وَ أَمَّا إِذا مَا ابْتَلاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهانَنِ ﴿۱۶﴾
و امّا چون باز او را می‌آزماید و روزی را بر او سخت می‌گیرد، [به جای صبر و تلاش(1)] می‌گوید: صاحب‌اختیارم مرا خوار گردانید(2).593
فجر (89)
16
به آیه 155 بقره(2) توجّه فرمایید.
به آیات 9 هود(11) و 51 فصلت(41) توجّه فرمایید.
كَلاَّ بَلْ لا تُكْرِمُونَ الْيَتِيمَ ﴿۱۷﴾
هرگز، بلکه [مشکل این است که] یتیم را گرامی نمی‌دارید،593
فجر (89)
17
وَ لا تَحَاضُّونَ عَلى طَعامِ الْمِسْكِينِ ﴿۱۸﴾
و [یکدیگر را] بر غذا دادن بینوا ترغیب نمی‌کنید،593
فجر (89)
18
وَ تَأْكُلُونَ التُّراثَ أَكْلاً لَمًّا ﴿۱۹﴾
و میراث [ضعیفان] را به تمامی می‌خورید؛593
فجر (89)
19
وَ تُحِبُّونَ الْمالَ حُبًّا جَمًّا ﴿۲۰﴾
و مال [و ثروت] را بسیار دوست می‌دارید.593
فجر (89)
20
كَلاَّ إِذا دُكَّتِ الْأَرْضُ دَكًّا دَكًّا ﴿۲۱﴾
هان؛ آنگاه که زمین به سختی و شدّت در هم کوفته شود،593
فجر (89)
21
وَ جاءَ رَبُّكَ وَ الْمَلَكُ صَفًّا صَفًّا ﴿۲۲﴾
و [فرمان(1)] صاحب‌اختیارت فرا رسد و فرشتگان صف‌زده حضور یابند؛593
فجر (89)
22
برای توجیه افزوده، به نیمه دوّم آیه 19 انفطار(82) و الامر یومئذ للّه و نیز آیه 33 نحل(16) توجّه فرمایید.
وَ جِيءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ يَوْمَئِذٍ يَتَذَكَّرُ الْإِنْسانُ وَ أَنَّى لَهُ الذِّكْرى ﴿۲۳﴾
در آن روز، دوزخ [برابر بزهکاران] آورده شود(1)، در چنین روزی انسان به خود آید(2)، امّا چه سود؟!593
فجر (89)
23
در مورد بهشتیان نیز همین معنی در آیه 90 شعراء(26) آمده است. ضمناً بنا بر قاعده، فعل ماضی در آغاز کلام آیات 21 و 22، معنی مضارع می‌دهد، مانند آیه 43 اعراف(7) و 24 حج(22).
به آیه 27 فرقان(25) توجّه فرمایید.
يَقُولُ يا لَيْتَنِي قَدَّمْتُ لِحَياتِي ﴿۲۴﴾
[با حسرت] گوید: کاش برای حیات [ابدی ا] م(1) پیش اندیشی کرده بودم؛594
فجر (89)
24
به آیات 64 عنکبوت(29) و 7 روم(30) توجّه فرمایید.
فَيَوْمَئِذٍ لا يُعَذِّبُ عَذابَهُ أَحَدٌ ﴿۲۵﴾
در آنروز کسی [جز خودش] موجب مجازات و دربند شدن او نشود(1).594
فجر (89)
25
به آیه 44 یونس(10) « إِنَّ اللَّهَ لا یَظلِمُ النَّاسَ شَیئاً وَ لکِنَّ النَّاسَ أَنفُسَهُم یَظلِمُونَ » که مضمون آن در 8 آیه دیگر نیز تکرار شده است توجّه فرمایید، همچنین آیه 39 اعراف(7) « فَذُوقُوا العَذابَ بِما کُنتُم تَکسِبُون» و نیز آیه 52 یونس(10) «هَل تُجزَونَ إِلاَّ بِما کُنتُم تَکسِبُون».