وَ أَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالاً وَ عَلى كُلِّ ضامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ ﴿۲۷﴾
و مردم را به [انجام مراسم] حج فرا خوان تا پیاده(1) و [سوار] بر هر مرکب تکیده که از هر راه دوری می‌رسند، به سوی تو آیند؛335
حج (22)
27
رجال: جمع راجل: پیاده.
لِيَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ وَ يَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُوماتٍ عَلى ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ فَكُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقِيرَ ﴿۲۸﴾
تا شاهدِ منافعِ [مختلفِ] خویش باشند و نام خدا را در روزهای معین [به هنگام ذبح] بر چارپایان که روزیشان کرده است، یاد کنند؛ از [گوشتِ] آن بخورید و تنگدست نیازمند را نیز اطعام کنید(1).335
حج (22)
28
جای خوشوقتی است که اکنون دولت عربستان ترتیبی داده است تا حیوانات قربانی شده به جای آنکه زیر خاک مدفون شوند، به دست محرومان سایر نقاط جهان برسد.
ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَ لْيُوفُوا نُذُورَهُمْ وَ لْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ ﴿۲۹﴾
آنگاه [همه] باید [هرگونه] آلودگی را از خود برطرف سازند و به نذرهای خویش وفا کنند و بر آن خانه کهن(1) طواف برند.335
حج (22)
29
منظور از «خانه عتیق» همان خانه کعبه و اولین معبد عمومی است که برای مردم روی زمین وضع شده؛ به آیه 96 آل‌عمران(3) توجه فرمایید. ضمناً توجه داریم که این آیات خطاب به ابراهیم است و دلیل دیگری است بر اینکه خانه کعبه قبل از ابراهیم وجود داشته و ابراهیم مأمور تجدید بنای آن شده است. در این مورد به زیرنویس اول آیه 37 ابراهیم(14) نیز توجه فرمایید.
ذلِكَ وَ مَنْ يُعَظِّمْ حُرُماتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَ أُحِلَّتْ لَكُمُ الْأَنْعامُ إِلاَّ ما يُتْلى عَلَيْكُمْ فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ ﴿۳۰﴾
[حکم خدا] این است و هر که اموری را که خدا حرمت نهاده است، بزرگ [و محترم] شمارد، نزد صاحب‌اختیارش برای خودش بهتر است. دامها برای شما حلال گردید، به جز آنچه توضیح داده می‌شود(1)، پس، از پلیدی بتها و گفتار ناحق بپرهیزید؛335
حج (22)
30
مواردی که استفاده از گوشت حیوان حرام شمرده شده، در آیات 3 مائده(5) و 145 انعام(6) آمده است.
حُنَفاءَ لِلَّهِ غَيْرَ مُشْرِكِينَ بِهِ وَ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَكَأَنَّما خَرَّ مِنَ السَّماءِ فَتَخْطَفُهُ الطَّيْرُ أَوْ تَهْوِي بِهِ الرِّيحُ فِي مَكانٍ سَحِيقٍ ﴿۳۱﴾
در حالی که برای خدا حقگرا باشید نه شرک‌زده؛ و هر که [دیگری را] در [قدرت] خدا شریک بداند، [و از او به جای خدا بترسد] گویی از آسمان [عزّت] افتاده است و عقابها[ی فرصت‌طلب] او را بربایند، و یا طوفان [حوادث] او را [زیان‌زده] به کناری اندازد.336
حج (22)
31
ذلِكَ وَ مَنْ يُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ ﴿۳۲﴾
[حکم خدا] این است و هر که سمبلهای [دین] خدا را بزرگ و محترم شمارد، نشانه تقوای دلهاست.336
حج (22)
32
لَكُمْ فِيها مَنافِعُ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى ثُمَّ مَحِلُّها إِلَى الْبَيْتِ الْعَتِيقِ ﴿۳۳﴾
شما در آن [چارپایان] تا مدتی معین سودهایی دارید و زمان قربانی آنها [هنگام رسیدن به] خانه کهنِ [کعبه] است.336
حج (22)
33
وَ لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَكاً لِيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلى ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ فَإِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ ﴿۳۴﴾
برای هر امّتی رسم قربانی کردن قرار داده‌ایم تا نام خدای را [به هنگام ذبح] بر چارپایان که روزیشان کرده است، یاد کنند(1). معبود [همه] شما معبودی است یگانه، پس تنها در برابر او تسلیم باشید؛ و خاشعان را بشارت ده؛336
حج (22)
34
یکی از دلایلی است که مفاد آیه 5 مائده(5) را در مورد حلیت طعام و ذبیحه اهل‌کتاب تأیید می‌کند.
الَّذِينَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ الصَّابِرِينَ عَلى ما أَصابَهُمْ وَ الْمُقِيمِي الصَّلاةِ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ ﴿۳۵﴾
همانان که چون یاد خدا به میان آید، دلهاشان [از تصوّر نافرمانی او] هراسان گردد، و در برابر مصایب پایدارند، و نیز نمازگزاران و [آنان که] از آنچه روزیشان کرده‌ایم، انفاق می‌کنند.336
حج (22)
35
وَ الْبُدْنَ جَعَلْناها لَكُمْ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ لَكُمْ فِيها خَيْرٌ فَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْها صَوافَّ فَإِذا وَجَبَتْ جُنُوبُها فَكُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْقانِعَ وَ الْمُعْتَرَّ كَذلِكَ سَخَّرْناها لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ﴿۳۶﴾
[قربانی] شتران فربه(1) را از سمبلهای [دین] خدا مقرّر داشته‌ایم که متضمّن خیر [و صلاح] شماست؛ نام خدا را بر آن شتران، در حالی که به پا ایستاده‌اند(2)، یاد کنید(3) و چون به خاک افتادند(4)، از [گوشتِ] آن بخورید و مستمند و سائل(5) را نیز اطعام کنید؛ این چارپایان را در خدمت شما گماشتیم، بسا که سپاس دارید.336
حج (22)
36
بُدن: جمع بَدَنَه: شتر یا گاو فربه.
صوافّ: جمع صافّه: برپا ایستاده.
دستور ذکر نام خدا در موارد ذبح، خاصّ مسلمانان نیست، به پیروان سایر مذاهب نیز داده شده است؛ با آیه 34 حج(همین سوره) مقایسه فرمایید.
جنوب: جمع جنب: پهلوها.
«قانع» فقیری است که عفیف است و دست تکدّی دراز نمی‌کند، «معتّر» فقیری است که دست تکدّی دراز می‌کند.