وَ كَأَيِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُها وَ إِيَّاكُمْ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴿۶۰﴾
چه بسیار موجودات زنده که عهده دار روزی خود نیستند، خدا آنها و شما را روزی می‌دهد و او شنوا و داناست(1).403
عنکبوت (29)
60
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیه 6 هود(11) آمده است.
وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّى يُؤْفَكُونَ ﴿۶۱﴾
اگر از آنان بپرسی: آسمانها و زمین را چه کسی آفرید و آفتاب و ماه را در خدمت [شما(1)] گماشت؟ قطعاً می‌گویند: خدا؛ پس چگونه [از راه بندگی او] بازگردانده می‌شوند!403
عنکبوت (29)
61
برای توجیه افزوده، به آیات 33 ابراهیم(14) و 12 نحل(16) توجّه فرمایید.
اللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ يَقْدِرُ لَهُ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿۶۲﴾
خداست که روزی را بر هر کس از بندگانش که بخواهد، فراخی بخشد و یا محدود گرداند، که خدا به هر چیزی داناست.403
عنکبوت (29)
62
وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ نَزَّلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَحْيا بِهِ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِ مَوْتِها لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْقِلُونَ ﴿۶۳﴾
و اگر از آنان بپرسی: چه کسی از آسمان بارانی فرستاد که زمین را پس از خزان و خشکی‌اش بدان حیات بخشید؟ قطعاً می‌گویند: خدا؛ بگو: ستایش و سپاس خاصّ خداست [نه معبودهای خیالی شما] ولی بیشترشان بی‌خردند.404
عنکبوت (29)
63
وَ ما هذِهِ الْحَياةُ الدُّنْيا إِلاَّ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوانُ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ ﴿۶۴﴾
این زندگی دنیا جز سرگرمی و بازیچه نیست؛ و سرای آخرت زندگی [واقعی] است، کاش می‌دانستند(1).404
عنکبوت (29)
64
به آیات 7 روم(30) ، 20 حدید(57) ، 24 فجر(89) و 1 و 2 تکاثر(102) توجّه فرمایید.
فَإِذا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذا هُمْ يُشْرِكُونَ ﴿۶۵﴾
وقتی بر کشتی سوار می‌شوند، خدا را با خلوصِ اعتقاد [به نیایش] می‌خوانند؛ و چون آنان را به خشکی برساند، به ناگاه [خدای را فراموش و] غیر خدا را [در نجات خود] مؤثّر می‌دانند(1)؛404
عنکبوت (29)
65
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیات 22 و 23 یونس(10) و 67-69 اسراء(17) آمده است.
لِيَكْفُرُوا بِما آتَيْناهُمْ وَ لِيَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ ﴿۶۶﴾
سرانجام نعمتی را که به آنان داده‌ایم ناسپاسی کنند(1)، و [چندصباحی] کامروا باشند؛ به زودی خواهند دانست.404
عنکبوت (29)
66
مفهوم نیمه دوم این آیه به بیان دیگر در آیه 30 ابراهیم(14) وَجَعَلُوا للّه أندادا لِیضِلُّوا عَن سَبیلِهِ قُل تَمَتَّعُوا فَإِنَّ مَصِیرَکم اِلَی النَّار آمده است. ضمناً حرف لام بر سر «لیکفروا» و «لیتمتّعوا»، لام عاقبت است، نه لام تعلیل؛ مورد مشابه در آیات 55 نحل(16) و 34 روم(30) آمده است.
أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنا حَرَماً آمِناً وَ يُتَخَطَّفُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ أَ فَبِالْباطِلِ يُؤْمِنُونَ وَ بِنِعْمَةِ اللَّهِ يَكْفُرُونَ ﴿۶۷﴾
مگر ندیده‌اند که ما حرم امنی به وجود آورده‌ایم(1)، در حالی که مردمِ پیرامونشان همواره مورد دستبرد قرار می‌گیرند؟ آیا به باطل باور می‌آورند و نعمت خدا را ناسپاسی می‌کنند؟404
عنکبوت (29)
67
عربها قبل از اسلام هم از زمان ابراهیم‌ع خانه کعبه - و به مناسبت آن، شهر مکه - را محترم می‌دانستند و هیچ کس در آنجا جنگ و خونریزی نمی‌کرد و هذا البلد الامین، (آیه 3 تین(95)).
وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمَّا جاءَهُ أَ لَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوىً لِلْكافِرِينَ ﴿۶۸﴾
کیست ستمکارتر از آن که دروغ به خدا نسبت دهد(1)، یا کلام حق را که به او رسیده است، دروغ شمارد؟ آیا در دوزخ جایگاهی برای انکارورزان نیست؟404
عنکبوت (29)
68
مصداق این نسبت دروغ را در آیه 79 بقره(2) ملاحظه فرمایید.
وَ الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ ﴿۶۹﴾
و کسانی که در راه ما تلاش می‌کنند، محقّقاً به راههای خویش هدایتشان می‌کنیم؛ و خدا با نیکوکاران است(1).404
عنکبوت (29)
69
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 17 محمّد(47) و 28 حدید(57) آمده است.