بَلى مَنْ كَسَبَ سَيِّئَةً وَ أَحاطَتْ بِهِ خَطِيئَتُهُ فَأُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ ﴿۸۱﴾
آری، آنان که مرتکب خطا شوند و آثار گناه سراسر وجودشان را فرا گیرد، جاودانه دوزخی‌اند.12
بقره (2)
81
وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيها خالِدُونَ ﴿۸۲﴾
ولی مؤمنانِ نیک‌رفتار، جاودانه بهشتی‌اند.12
بقره (2)
82
وَ إِذْ أَخَذْنا مِيثاقَ بَنِي إِسْرائِيلَ لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ ذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلاَّ قَلِيلاً مِنْكُمْ وَ أَنْتُمْ مُعْرِضُونَ ﴿۸۳﴾
[به یاد آرید] زمانی را که از دودمان یعقوب(1) پیمان گرفتیم که: جز خدا را بندگی مکنید؛ و نسبت به پدر و مادر(2)، خویشاوندان، یتیمان و بینوایان نیکی کنید و با مردم سخن نیکو بگویید و نماز برپا دارید و زکات بدهید؛ ولی جز اندکی از شما(3)، با حالت اعراض [از حق، از پیمان ما] روی برتافتید.12
بقره (2)
83
اسرائیل لقب یعقوبع است و بنی‌اسرائیل (در اصل بنین اسرائیل به معنی پسران یعقوب، بوده و نون آن به علت مضاف بودن حذف شده)؛ بنا به قاعده تغلیب، منظور همه فرزندان یا خاندان یعقوب(ع) است. فرزندان اسرائیل همان اسباط دوازده‌گانه‌اند که نسل دوازده فرزند یعقوب هستند و قوم یهود را تشکیل می‌دهند.
به زیرنویس دوّم آیه 151 انعام(6) مراجعه فرمایید.
این گروه قلیل در آیه 159 اعراف(7) توصیف شده‌اند.
وَ إِذْ أَخَذْنا مِيثاقَكُمْ لا تَسْفِكُونَ دِماءَكُمْ وَ لا تُخْرِجُونَ أَنْفُسَكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَ أَنْتُمْ تَشْهَدُونَ ﴿۸۴﴾
و هنگامی که از شما پیمان گرفتیم که [بیهوده] خون(1) یکدیگر را نریزید و یکدیگر را از سرزمین(2) خود آواره نسازید؛ سپس [به این پیمان] اقرار کردید در حالی که [به درستی آن] گواهی می‌دادید(3).13
بقره (2)
84
دماء: جمع دم: خون.
دیار: جمع دار: خانه.
مفاد آیات 83 و 84 محتوای «ده فرمان» تورات، سفر تثنیه، فصل 5 را ذکر کرده.
ثُمَّ أَنْتُمْ هؤُلاءِ تَقْتُلُونَ أَنْفُسَكُمْ وَ تُخْرِجُونَ فَرِيقاً مِنْكُمْ مِنْ دِيارِهِمْ تَظاهَرُونَ عَلَيْهِمْ بِالْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ إِنْ يَأْتُوكُمْ أُسارى تُفادُوهُمْ وَ هُوَ مُحَرَّمٌ عَلَيْكُمْ إِخْراجُهُمْ أَ فَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتابِ وَ تَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَما جَزاءُ مَنْ يَفْعَلُ ذلِكَ مِنْكُمْ إِلاَّ خِزْيٌ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ يُرَدُّونَ إِلى أَشَدِّ الْعَذابِ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﴿۸۵﴾
ولی [با این عهد و اقرار] همین شما یکدیگر را می‌کشید و گروهی از خودتان را از سرزمین خویش آواره می‌کنید، [در حالی که] بر ضدّ ایشان به گناه و تجاوز همداستان می‌شوید؛ و اگر [تبعیدشده‌ها] در حال اسارت(1) نزد شما آیند، [در برابر آزادی‌شان] غرامت می‌دهید، حال آنکه بیرون راندنشان [که منجر به اسارتشان شده است، از آغاز] بر شما حرام بود(2)؛ آیا پاره‌ای از [احکام] کتاب [خدا] را می‌پذیرید و برخی دیگر را انکار می‌کنید؟ سزای هر کس از شما که چنین کند، جز رسوایی در زندگی دنیا نیست و روز رستاخیز هم به سخت‌ترین مجازات باز برده خواهند شد؛ و خدا از آنچه می‌کنید غافل نیست.13
بقره (2)
85
اساری: جمع اسیر.
در نظام قبیله‌ای عربستان، هر کس باید منتسب به قبیله‌ای می‌بود، اگر نه ممکن بود او را اسیر نموده، به بردگی برند. در بین یهودیان حسد و کینه رواج داشت و هرازگاه بر عدّه‌ای از همکیشان خود شوریده اخراجشان می‌کردند؛ ولی اگر آن عدّه توسّط قبیله دیگری اسیر می‌شدند، به عرق یهودیتشان برخورده آنان را بازخرید می‌کردند.
أُولئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْحَياةَ الدُّنْيا بِالْآخِرَةِ فَلا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ ﴿۸۶﴾
آنان کسانی هستند که زندگانی دنیا را به [بهای] آخرت خریده‌اند، از این روی مجازاتشان سبک نخواهد شد و مورد یاری قرار نخواهند گرفت.13
بقره (2)
86
وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ وَ قَفَّيْنا مِنْ بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَ آتَيْنا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّناتِ وَ أَيَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَ فَكُلَّما جاءَكُمْ رَسُولٌ بِما لا تَهْوى أَنْفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ فَفَرِيقاً كَذَّبْتُمْ وَ فَرِيقاً تَقْتُلُونَ ﴿۸۷﴾
به موسی کتاب دادیم و از پی او رسولانی پی در پی فرستادیم و به عیسی فرزند مریم نشانه‌های روشن دادیم و او را توسّط جبرئیل(1) نیرومند کردیم؛ چرا هر گاه رسولی پیامی خلاف پسند نفس شما آورد، گردن افراختید؛ گروهی را دروغ‌پرداز شمردید و گروهی را به قتل رساندید؟13
بقره (2)
87
روح القدس نام دیگر جبرئیل است؛ آیات 102 نحل(16) و 97 بقره(2) را با یکدیگر مقایسه فرمایید.
وَ قالُوا قُلُوبُنا غُلْفٌ بَلْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَقَلِيلاً ما يُؤْمِنُونَ ﴿۸۸﴾
گفتند: قلبهای ما در پرده(1) است؛ [نه،] بلکه خدا آنان را به خاطر انکارشان نفرین کرده است و عدّه کمی [از آنان] ایمان می‌آورند(2)13
بقره (2)
88
مفهوم این بخش از آیه، به بیان واضح‌تر در آیه 5 فصلت(41) آمده است. مشابه این عذر را به بیان دیگر، همشهریان شعیب آوردند که در نیمه اوّل آیه 91 هود(11) آمده است؛ ضمناً واژه «غلف» جمع «اَغلَف» به معنی بسته و پوشیده است.
حرف «ما» زائد است و برای تأکید معنی قلّت آمده است.
وَ لَمَّا جاءَهُمْ كِتابٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِما مَعَهُمْ وَ كانُوا مِنْ قَبْلُ يَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُوا فَلَمَّا جاءَهُمْ ما عَرَفُوا كَفَرُوا بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْكافِرِينَ ﴿۸۹﴾
و چون کتابی از جانب خدا بر آنان رسید که کتابشان را تصدیق می‌کرد، و با آنکه از قبل [به انتظار رسیدن این کتاب] امید پیروزی بر انکارورزان داشتند، همین که آیین جدید که [از قبل] می‌شناختند(1) بر ایشان عرضه شد، انکارش کردند! نفرین خدا بر آن انکارورزان.14
بقره (2)
89
چنان می‌شناختند که در آیات 146 بقره(همین سوره) و 20 انعام(6) توصیف شده است یعرفونه کما یعرفون ابناءهم.
بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ أَنْ يَكْفُرُوا بِما أَنْزَلَ اللَّهُ بَغْياً أَنْ يُنَزِّلَ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ عَلى مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ فَباؤُ بِغَضَبٍ عَلى غَضَبٍ وَ لِلْكافِرِينَ عَذابٌ مُهِينٌ ﴿۹۰﴾
خود را به بد بهایی فروختند، که کتابی را که خدا نازل کرده است، انکار کردند، آن هم با انگیزه حسد و برتری‌خواهی، که چرا خدا فزون‌بخشی خویش را بر هر که از بندگان خود که بخواهد، ارزانی می‌دارد(1) [به واسطه این حسد،] بیش از پیش به خشم [خدا(2)] گرفتار شدند؛ و انکارورزان مجازاتی ذلّت‌بار [در انتظار] دارند.14
بقره (2)
90
منظور یهودیان این است که چرا فضل خدا به طایفه یهود اختصاص داده نشده است؛ زیرا خود را برتر می‌دانستند.
یعنی به دنبال خشم خدا که بر اثر انکار انجیل شامل حالشان گردید، به خشم دیگری بر اثر انکار قرآن گرفتار شدند.