نیمه دوّم آیه 57 قصص(28)، نیمه اوّل آیه 126 بقره(2) ، نیمه دوّم آیه 37 ابراهیم(14) و آیه 4 قریش(106) توجّه فرمایید. بعضی از تفاسیر روایتی نقل کرده‌اند که وقتی اهل مکه در کفر و عناد اصرار و لجاج می‌ورزیدند، رسول اکرم(ص) در حقشان دعا کرد که خدایا سالهای زمان یوسف را بر این قوم قرار بده، و پس از این دعا، در یک دوره علاوه بر گرسنگی، گرفتار ترس از قشون مدینه هم بودند؛ واللّه اعلم.
وَ لَقَدْ جاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْهُمْ فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمُ الْعَذابُ وَ هُمْ ظالِمُونَ ﴿۱۱۳﴾
رسولی از خود آنان به سراغشان آمد، امّا او را دروغ‌پرداز شمردند، از این رو مجازات آنان را فرا گرفت، در حالی که ستمکار بودند.280
نحل (16)
113
فَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلالاً طَيِّباً وَ اشْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ ﴿۱۱۴﴾
از آنچه خدا روزی شما کرده است، حلال و پاکیزه بخورید و اگر او را بندگی می‌کنید، نعمتش را سپاس دارید(1).280
نحل (16)
114
به آیه 7 ابراهیم(14) توجّه فرمایید.
إِنَّما حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَ ما أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۱۱۵﴾
[خدا] تنها مردار، خون(1)، گوشت خوک و آنچه [به هنگام ذبح] نام غیر خدا بر آن برده شده(2) [و برای سلامت و خوشامد طاغوتها قربانی شده باشد]، بر شما حرام کرده است؛ و هر که با بی‌میلی و بدون تجاوز [از حدّ سدّ جوع] ناگزیر [از خوردن] گردد، خدا آمرزگاری است مهربان.280
نحل (16)
115
به زیرنویس اوّل آیه 173 بقره(2) در مورد خون مراجعه فرمایید.
به زیرنویس سوم آیه 4 مائده(5) توجّه فرمایید.
وَ لا تَقُولُوا لِما تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هذا حَلالٌ وَ هذا حَرامٌ لِتَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لا يُفْلِحُونَ ﴿۱۱۶﴾
به استناد دروغی که خود بر زبان می‌رانید، مگویید که این حلال است و آن حرام که دروغ به خدا نسبت دهید(1)؛ زیرا کسانی که دروغ به خدا نسبت می‌دهند، رستگار نخواهند شد.280
نحل (16)
116
به نیمه اوّل آیه 148 انعام(6) توجّه فرمایید.
مَتاعٌ قَلِيلٌ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ ﴿۱۱۷﴾
برخورداری ناچیزی [در دنیا] و مجازاتی دردناک [در آخرت] دارند.280
نحل (16)
117
وَ عَلَى الَّذِينَ هادُوا حَرَّمْنا ما قَصَصْنا عَلَيْكَ مِنْ قَبْلُ وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ﴿۱۱۸﴾
بر یهودیان نعمتها[ی دیگری را] که قبلاً برای تو شرح داده‌ایم، تحریم کردیم(1)؛ و ما بر آنان ستمی نکردیم، بلکه خود در حق خویش ستم می‌کردند.280
نحل (16)
118
به آیات 146 انعام(6) و 160 نساء(4) توجّه فرمایید.
ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ عَمِلُوا السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ أَصْلَحُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِها لَغَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۱۱۹﴾
باز هم صاحب‌اختیار تو نسبت به کسانی که از سر جهالت مرتکب عمل زشتی شدند، آنگاه پس از آن توبه نموده و [رفتار خود را] اصلاح نمایند، یقیناً پس از آن [توبه،] آمرزنده و مهربان است.281
نحل (16)
119