الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ وَ بَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسانِ مِنْ طِينٍ ﴿۷﴾
همان [خدایی] که هر چه آفرید، نیکو آفرید و آفرینش انسان را از خاک آغاز کرد؛415
سجده (32)
7
ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ ماءٍ مَهِينٍ ﴿۸﴾
و نژادش را از عصاره آبی بی‌مقدار(1) مقرّر داشت؛415
سجده (32)
8
کلمه «مهین» که در فارسی به عنوان اسم خانمها به کار می‌رود، هیچ گونه ارتباطی با کلمه «مَهین» عربی که در اینجا به کار رفته ندارد. واژه «مهین» در فارسی تشکیل شده از کلمه «مَه» ماه بعلاوه پسوند «ین».
ثُمَّ سَوَّاهُ وَ نَفَخَ فِيهِ مِنْ رُوحِهِ وَ جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ قَلِيلاً ما تَشْكُرُونَ ﴿۹﴾
آنگاه او را سامان داد و از روح خویش در او دمید، و برای شما گوش و چشم و دل قرار داد؛ [امّا] عدّه کمی [از شما] سپاس می‌دارید(1).415
سجده (32)
9
معنی و مفهوم این آیه به بیان دیگری در آیه 78 مؤمنون(23) آمده است.
وَ قالُوا أَ إِذا ضَلَلْنا فِي الْأَرْضِ أَ إِنَّا لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ بَلْ هُمْ بِلِقاءِ رَبِّهِمْ كافِرُونَ ﴿۱۰﴾
[پاره‌ای از مردم] می‌گویند: چگونه وقتی در خاک مستهلک شدیم، آفرینش جدیدی خواهیم یافت؟ حقیقت این است که لقای صاحب‌اختیارشان را انکار می‌کنند.415
سجده (32)
10
قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ ﴿۱۱﴾
بگو: فرشته مرگ که بر شما گماشته شده است، جانتان را می‌گیرد(1)، آنگاه به پیشگاه صاحب‌اختیارتان بازگردانده می‌شوید.415
سجده (32)
11
تناقضی با آیات 97 نساء(4) ، 93 انعام(6) و 27 محمّد(47) ندارد؛ زیرا «فرشتگان» که مأمور گرفتن جان انسانها در این آیات معرّفی شده‌اند، تحت فرمان ملک الموت انجام وظیفه می‌کنند؛ و نیز تناقضی با آیات 60 انعام(6) و 42 زمر(39) ندارد؛ زیرا ملک الموت به خواست و فرمان خدا انجام وظیفه می‌کند.
وَ لَوْ تَرى إِذِ الْمُجْرِمُونَ ناكِسُوا رُؤُسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنا أَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا فَارْجِعْنا نَعْمَلْ صالِحاً إِنَّا مُوقِنُونَ ﴿۱۲﴾
کاش بزهکاران را مشاهده می‌کردی آنگاه که در پیشگاه صاحب‌اختیارشان سر به زیرند(1) [و می‌گویند:] صاحب‌اختیارا، دیدیم و شنیدیم، ما را بازگردان تا به شایستگی عمل کنیم(2) که ما به مرحله یقین رسیده‌ایم(3).416
سجده (32)
12
«ناکسوا رءوسهم» در اصل «ناکسون رءوسهم» بوده که نون آن به علّت مضاف بودن حذف شده است.
معنی و مفهوم این آیه، به بیان دیگر در آیه 27 انعام(6) آمده است.
به آیات 10 و 11 ملک(67) توجّه فرمایید.
وَ لَوْ شِئْنا لَآتَيْنا كُلَّ نَفْسٍ هُداها وَ لكِنْ حَقَّ الْقَوْلُ مِنِّي لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ ﴿۱۳﴾
اگر می‌خواستیم، هر کسی را [در مسیر] هدایتش [قرار] می‌دادیم(1)، ولی [به حکمت خود پدیده اختیار را مقرّر داشتیم(2) و بر این اساس] قضای حتمی از جانب من رانده شده است که دوزخ را از جنّ و آدمیان[ی که از اختیار سوء استفاده می‌کنند] انباشته خواهم کرد.416
سجده (32)
13
به آیه 99 یونس(10) توجّه فرمایید.
به آیه 3 انسان(76) توجّه فرمایید.
فَذُوقُوا بِما نَسِيتُمْ لِقاءَ يَوْمِكُمْ هذا إِنَّا نَسِيناكُمْ وَ ذُوقُوا عَذابَ الْخُلْدِ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۱۴﴾
به سزای غفلت از دیدارِ این روزتان [مجازات را] بچشید؛ ما هم شما را از یاد برده‌ایم و [اینک] مجازات جاودان را به کیفر رفتارتان بچشید(1).416
سجده (32)
14
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 126 طه(20) و 34 جاثیه(45) آمده است.
إِنَّما يُؤْمِنُ بِآياتِنَا الَّذِينَ إِذا ذُكِّرُوا بِها خَرُّوا سُجَّداً وَ سَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ هُمْ لا يَسْتَكْبِرُونَ ﴿۱۵﴾
تنها کسانی آیات ما را باور دارند که چون به آن آیات یادآور شوند، سجده کنان(1) به روی می‌افتند و صاحب‌اختیارشان را با ستایش تقدیس می‌کنند و گردنکشی نمی‌کنند.416
سجده (32)
15
سُجّد: جمع ساجد: سجده کننده.
تَتَجافى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ ﴿۱۶﴾
[در دلِ شب] پهلوهاشان از بسترها(1) کناره می‌گیرد و صاحب‌اختیارشان را با ترس و امید [به نیایش] می‌خوانند(2) و از آنچه روزیشان کرده‌ایم انفاق می‌کنند.416
سجده (32)
16
مضاجع: جمع مضجع: بستر.
اشاره به نماز شب است که فضیلت والای آن در آیه 79 اسراء(17) مطرح شده.