وَ قالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إِنَّ رَبَّنا لَغَفُورٌ شَكُورٌ ﴿۳۴﴾
و [به زبان حال] می‌گویند: سپاس(1) خدای را که اندوه را از مابزدود؛ به راستی صاحب‌اختیارمان آمرزگاری است حقگزار؛
سوره فاطر (35) آیه 34
صفحه
438
سوره
فاطر (35)
آیه
34
1
حمد در زبان عرب به معنای سپاس و ستایش - هر دو - آمده است؛ سپاس در برابر نعمت و ستایش در برابر کمالات ذاتی او. هر گاه پس از حمد ذکر نعمت حق رفته باشد - مثل همین آیه - باید آن را به معنای «سپاس» دانست و اگر پس از حمد اوصاف خداوندی آمده باشد معنای ستایش مناسب‌تر است مثل آیه 1 فاطر(همین سوره) ؛ ولی در مواردی از آیات سیاق کلام بر هر دو معنی دلالت می‌کند مثل سوره فاتحه الکتاب که هر دو معنی توأمان مناسب است.
الَّذِي أَحَلَّنا دارَ الْمُقامَةِ مِنْ فَضْلِهِ لا يَمَسُّنا فِيها نَصَبٌ وَ لا يَمَسُّنا فِيها لُغُوبٌ ﴿۳۵﴾
همان خدایی که از افزون‌بخشی خود ما را در این سرای جاوید جای داد، که در آنجا رنج و خستگی به ما نخواهد رسید.
سوره فاطر (35) آیه 35
صفحه
438
سوره
فاطر (35)
آیه
35
وَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَهُمْ نارُ جَهَنَّمَ لا يُقْضى عَلَيْهِمْ فَيَمُوتُوا وَ لا يُخَفَّفُ عَنْهُمْ مِنْ عَذابِها كَذلِكَ نَجْزِي كُلَّ كَفُورٍ ﴿۳۶﴾
انکارورزان آتش دوزخ را [در انتظار] خواهند داشت؛ نه حکم [مرگ] بر آنان جاری می‌شود تا بمیرند و نه مجازاتِ دوزخ بر آنان سبک می‌شود؛ هر ناسپاسی را این گونه جزا می‌دهیم.
سوره فاطر (35) آیه 36
صفحه
438
سوره
فاطر (35)
آیه
36
وَ هُمْ يَصْطَرِخُونَ فِيها رَبَّنا أَخْرِجْنا نَعْمَلْ صالِحاً غَيْرَ الَّذِي كُنَّا نَعْمَلُ أَ وَ لَمْ نُعَمِّرْكُمْ ما يَتَذَكَّرُ فِيهِ مَنْ تَذَكَّرَ وَ جاءَكُمُ النَّذِيرُ فَذُوقُوا فَما لِلظَّالِمِينَ مِنْ نَصِيرٍ ﴿۳۷﴾
آنان در آنجا فریاد می‌زنند: صاحب‌اختیارا، ما را بیرون آر تا عمل شایسته‌ای جز آنچه داشتیم داشته باشیم؛ [جواب می‌شنوند:] مگر عمر طولانی به شما ندادیم تا هر که پندپذیر است، در آن [مدّت] پند پذیرد و هشداردهنده هم به سراغ شما آمد؟ اکنون [مجازات را] بچشید که ستمگران یاوری ندارند.
سوره فاطر (35) آیه 37
صفحه
438
سوره
فاطر (35)
آیه
37
إِنَّ اللَّهَ عالِمُ غَيْبِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ ﴿۳۸﴾
خدا به اسرار آسمانها و زمین و راز دلها داناست(1).
سوره فاطر (35) آیه 38
صفحه
438
سوره
فاطر (35)
آیه
38
1
به آیه 19 غافر(40) توجّه فرمایید.
هُوَ الَّذِي جَعَلَكُمْ خَلائِفَ فِي الْأَرْضِ فَمَنْ كَفَرَ فَعَلَيْهِ كُفْرُهُ وَ لا يَزِيدُ الْكافِرِينَ كُفْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ إِلاَّ مَقْتاً وَ لا يَزِيدُ الْكافِرِينَ كُفْرُهُمْ إِلاَّ خَساراً ﴿۳۹﴾
اوست که شما را در زمین جانشین [پیشینیان] کرد؛ پس هر که انکار ورزد، زیان انکارش بر خود اوست(1)؛ و این انکارِ آنان نزد صاحب‌اختیارشان جز خشم نسبت به آنان نمی‌افزاید، و بر آنان جز زیان به بار نمی‌آورد.
سوره فاطر (35) آیه 39
صفحه
439
سوره
فاطر (35)
آیه
39
1
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 14 یونس(10) آمده است.
قُلْ أَ رَأَيْتُمْ شُرَكاءَكُمُ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَرُونِي ما ذا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْكٌ فِي السَّماواتِ أَمْ آتَيْناهُمْ كِتاباً فَهُمْ عَلى بَيِّنَةٍ مِنْهُ بَلْ إِنْ يَعِدُ الظَّالِمُونَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً إِلاَّ غُرُوراً ﴿۴۰﴾
بگو: آیا توجّه کرده‌اید به معبودهای خود که به جای خدا [به نیایش] می‌خوانید؟ به من نشان دهید که چه چیز از زمین را آفریده‌اند، مگر در [آفرینش] آسمانها شرکتی داشته‌اند(1)؟ یا کتابی در اختیارشان گذاشته‌ایم که به استناد آن، نشانه روشنی [بر حقّانیت خود] دارند؟ [نه،] بلکه ستمگران جز فریب به یکدیگر وعده نمی‌دهند.
سوره فاطر (35) آیه 40
صفحه
439
سوره
فاطر (35)
آیه
40
1
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیات 17 نحل(16) و 73 حج(22) و 11 لقمان(31) نیز آمده است.
إِنَّ اللَّهَ يُمْسِكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَكَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ كانَ حَلِيماً غَفُوراً ﴿۴۱﴾
محقّقاً خدا آسمانها و زمین را نگاه می‌دارد تا [از نظام خود] منحرف نشوند(1)؛ و اگر انحراف یابند، جز او هیچ کس قادر به حفظ آنها نیست؛ به راستی خدا بردباری است آمرزگار.
سوره فاطر (35) آیه 41
صفحه
439
سوره
فاطر (35)
آیه
41
1
به بخش اوّل آیه 2 رعد(13) توجّه فرمایید.
وَ أَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمانِهِمْ لَئِنْ جاءَهُمْ نَذِيرٌ لَيَكُونُنَّ أَهْدى مِنْ إِحْدَى الْأُمَمِ فَلَمَّا جاءَهُمْ نَذِيرٌ ما زادَهُمْ إِلاَّ نُفُوراً ﴿۴۲﴾
[مشرکان عرب] با سوگندهای سخت خود، به خدا سوگند یاد کردند که اگر پیامبری هشداردهنده برای [هدایت]شان بیاید، از هر امّتی راه‌‌‌یافته‌تر خواهند شد؛ ولی همین که هشداردهنده‌ای به سراغشان آمد، جز بر بیزاری آنان نیفزود؛
سوره فاطر (35) آیه 42
صفحه
439
سوره
فاطر (35)
آیه
42
اسْتِكْباراً فِي الْأَرْضِ وَ مَكْرَ السَّيِّئِ وَ لا يَحِيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ إِلاَّ بِأَهْلِهِ فَهَلْ يَنْظُرُونَ إِلاَّ سُنَّتَ الْأَوَّلِينَ فَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِيلاً وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِيلاً ﴿۴۳﴾
به انگیزه سروری‌خواهی در زمین و دسیسه زشت؛ و [البتّه] دسیسه زشت تنها دامن اهلش را فرا می‌گیرد(1)؛ آیا جز سنّتی که بر پیشینیان رفته است انتظار می‌برند؟ و سنت خدای را هرگز دگرگون و تغییرپذیر نخواهی یافت.
سوره فاطر (35) آیه 43
صفحه
439
سوره
فاطر (35)
آیه
43
1
به آیه 23 یونس(10) انما بغیکم علی انفسکم توجّه فرمایید.