لَقَدِ ابْتَغَوُا الْفِتْنَةَ مِنْ قَبْلُ وَ قَلَّبُوا لَكَ الْأُمُورَ حَتَّى جاءَ الْحَقُّ وَ ظَهَرَ أَمْرُ اللَّهِ وَ هُمْ كارِهُونَ ﴿۴۸﴾
قبلاً هم(1) درصدد فتنه گری بودند(2) و جریان امور را بر تو میآشفتند تا آنگاه که حق، روی آورد و فرمان الهی آشکار شد، در حالی که ناخشنود بودند.195
توبه (9)
48
منظور قبل از فرا رسیدن واقعه تبوک است.
اشاره به کنارهگیری گروهی از دورویان در روز جنگ احد است که پیامبرص و یاران وفادارش را تنها گذاشتند.
وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ ائْذَنْ لِي وَ لا تَفْتِنِّي أَلا فِي الْفِتْنَةِ سَقَطُوا وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالْكافِرِينَ ﴿۴۹﴾
بعضی از آنها میگویند: به ما اجازه [معافیت] بده و به فتنه گرفتار مساز؛ آگاه باشید که آنان [با این تفکر] در فتنه سقوط کردهاند، و دوزخ بر انکارورزان احاطه دارد.195
توبه (9)
49
إِنْ تُصِبْكَ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَ إِنْ تُصِبْكَ مُصِيبَةٌ يَقُولُوا قَدْ أَخَذْنا أَمْرَنا مِنْ قَبْلُ وَ يَتَوَلَّوْا وَ هُمْ فَرِحُونَ ﴿۵۰﴾
هر گاه خیری به تو رسد، بر آنان ناگوار آید؛ و اگر آسیبی به تو رسد، میگویند: ما قبلاً احتیاط خود را کردهایم [که به جنگ نرفتیم]؛ آنگاه شادیکنان روی برمیتابند.195
توبه (9)
50
قُلْ لَنْ يُصِيبَنا إِلاَّ ما كَتَبَ اللَّهُ لَنا هُوَ مَوْلانا وَ عَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ﴿۵۱﴾
بگو: هرگز جز آنچه خدا مقدّر داشته، به ما نخواهد رسید؛ او کارساز ماست؛ و مؤمنان باید تنها بر خدا توکل کنند(1).195
توبه (9)
51
برای روشن شدن معنی و مفهوم «توکل»، به زیرنویس دوّم آیه 122 آلعمران(3) مراجعه فرمایند.
قُلْ هَلْ تَرَبَّصُونَ بِنا إِلاَّ إِحْدَى الْحُسْنَيَيْنِ وَ نَحْنُ نَتَرَبَّصُ بِكُمْ أَنْ يُصِيبَكُمُ اللَّهُ بِعَذابٍ مِنْ عِنْدِهِ أَوْ بِأَيْدِينا فَتَرَبَّصُوا إِنَّا مَعَكُمْ مُتَرَبِّصُونَ ﴿۵۲﴾
بگو: آیا درباره ما جز یکی از دو پدیده نیکوترِ [پیروزی و شهادت] را چشم به راه هستید؟ و[لی] ما درباره شما انتظار آن داریم که خدا به مجازاتی از سوی خویش یا به دست ما گرفتارتان کند؛ پس چشم به راه باشید، ما هم با شما چشم به راه خواهیم ماند.195
توبه (9)
52
قُلْ أَنْفِقُوا طَوْعاً أَوْ كَرْهاً لَنْ يُتَقَبَّلَ مِنْكُمْ إِنَّكُمْ كُنْتُمْ قَوْماً فاسِقِينَ ﴿۵۳﴾
بگو: چه با میل و رضا [برای تأمین هزینه جنگ] کمک مالی بدهید و چه با کراهت، هرگز از شما پذیرفته نخواهد شد(1)؛ زیرا گروهی منحرف هستید.195
توبه (9)
53
اشاره به گفتار دورویان است که پیشنهاد میکردند اجازه دهید ما در جنگ تبوک شرکت نکنیم، درعوض، برای تأمین هزینه جنگ کمک مالی بدهیم.
وَ ما مَنَعَهُمْ أَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقاتُهُمْ إِلاَّ أَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ وَ لا يَأْتُونَ الصَّلاةَ إِلاَّ وَ هُمْ كُسالى وَ لا يُنْفِقُونَ إِلاَّ وَ هُمْ كارِهُونَ ﴿۵۴﴾
[هیچ چیز] مانع قبول کمکهای مالی آنان نشد، جز اینکه خدا و رسولش را انکار کردند، و به نماز حاضر نمیشوند، مگر سست و بیحال(1)، و انفاق [هم] نمیکنند، مگر با ناخشنودی.195
توبه (9)
54
کسالی: جمع کسلان: تنبل، سست.
فَلا تُعْجِبْكَ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ بِها فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ تَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَ هُمْ كافِرُونَ ﴿۵۵﴾
[فراوانی] اموال و فرزندانشان تو را به شگفتی نیاورد(1)؛ خدا میخواهد آنان را به همین [وسیله] در زندگی دنیا به رنج افکند و در حال انکار جان سپرند(2).196
توبه (9)
55
معنی و مفهوم این بخش از آیه در آیه 131 طه(20) نیز آمده است.
به آیات 178 آلعمران(3) ، 182 و 183 اعراف(7) و 44 و 45 قلم(68) در مورد تباهی تدریجی انسانهای نابهنجار توجّه فرمایید.
وَ يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ إِنَّهُمْ لَمِنْكُمْ وَ ما هُمْ مِنْكُمْ وَ لكِنَّهُمْ قَوْمٌ يَفْرَقُونَ ﴿۵۶﴾
به خدا سوگند یاد میکنند که از شما هستند، و[لی] از شما نیستند(1)، بلکه گروهی هستند که [از کشته شدن در جنگ] وحشت دارند.196
توبه (9)
56
به آیه 14 بقره(2) توجّه فرمایید.
لَوْ يَجِدُونَ مَلْجَأً أَوْ مَغاراتٍ أَوْ مُدَّخَلاً لَوَلَّوْا إِلَيْهِ وَ هُمْ يَجْمَحُونَ ﴿۵۷﴾
اگر پناهگاه یا [یکی از] غارها(1) یا گریزگاهی [برای فرار] بیابند، شتابان به آن روی میآورند.196
توبه (9)
57
مغارات: جمع مَغاره: غار.