قالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّها بَقَرَةٌ لا ذَلُولٌ تُثِيرُ الْأَرْضَ وَ لا تَسْقِي الْحَرْثَ مُسَلَّمَةٌ لا شِيَةَ فِيها قالُوا الْآنَ جِئْتَ بِالْحَقِّ فَذَبَحُوها وَ ما كادُوا يَفْعَلُونَ ﴿۷۱﴾
موسی گفت: خدا می‌فرماید: گاوی است نه چنان رام که زمین را شخم بزند و یا کشتزار آب بدهد؛ [امّا] تندرست و بدون خط و خال؛ [در اینجا بناچار] گفتند: حالا حق [مطلب] را ادا کردی؛ آنوقت گاو [مورد نظر] را کشتند، و[لی] نزدیک بود [باز هم] انجام ندهند.
سوره بقره (2) آیه 71
صفحه
11
سوره
بقره (2)
آیه
71
وَ إِذْ قَتَلْتُمْ نَفْساً فَادَّارَأْتُمْ فِيها وَ اللَّهُ مُخْرِجٌ ما كُنْتُمْ تَكْتُمُونَ ﴿۷۲﴾
[این همه] زمانی بود که نفسی را به قتل رسانده بودید و [یکدیگر را متهم کرده] در مورد آن نزاع برپا می‌کردید(1)؛ و خدا می‌خواست رازی را که پنهان می‌داشتید آشکار کند.
سوره بقره (2) آیه 72
صفحه
11
سوره
بقره (2)
آیه
72
1
«ادارءتم» در اصل «تدارءتم» است و فعل ماضی باب تفاعل از ماده «درء» می‌باشد، به معنی دفع.
فَقُلْنا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِها كَذلِكَ يُحْيِ اللَّهُ الْمَوْتى وَ يُرِيكُمْ آياتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ﴿۷۳﴾
سپس گفتیم: پاره‌ای از [اعضای] گاو را به مقتول بزنید [تا زنده شود و قاتل خویش را معرّفی کند]؛ خدا مردگان را نیز این گونه زنده می‌کند و نشانه‌های [قدرت] خویش را به شما می‌نمایاند، بسا که خردورزی کنید.
سوره بقره (2) آیه 73
صفحه
11
سوره
بقره (2)
آیه
73
ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ فَهِيَ كَالْحِجارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَ إِنَّ مِنَ الْحِجارَةِ لَما يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهارُ وَ إِنَّ مِنْها لَما يَشَّقَّقُ فَيَخْرُجُ مِنْهُ الْماءُ وَ إِنَّ مِنْها لَما يَهْبِطُ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﴿۷۴﴾
پس از آن [با وجود این معجزه بزرگ] دلهای شما سخت شد، مثل سنگ، بلکه سخت‌تر! چه آنکه پاره‌ای از سنگهاست که نهرها از آن به جریان افتد(1)؛ و پاره‌ای دیگر می‌شکافد و [چشمه‌های] آب از آن می‌جوشد؛ و بعضی از آنها از مهابت(2) خدا [از فراز کوهساران] به زیر می‌افتد(3)؛ و خدا از آنچه می‌کنید غافل نیست.
سوره بقره (2) آیه 74
صفحه
11
سوره
بقره (2)
آیه
74
1
«لمّا» در هر سه مورد این آیه، از لام تأکید و مای موصوله تشکیل شده است.
2
به زیرنویس آیه 28 انبیاء(21) توجّه فرمایید.
3
بعضی از مفسّران، از جمله شیخ المفسّرین طبرسی، عقیده دارند اشاره به قسمتی از کوه طور است که در اثر تجلی خدا فروریخت و در آیه 143 اعراف(7)
أَ فَتَطْمَعُونَ أَنْ يُؤْمِنُوا لَكُمْ وَ قَدْ كانَ فَرِيقٌ مِنْهُمْ يَسْمَعُونَ كَلامَ اللَّهِ ثُمَّ يُحَرِّفُونَهُ مِنْ بَعْدِ ما عَقَلُوهُ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ ﴿۷۵﴾
آیا انتظار دارید که [یهودیان] به [حقانیت] شما اعتراف کنند، در حالی که گروهی از [پیشوایان] آنان کلام خدا را [از تورات] می‌شنیدند و با آنکه آن را درک می‌کردند، آگاهانه تحریفش می‌نمودند.
سوره بقره (2) آیه 75
صفحه
11
سوره
بقره (2)
آیه
75
وَ إِذا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قالُوا آمَنَّا وَ إِذا خَلا بَعْضُهُمْ إِلى بَعْضٍ قالُوا أَ تُحَدِّثُونَهُمْ بِما فَتَحَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ لِيُحَاجُّوكُمْ بِهِ عِنْدَ رَبِّكُمْ أَ فَلا تَعْقِلُونَ ﴿۷۶﴾
وقتی افراد با ایمان را ملاقات می‌کنند، می‌گویند: [ما هم] ایمان آورده‌ایم و چون با یکدیگر به خلوت نشینند، می‌گویند: چرا آنچه [از خصوصیات پیامبر که در تورات آمده و] خدا [راه آگاهی از] آن را بر شما گشوده است، با مسلمانان در میان می‌گذارید تا به آن وسیله در پیشگاه صاحب‌اختیارتان با شما به محاجّه برخیزند؟ آیا خردورزی نمی‌کنید؟
سوره بقره (2) آیه 76
صفحه
11
سوره
بقره (2)
آیه
76
أَ وَ لا يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ ما يُسِرُّونَ وَ ما يُعْلِنُونَ ﴿۷۷﴾
مگر نمی‌دانند که خدا هر چه پنهان و آشکار کنند، می‌داند(1)؟
سوره بقره (2) آیه 77
صفحه
12
سوره
بقره (2)
آیه
77
1
به آیه 7 طه(20) توجّه فرمایید.
وَ مِنْهُمْ أُمِّيُّونَ لا يَعْلَمُونَ الْكِتابَ إِلاَّ أَمانِيَّ وَ إِنْ هُمْ إِلاَّ يَظُنُّونَ ﴿۷۸﴾
پاره‌ای از آنها آموزش‌ندیده‌هایی هستند که کتاب [خدا] را جز خیالاتی خام نمی‌دانند(1) و فقط پیرو گمانند(2).
سوره بقره (2) آیه 78
صفحه
12
سوره
بقره (2)
آیه
78
1
اشاره به خیالات خامی است که در آیات 80 و 111 بقره(2) و 18 مائده(5) آمده است؛ ضمناً «امانی» جمع «اُمنیه» به معنی آرزوهای خام و باطل است.
2
آیه به مسلمانان خاطرنشان می‌کند که آگاهی از کتاب خدا برای هر دینداری ضرورت قطعی دارد و غافل ماندن از محتوای کتاب خدا و پیروی کورکورانه از اعتقاداتی که زاییده خیالبافی است، ادامه روش جُهّال یهود است.
فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتابَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هذا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ لِيَشْتَرُوا بِهِ ثَمَناً قَلِيلاً فَوَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَ وَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا يَكْسِبُونَ ﴿۷۹﴾
وای بر کسانی که به دست خویش کتاب را [با تحریف] می‌نویسند و می‌گویند این از جانب خدا است تا در برابر آن بهای ناچیزی به چنگ آورند؛ وای بر آنان از آنچه دستانشان نوشته و وای بر آنان از آنچه به دست می‌آورند.
سوره بقره (2) آیه 79
صفحه
12
سوره
بقره (2)
آیه
79
وَ قالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلاَّ أَيَّاماً مَعْدُودَةً قُلْ أَتَّخَذْتُمْ عِنْدَ اللَّهِ عَهْداً فَلَنْ يُخْلِفَ اللَّهُ عَهْدَهُ أَمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ ما لا تَعْلَمُونَ ﴿۸۰﴾
[یهودیان] گفتند: هرگز آتش [دوزخ] جز چند روزی معین(1) به ما نخواهد رسید؛ بگو: مگر با خدا [چنین] پیمانی بسته‌اید که خدا هرگز پیمان نشکند؟ یا چیزی را که [به درستی] نمی‌دانید به خدا نسبت می‌دهید؟
سوره بقره (2) آیه 80
صفحه
12
سوره
بقره (2)
آیه
80
1
منظورشان 40 روز است که معادل مدت محدودی است که در دوران غیبت حضرت موسی گوساله پرستی کردند؛ شرح آن را در آیات 147-150 اعراف(7) ملاحظه فرمایید.