كُلَّما أَرادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْها مِنْ غَمٍّ أُعِيدُوا فِيها وَ ذُوقُوا عَذابَ الْحَرِيقِ ﴿۲۲﴾
هر گاه از شدّت اندوه بخواهند از مجازات خارج شوند، بدان بازگردانده شوند، و [گفته می‌شود:] مجازات آتش را بچشید(1).334
حج (22)
22
مفهوم آیه به بیان دیگر در آیات 37 مائده(5) و 107 و 108 مؤمنون(23) آمده است.
إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ يُحَلَّوْنَ فِيها مِنْ أَساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَ لُؤْلُؤاً وَ لِباسُهُمْ فِيها حَرِيرٌ ﴿۲۳﴾
و[لی] خدا مؤمنانِ نیک‌رفتار را به باغهایی [از بهشت] درآورَد که نهرها در دامن آن جاری است؛ در آنجا به دستواره‌های زرّین و مروارید آراسته می‌شوند، و لباسشان از دیباست.334
حج (22)
23
وَ هُدُوا إِلَى الطَّيِّبِ مِنَ الْقَوْلِ وَ هُدُوا إِلى صِراطِ الْحَمِيدِ ﴿۲۴﴾
به گفتارِ پاک و راهِ [خدای] شایسته‌ی ستایش(1)، هدایت می‌شوند(2).335
حج (22)
24
برای شناخت سریع‌تر راه خدا، به زیرنویس آیه 153 انعام(6) در مورد ده فرمان قرآنی مراجعه فرمایید.
بنا بر قاعده، فعل ماضی در آغاز کلام، معنی مضارع می‌دهد، مانند آیه 43 اعراف(7) و 21 و 22 فجر(89).
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ الَّذِي جَعَلْناهُ لِلنَّاسِ سَواءً الْعاكِفُ فِيهِ وَ الْبادِ وَ مَنْ يُرِدْ فِيهِ بِإِلْحادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذابٍ أَلِيمٍ ﴿۲۵﴾
به کسانی که کفر ورزیدند و [مردم را] از راه خدا و مسجدالحرام - که برای بومی و غیر بومی(1) یکسان قرار داده‌ایم - بازمی‌دارند، و نیز به آنان که با انگیزه ستم، تمایل به انحراف دارند، مجازاتی دردناک می‌چشانیم.335
حج (22)
25
الباد: در اصل البادی است که یاء تبدیل به کسره شده. به معنی ازبادیه آمده.
وَ إِذْ بَوَّأْنا لِإِبْراهِيمَ مَكانَ الْبَيْتِ أَنْ لا تُشْرِكْ بِي شَيْئاً وَ طَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَ الْقائِمِينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ ﴿۲۶﴾
و چون محلّ خانه [کعبه(1)] را برای ابراهیم معین کردیم، [تا نسبت به تجدید بنایش اقدام کند(2)، مقرّر داشتیم] هیچ چیز را [در قدرت و تدبیر] شریک من مپندار و خانه مرا برای طواف‌‌کنندگان و [به عبادت] ایستادگان و رکوع(3) و سجودکنندگان(4) پاکیزه گردان.335
حج (22)
26
منظور خانه کعبه است؛ با آیه 96 آل‌عمران(3) مقایسه فرمایید.
برای توجیه افزوده، به زیرنویس آیه 29 حج(همین سوره) و زیرنویس اول آیه 37 ابراهیم(14) توجّه فرمایید.
رُکع: جمع راکع: رکوع کننده.
سجود: جمع ساجد: سجده کننده.
وَ أَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالاً وَ عَلى كُلِّ ضامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ ﴿۲۷﴾
و مردم را به [انجام مراسم] حج فرا خوان تا پیاده(1) و [سوار] بر هر مرکب تکیده که از هر راه دوری می‌رسند، به سوی تو آیند؛335
حج (22)
27
رجال: جمع راجل: پیاده.
لِيَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ وَ يَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُوماتٍ عَلى ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ فَكُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقِيرَ ﴿۲۸﴾
تا شاهدِ منافعِ [مختلفِ] خویش باشند و نام خدا را در روزهای معین [به هنگام ذبح] بر چارپایان که روزیشان کرده است، یاد کنند؛ از [گوشتِ] آن بخورید و تنگدست نیازمند را نیز اطعام کنید(1).335
حج (22)
28
جای خوشوقتی است که اکنون دولت عربستان ترتیبی داده است تا حیوانات قربانی شده به جای آنکه زیر خاک مدفون شوند، به دست محرومان سایر نقاط جهان برسد.
ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَ لْيُوفُوا نُذُورَهُمْ وَ لْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ ﴿۲۹﴾
آنگاه [همه] باید [هرگونه] آلودگی را از خود برطرف سازند و به نذرهای خویش وفا کنند و بر آن خانه کهن(1) طواف برند.335
حج (22)
29
منظور از «خانه عتیق» همان خانه کعبه و اولین معبد عمومی است که برای مردم روی زمین وضع شده؛ به آیه 96 آل‌عمران(3) توجه فرمایید. ضمناً توجه داریم که این آیات خطاب به ابراهیم است و دلیل دیگری است بر اینکه خانه کعبه قبل از ابراهیم وجود داشته و ابراهیم مأمور تجدید بنای آن شده است. در این مورد به زیرنویس اول آیه 37 ابراهیم(14) نیز توجه فرمایید.
ذلِكَ وَ مَنْ يُعَظِّمْ حُرُماتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَ أُحِلَّتْ لَكُمُ الْأَنْعامُ إِلاَّ ما يُتْلى عَلَيْكُمْ فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ ﴿۳۰﴾
[حکم خدا] این است و هر که اموری را که خدا حرمت نهاده است، بزرگ [و محترم] شمارد، نزد صاحب‌اختیارش برای خودش بهتر است. دامها برای شما حلال گردید، به جز آنچه توضیح داده می‌شود(1)، پس، از پلیدی بتها و گفتار ناحق بپرهیزید؛335
حج (22)
30
مواردی که استفاده از گوشت حیوان حرام شمرده شده، در آیات 3 مائده(5) و 145 انعام(6) آمده است.
حُنَفاءَ لِلَّهِ غَيْرَ مُشْرِكِينَ بِهِ وَ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَكَأَنَّما خَرَّ مِنَ السَّماءِ فَتَخْطَفُهُ الطَّيْرُ أَوْ تَهْوِي بِهِ الرِّيحُ فِي مَكانٍ سَحِيقٍ ﴿۳۱﴾
در حالی که برای خدا حقگرا باشید نه شرک‌زده؛ و هر که [دیگری را] در [قدرت] خدا شریک بداند، [و از او به جای خدا بترسد] گویی از آسمان [عزّت] افتاده است و عقابها[ی فرصت‌طلب] او را بربایند، و یا طوفان [حوادث] او را [زیان‌زده] به کناری اندازد.336
حج (22)
31