وَ ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَ الْأَرْضُ جَمِيعاً قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ السَّماواتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ سُبْحانَهُ وَ تَعالى عَمَّا يُشْرِكُونَ ﴿۶۷﴾
خدای را چنانکه سزاوار اوست، ارج ننهادند؛ در حالی که زمین در روز رستاخیز، یکسره در قبضه قدرت اوست(1) و آسمانها به دست قدرت او در هم پیچیده خواهد شد(2)؛ خدا منزّه است و والاتر از آنچه [در قدرت] با او شریک می‌پندارند.465
زمر (39)
67
به آیات 19 انفطار(82) و 16 غافر(40) توجّه فرمایید.
به آیه 104 انبیاء(21) توجّه فرمایید.
وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ إِلاَّ مَنْ شاءَ اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِيهِ أُخْرى فَإِذا هُمْ قِيامٌ يَنْظُرُونَ ﴿۶۸﴾
[به هنگام وقوع رستاخیز] در صدادهنده بزرگ دمیده می‌شود و هر که در آسمانها و زمین است، مدهوش مرگ خواهد شد(1)، به جز کسانی که خدا بخواهد؛ آنگاه بار دیگر در آن دمیده می‌شود و ناگهان همه ایستاده‌اند(2) [و با حیرت] نظاره می‌کنند.466
زمر (39)
68
در زبان عرب امور قطعی الوقوع که در آینده محقق خواهد شد، با فعل ماضی بیان می‌شود؛ ولی چون چنین قانونی در زبان فارسی نداریم، ناگزیر این گونه افعال ماضی را به صورت مستقبل باید ترجمه کرد. بیشتر افعال مربوط به آیات 68 الی 74 این سوره ، از همین مقوله است.
قیام: جمع قائم: ایستاده.
وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها وَ وُضِعَ الْكِتابُ وَ جِيءَ بِالنَّبِيِّينَ وَ الشُّهَداءِ وَ قُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَ هُمْ لا يُظْلَمُونَ ﴿۶۹﴾
[در آن روز] زمین به نور صاحب‌اختیارش روشن خواهد شد و کارنامه‌ها(1) را در میان گذارند و پیامبران(2) و گواهان احضار می‌شوند و در میان مردم به حق داوری شود و مورد ظلم قرار نخواهند گرفت(3).466
زمر (39)
69
به آیات 13 و 14 اسراء(17) و 49 کهف(18) توجّه فرمایید. از مقایسه با آیه 29 جاثیه(45) مشخّص می‌شود که منظور از کتاب، کارنامه انسانهاست.
به آیه 6 اعراف(7) توجه فرمایید.
توضیح بیشتر را در آیه 47 انبیاء(21) ملاحظه فرمایید.
وَ وُفِّيَتْ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِما يَفْعَلُونَ ﴿۷۰﴾
و نتیجه عملکرد هر کس به تمامی ادا می‌شود(1) و او نسبت به اعمالشان داناتر است.466
زمر (39)
70
به دو آیه 40 و 41 نجم(53) توجّه فرمایید.
وَ سِيقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلى جَهَنَّمَ زُمَراً حَتَّى إِذا جاؤُها فُتِحَتْ أَبْوابُها وَ قالَ لَهُمْ خَزَنَتُها أَ لَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَتْلُونَ عَلَيْكُمْ آياتِ رَبِّكُمْ وَ يُنْذِرُونَكُمْ لِقاءَ يَوْمِكُمْ هذا قالُوا بَلى وَ لكِنْ حَقَّتْ كَلِمَةُ الْعَذابِ عَلَى الْكافِرِينَ ﴿۷۱﴾
انکارورزان گروه گروه(1) به سوی دوزخ رانده می‌شوند(2)؛ همین که به آنجا رسند، درهای دوزخ گشوده شود و نگهبانان(3) آن گویند: مگر رسولانی از میان خودتان به سراغ شما نیامدند که آیات صاحب‌اختیارتان را بر شما می‌خواندند و به دیدار این روزتان هشدارتان می‌دادند؟ پاسخ می‌دهند: چرا، ولی [ما انکارشان کردیم و] فرمان مجازات سزای انکارورزان است.466
زمر (39)
71
زُمَر: جمع زُمرَه: گروه گروه، دسته دسته.
به آیات 38 اعراف(7) ، 59 ص(38) و 13 طور(52) توجّه فرمایید.
خَزَنَه: جمع خازن: نگهبان.
قِيلَ ادْخُلُوا أَبْوابَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها فَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ ﴿۷۲﴾
[به آنان] گفته می‌شود: از درهای دوزخ وارد شوید در حالی که جاودانه در آن بسر برید؛ و [به راستی] جایگاه متکبّران بد [جایگاهی] است.466
زمر (39)
72
وَ سِيقَ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ زُمَراً حَتَّى إِذا جاؤُها وَ فُتِحَتْ أَبْوابُها وَ قالَ لَهُمْ خَزَنَتُها سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدِينَ ﴿۷۳﴾
و کسانی که از صاحب‌اختیارشان پروا داشتند گروه گروه به سوی بهشت هدایت می‌شوند؛ همین که به آنجا رسند، در حالی که درهای بهشت گشوده شده است، [با عزّت وارد شوند] و نگهبانان آن گویند: سلام بر شما، خوش آمدید، جاودانه به بهشت درآیید(1).466
زمر (39)
73
به آیه 32 نحل(16) توجّه فرمایید.
وَ قالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي صَدَقَنا وَعْدَهُ وَ أَوْرَثَنَا الْأَرْضَ نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّةِ حَيْثُ نَشاءُ فَنِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِينَ ﴿۷۴﴾
آنان می‌گویند: سپاس(1) خاصّ خداست که وعده خویش را(2) در مورد ما تحقّق بخشید و سرزمین [بهشت] را به ما میراث داد که هر جای آن بخواهیم، منزل گیریم؛ و [به راستی] پاداش اهل عمل نیکوست.467
زمر (39)
74
حمد در زبان عرب به معنای سپاس و ستایش - هر دو - آمده است؛ سپاس در برابر نعمت و ستایش در برابر کمالات ذاتی او. برای توضیح بیشتر به زیرنویس آیه 34 فاطر(35) مراجعه فرمایید.
به آیه 34 قلم(68) توجّه فرمایید.
وَ تَرَى الْمَلائِكَةَ حَافِّينَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ قُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَ قِيلَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ ﴿۷۵﴾
[در آن روز] فرشتگان را در حالی که پیرامون عرش حلقه زده‌اند، خواهی دید که صاحب‌اختیارشان را با ستایش تقدیس می‌کنند؛ و بین اهل محشر به حق داوری خواهد شد و گفته می‌شود: ستایش خاصّ خداست، صاحب‌اختیار جهانیان.467
زمر (39)
75